cunsòlza , nf: cunsorza, cussòglia, cussolza, cussòrgia, cussorja, cussorxa, cussorza Definizione prus che àteru, su logu a ue faet fúrriu unu pastore, ue tenet su bestiàmene a pàschere; si narat fintzes de totu unu logu, unu sartu o fintzes de tantos sartos, de una o de tantas bidhas Sinonimi e contrari ammindha, segadu / leada Modi di dire csn: sbaratzamí sa cussòrgia! = essimiche dae cue!, baidindi allestru!, sbordígia!; essíreche foras de cussorza (in carchi chistione) = fai contus macus, isbagliaus Frasi est sempre cun sa tasca a pala girendhe sa cussorza ◊ su pastore at cambiadu sa cunsorza ca, ue fit, su logu fit manigadu ◊ is pastoris de sa cussorxa nosta est totu genti chi fait a si fidari 2. s'annu si nch'est issiu ponendhe postema de dolore a sa zente de totu sa cussorja ◊ falat unu ribu chi abbat totu sas cussorjas 3. s'abbocau Pirina fit de sos penalistas prus balentes de sa cussorja 4. tandho arresonaus, ma chena che essire foras de cussorza! Terminologia scientifica pst Etimo ltn. cursoria Traduzioni Francese pâture Inglese country, grazing Spagnolo terreno de pasto Italiano zòna adibita a pàscolo, contrada Tedesco Weideland, Gegend.

cuscusòne 1 , nm Definizione genia de greme orrúbiu chi faet in is budhales de is cuadhos e dhos faet illangiare Sinonimi e contrari cosche / cdh. cuscuxoni Terminologia scientifica crp Traduzioni Francese larve d'œstre Inglese ladfly maggot Spagnolo larva de estro (moscardón) Italiano larva d'èstro Tedesco Nasenbremsenlarve.

dabbàdas , avb: debbadas, debbaras, debbatas Definizione in debbadas, chentza lúcuru e ne profetu, chentza ndhe bogare nudha, po nudha: a bortas tenet su valore de no est pro nudha, no est chentza motivu, e a bortas su valore de cun totu cussu, mancari gai, pro cussu; in donu, chentza paga / dare una cosa debbadas = in donu (o fintzes chentza ndhe tènnere perunu torracontu) Sinonimi e contrari ingrúgua Frasi meighinas za ndhe at leadu ma totu debbadas: sa cura no li at fatu nudha ◊ si che est emigradu in debbadas: ndhe est torradu chi istaiat peus de candho est tucadu ◊ a nàrrere cosa a tie est totu in debbadas, che a samunare sa conca a s'àinu ◊ no perdedas su tempus in debbadas! 2. nono, no sunt debbadas cussas tuas miradas chi mi faghes dognora, Tina mia! (V.Falchi)◊ no fit, no fit debbadas custas notes passadas de s'istria su càntigu orrorosu! (P.Mossa)◊ una telefonada a custas oras de note no est debbadas: dannu at tentu! ◊ debbadas est chi no ant mai pasu e sunt sèmpere a trumentu! ◊ debbaras prangis custu mengianu! ◊ chi mi as abetau gei no est po dabbadas ◊ no est debbadas si no che est abbojadu: cussu at tentu irbortu 3. dèu apu pesau seti fillus, sentza dinai: dabbadas no si apu fatu mannus!…◊ debbadas no at istudiadu, ca fit póveru: chie ndhe at gana za bi resessit! ◊ debbadas beniat a domo: boliat a fígia mia! 4. poita depeus pagai cussu chi Deus si at giau debbadas? Cognomi e Proverbi prb: bacas lantadas no est debbadas Etimo spn. de badas Traduzioni Francese en vain Inglese uselessly Spagnolo de balde, en balde Italiano invano, inutilménte Tedesco umsonst.

dàe , prep: dai, dea 1 Definizione foedhu chi si ponet ananti de númenes o pronúmenes prus che àteru inditandho s'idea de istesiare, de fàere diferéntzia (de logu e de tempus), o fintzes po inditare sa càusa / a dae Deus chi… = gràtzias a Deus chi… Sinonimi e contrari de Frasi istesiadebboche dae a mie! ◊ andhadebboche da'inoghe! ◊ dae candho che sezis? ◊ custa est cosa chi si guastat dae oe a cras ◊ da'ite si l'ant leada a si brigare? ◊ dea innoghe che depes istupare! ◊ is margianes nessunu che dhos bogat dea sa tana ◊ seo dea sèmpere amante de sa cultura sarda ◊ calecunu amigu benit dea foras ◊ issu benit dea duas a tres bortas a s'annu ◊ Nighele est grave, est dae mòrrere oe a mòrrere cras! 2. dae pisedhu a pisedha no si ndhe cumprendhet nudha! 3. a dae Deus chi sunt bibos…: no fit istau pejus si aiant àpiu bisonzu de su trapiantu? 4. est mortu dai su dispiaghere Etimo ltn. de ab Traduzioni Francese de Inglese to, from Spagnolo de Italiano da Tedesco von, aus, vor.

