catedhína , nf Definizione catzedhos medas; nau in cobertantza de su feduliu puru, de is iscolanos e àteros piticos Sinonimi e contrari catedhàmine Frasi cussa essit a ziru sempre cun sa catedhina de sos fizos ifatu ◊ su mastru fit cun sa catedhina de sos iscolanos Etimo srd. Traduzioni Francese troupe de petits chiens, groupe de gens Inglese a group of little dogs, sequence of people staying behind like dogs Spagnolo banda de cachorros Italiano insième di cagnolini, codazzo di persóne Tedesco Gruppe von Hündchen, Schwarm.

catífa , nf Definizione su tapeto chi si ponet in s'artare, in crésia Terminologia scientifica prdc Etimo ctl. catifa Traduzioni Francese tapis d'autel Inglese altar carpet Spagnolo sabanilla de altar (catifa) Italiano tappéto dell'altare Tedesco Altardecke.

catòne , nm Definizione druche fatu cun méndhula e mele cotos impare a múrigu a múrigu, tostau àrridu candho est fridu Sinonimi e contrari gató Terminologia scientifica drc Etimo itl. gató Traduzioni Francese gâteau aux amandes Inglese sweet made of honey and almonds Spagnolo dulce de almendras Italiano croccante (alle màndorle, alle nocciòle) Tedesco Krokant.

caulàtzu , nm Definizione una genia de erba chi faet in mare (àliga a fògia larga); a logos, chima modhe de erbas Sinonimi e contrari latiamarini, luponi Terminologia scientifica rba, Ulva lactuca Etimo srd. Traduzioni Francese algue marine qui ressemble à la laitue Inglese sea lettuce Spagnolo lechuga de mar Italiano lattuga marina Tedesco Meerlettich.

cavallizéri , nm Definizione sordau, a cuadhu, armau cun armas ligeras Traduzioni Francese chasseur à cheval Inglese cavalryman Spagnolo soldado de caballería Italiano cavalleggièro Tedesco leichter Ritter.

cèpa , nf: cepra, gepa Definizione cocoroni o preta de sàmbene, orrugu de sàmbene cagiau; linna a tauledhas fines / intèndiri arrancu de cepa = sapíresi in perígulu Sinonimi e contrari drúlluru 2. sa cepa pigosa de s'anima si tiat solovrare 3. su baulu de su mortu fut fatu a tàula cepa Etimo chd. gjeppa Traduzioni Francese caillot de sang Inglese blood clot Spagnolo coágulo, grumo de sangre Italiano coàgulo, grumo di sàngue Tedesco Blutgerinnsel.

ceresiadàma , nf Definizione genia de mata po bellesa, nada deosi po su frutighedhu orrúbiu cotu ma toscosu chi faet Sinonimi e contrari belladonna 1 Terminologia scientifica frs, Solanum pseudocapsicum Traduzioni Francese pommier d'amour Inglese Jerusalem cherry Spagnolo cerezo de Jerusalen Italiano pómi d'amóre Tedesco Korallenstrauch.

che , avb: chei, chi 3, nce Definizione avb. de logu indefiniu, no sèmpere reale (pentzandho a unu innanti e a unu apustis de su èssere de una cosa): prus che àteru inditat istesiamentu de ue unu est (o si narat pentzandho a logu atesu de ue unu est), ma fintzes logu inue unu est: postu apustis de unu vrb. in impr. e totu a unu chentza àteru elementu (es. prn.) si fúrriat in chei e inditat sèmpere logu apresu a chie est foedhandho e a bortas si ponet totu a unu fintzes cun àteru avb. de logu (es. cudhàeche); a