daustàdu , nm, avb: addaustadu Definizione su tempus luego apustis papau a mesudie Sinonimi e contrari aimpustibràngiu Etimo srd. Traduzioni Francese après-midi Inglese afternoon Spagnolo después de la comida, sobremesa Italiano dopopranzo Tedesco Nachmittag, am Nachmittag.

de , prep: di Definizione medas bortas pronunciada e iscrita chentza sa /d/ (= ’e, cun aféresi de sa /d/), est foedhu chi si ponet innanti de un'àteru (nm., prn., vrb.) po inditare totu impare: a) a chie apartenet o pertocat una cosa; b) s’arraighina, su logu, su tempus a ue apartenet unu o una cosa (ma fintzes in su sensu de bènnere, istesiare, durare), s'argumentu o chistione chi si giughet chistionandho, sa genia de una cosa, su materiale chi faet sa sustàntzia de una cosa; c) sa càusa chi at fatu naschire un'efetu, d) in maneras de nàrrere chi podent inditare fintzes una calidade; e) aina, su chi serbit po fàere calecuna cosa; cun avb. o àteras prep. faet àteros avb. e àteras prep., cun is infinios faet prop. dipendhentes implícitas. A sa campidanesa, si agatat ainnanti foedhos chi cumènciant cun /a/ o cun /o/, a logos dha càmbiant a di: si est fatu di òru, est di aici. Iscriendho cumbenit méngius a dha regularizare chentza elisione (aféresi), si no est po bisóngiu precisu de métrica in poesia, e chentza àteru cambiamentu ca giai si narat in totu su sardu ateretanti bene de Sinonimi e contrari dae Modi di dire csn: de a mie, de a tie, de a isse, de isse = meu, tou, sou; de pro isse = dae se, desesi; tocai de fusti, tocai de perda = iscúdere a fuste, a pedra; a su de intendher gai… = intendhidhe gai, candu at inténdiu aici…; no de… ma peri, puru, fintzas… = no isceti no…, no solu no… ma fintzas…; unu manígiu meda connotu de totu su sardu est su cuncordu de su prn. "ndhe, ndi" postu innantis (e fintzas apustis!) de nàrrere unu nm. o fintzas verbu, chi po cussu si precisat cun sa forma "de + nm./vrb.": sos preíderos no si ndhe ponent prus de àbbidu ◊ de casu no bi ndh'amus ◊ no ndi bollu, de cussu! ◊ ganas ndi tenis, de andai? Frasi custa est sa domu de fradi miu ◊ fillu de chini ses? ◊ teniat unu personale fatu a manu de Deu ◊ custa est pira de ierru ◊◊ de aundi ses aproviau? ◊ seu de Castedhu ◊ baidindi de s'ananti miu! ◊ dh'at passau de parti a parti ◊ dhu pigu de bàsciu o de pitzus? ◊ est che faladu de sas aeras ◊ pariat benendi de s'inferru ◊ de su cantu est, babbu tou? ◊ drommu de is tres a is cuatru ◊ de candho che sezis, inoghe? ◊ bandu de innòi a ingui ◊ innantis de faedhare, pessa! ◊ est duradu de Pasca a sant'Istèvene ◊ dh'abetaus de oi a cras ◊ s'olia nos at a essire de bàtoro a chimbe maghinadas ◊ de oi bau narendi "Mai prus non si biu" 2. cussos sunt contos de segamigasu ◊ de ite bos interessades, bois? ◊ de chini ses fuedhendi? ◊ Mereu at iscritu poesias de amore e de rebbellia ◊ est un'iscannedhu de férula ◊ cussa cosa dh'apu posta apitzus de sa mesa ◊ chentza de cussu no podimus fàghere nudha ◊ chentza de nudha no ti lasso 3. at batidu una fasche de linna ◊ ita bolis, de custu o de cudhu? ◊ sos líbberos sunt fatos de pabilu ◊ at cotu macarrones de patata ◊ at fatu duos pischedhos de casu ◊ Antoni est un'ómine de cabbale ◊ custa est una mata de olia ◊ est lezindhe a lughe de candhela ◊◊ s'est mascadu de pane, de abba, de sonnu 4. no poto istare de sos dolores ◊ de comente l'at leadu l'at fatu rúere ◊ chi no fut de cuss'ómini mi nd'iant furau totu ◊ inoghe no si che parat de su fritu ◊ est istontonau de su fadiori e de su sonnu ◊ est cassidu de su sidi ◊ Rosa est ancora marària de is ballus ◊ sa campana fit betza de s'impreu 5. tocat de nai ca…◊ bisonzat de andhare ◊ so sanu de pòdere tribagliare ◊ sunt dies bellas de fàghere faina ◊ est unu poeta de ammentare ◊ est ora de andhare ◊ cosa de crere, como, chi una mama mazat una criadura malàida!…◊ custa est cosa de valori ◊ no nc'est nudha de papai? ◊ tenzo sa màchina de cosire ◊ cussos sunt logos de disisperu ◊ cosa de macos, a fàghere gai! ◊ faedha de ómine, como, za che ses mannu! ◊ custa est un'aina de segai ◊ ci dh'as giau peràula de pobidha ti dhu pogno in precetu: leadidha! ◊ est un'ómine de paràgula 6. peri sas ragas, no de sa robba, ti che aiant pinnicau si no fit istau pro mene! ◊ no de ndhe balanzare, de dinari, ma che ndhe ispendhet puru! 7. arguai de tui! ◊ pòberu de mimi chi seu malafortunau! 8. andhat bene de goi ◊ no mi lessis de aici ◊ si est móidu de botu ◊ at postu sos matones de ata ◊ segai a unu de tressu ◊ at fatu de pressi (debressi) 9. ocannu est annada de olia ◊ est annada mala de cariasa ◊ annada bona de trigu ◊ est unu pudhighinu de naschidorzu ◊ dí de basca, de frius, die de bentu, de abba, note de iscuru, de luna, die de sole ◊ isfortunada, mama de dolore! ◊ no tenzo isterzu de late ◊ custu est mastru de ferru, cudhu est mastru de linna Etimo ltn. de Traduzioni Francese de Inglese of, at, to, from Spagnolo de Italiano di, da Tedesco von, aus.

deabbéru, deabbérus, deadérus , avb: diaberu, diaderu, diaderus, diarerus Definizione de a beru, ne a brullas ne a fintas, in su sensu prus prenu, cumpriu de su foedhu Sinonimi e contrari abberu, afide, devera, própiu | ctr. diaposta, dispintadamenti Frasi cussu chi mi fui sempri bisionau dh'apu pótziu fai diaderu ◊ fit una bella fémina deabberu ◊ so nendhe deabberu, mih, no cretes chi so brullendhe! ◊ si fit deabberu cussa za fimus acontzos!…◊ custa fémina fiat diaderus s'ajaja ◊ si no mi creis, càstia, ca seu nendi diaderus! Etimo srd. Traduzioni Francese vraiment Inglese really Spagnolo de verdad, en serio, realmente Italiano davvéro, veraménte Tedesco wirklich.

deaúndi , avb: deundi Definizione de a undi, dae ue Etimo srd. Traduzioni Francese d'où Inglese whence Spagnolo de donde Italiano dónde Tedesco woher.

debrèsse, debrèssi , avb: diabressi, drabessi Definizione coitandho, chentza pèrdere tempus Sinonimi e contrari allestru, impresse / cdh. dipressa | ctr. abbellu Frasi si fiat dépiu firmai diabressi, fadiau ca no fiat faina po issu ◊ fetzat debressi! Etimo srd. Traduzioni Francese vite, à la hâte Inglese in a hurry, soon Spagnolo de prisa Italiano in frétta, prèsto Tedesco schnell.

dedí, dedía , nm, avb: dedie, didie Definizione de die, su dedie, su die: de sa die, sa parte chi est lughe / avb.: a dedie; a lugh'e dedie = a dedie Frasi su dedie drommit e su denote istat zirendhe ◊ su chi si naru in s'iscuriu naraidhu a dedia! ◊ su sole est a dedie 2. sa títula a didie zirat in s'àghera e in sos ribos ◊ male a didie e pejus a denote semus continu in irgherramatzina ◊ cussu si fait a su dedí Traduzioni Francese pendant la journée Inglese by day Spagnolo de día Italiano di giórno Tedesco bei Tag.

desèi , avb: desesi (desèsi, desési) disesi Definizione de sesi: sentza s'agiudu de nemos, a solu (s'impreat cun css. persona e númeru: camino, caminas, caminat, caminamus, caminades, caminant desesi), chentza chi nesciunu si dh'apat cumandhau / lassare a unu desesi = lassàrelu istare, lassaidhu a pèrdiri Sinonimi e contrari isseissè, passei, peresè, perisse / cdh. daparedhu Frasi no bastat ca su soli intrat desesi dh'as artziau s'aliotu puru! ◊ desesi si che isparant sos cannones!… (C.Buttu)◊ is cincuanta francus po su cínema mama mi dhus donàt desèi 2. lassàelu desesi: no bos segheraes chi est nighedhu de cantu est cotu?! ◊ làssalos desesi: no los sigas a intriscare! ◊ làssami desesi, no so in chirca de zogos! ◊ cussa cosa la fato desesi, chentza chi mi fortzet neune Etimo srd. Traduzioni Francese spontanément Inglese by oneself, spontaneously Spagnolo de por si, solo Italiano da sé, spontaneaménte Tedesco allein, spontan.

desucúnas , avb: desuncuna, desuncunas Definizione de un'improntu, de irbotu, de botu, de repenti, a s'ispessada Sinonimi e contrari desupetoni, induninduna, totinduna Frasi bella madixedha, ti poniast in is pértias de sermentu e desuncuna ti fuias ◊ sa morti est arribbada desuncuna ◊ si ndi fiat istrantaxau desuncuna coment'e una molla ◊ si fiat firmau de suncuna totu ispantau e iat fatu cuatru passus a coa ◊ sa tristesa de sucunas ndi dhi fuat torrada a apillai in sa faci Traduzioni Francese soudainement Inglese suddenly Spagnolo de repente, de pronto Italiano improvvisaménte Tedesco plötzlich.

devèra, devèras , avb: diavera, diaveras Definizione de veru, de abberu / po diaveras = de abberu Sinonimi e contrari abberu, afide Frasi cussas pinturas, de valori ndi tenint deveras ◊ ti retzo cun tantos onores comente tue méritas deveras ◊ bellu diavera! ◊ nci dha fóliat a mesu de su fogu, de aundi deveras nd'est essia torrada noa Etimo spn. Traduzioni Francese vraiment Inglese indeed Spagnolo en serio, de verdad, de veras Italiano davvéro Tedesco wirklich.

dhàdharu , nm Definizione sa boghe e càntigu de is arranas Frasi s'intendhet dhàdharu de ranedhas Terminologia scientifica bga Etimo srd. Traduzioni Francese coassements Inglese croaking Spagnolo el croar de las ranas Italiano gracidìo Tedesco Gequake.

diritadòre , nm: eritadore Definizione datziante, s'impiegau chi tenet s'impreu de arregòllere su dàtziu, is pagamentos Sinonimi e contrari aggodhetadore, datzieri, godhetarzu, isetore, listarzu, taceri, taciaju Etimo srd. Traduzioni Francese employé de l'octroi Inglese exciseman Spagnolo aduanero, agente de aduana Italiano dazière Tedesco Einnehmer.

discumbídu , nm Definizione su nàrrere o giare a ischire chi su cómbidu no si faet prus, su torrare su Chi nono a unu cómbidu o brindhu Etimo srd. Traduzioni Francese révocation, annullation d'une invitation Inglese notice Spagnolo revocación (f), el desdecirse de un ofrecimiento Italiano rèvoca, disdétta di un invito Tedesco Absage.

disighía , nf: tisighia* Definizione su male fínicu, genia de maladia chi guastat is prumones faendhodhos a nodighedhos, su èssere dísigos; su istare male fintzes de salude po calecunu dispraxere mannu Sinonimi e contrari disigura, tisia, tisichesa, tisicore Frasi in cussu logu sa zente fit morzendhe de disighia Terminologia scientifica mld Traduzioni Francese phtisie Inglese consumption Spagnolo calidad de tísico, consunción Italiano tisichézza Tedesco Schwindsüchtigkeit, Schwächlichkeit.

disigúra , nf: tisigura* Definizione su male fínicu, genia de maladia chi guastat is prumones faendhodhos a nodighedhos, su èssere dísigos; su istare male fintzes de salude po calecunu dispraxere mannu Sinonimi e contrari disighia, tisia, tisichesa, tisicore Terminologia scientifica mld Traduzioni Francese phtisie Inglese consumption Spagnolo calidad de tísico, consunción Italiano tisichézza Tedesco Schwindsucht, Schwindsüchtigkeit.

dormidèra , nf Definizione sa pubúntzula (o conca) inue faet su sèmene su pabaule comente perdet su frore Frasi mi portàst a ispibionai dormideras e ispigas, candu fui pipiu Terminologia scientifica rbr Etimo spn. (a)dormidera Traduzioni Francese capsule du coquelicot Inglese poppy-head Spagnolo cápsula de la amapola (papaver rhoeas), adormidera (es el papaver somniferum) Italiano càpsula del papàvero Tedesco Mohnkapsel.

dortímine , nm: trotímene Definizione su èssere trevessos, trotos, su no èssere bonos o no bòllere cunsiderare e ne fàere is cosas giustas e giare arrexone a chie dha tenet Sinonimi e contrari arrevesciori, dortidúdine, tortíghine | ctr. giustidadi Etimo srd. Traduzioni Francese injustice Inglese injustice Spagnolo terquedad, s.t. de una persona torcida Italiano ingiustìzia Tedesco Unbilligkeit, Unklugheit.

«« Cerca di nuovo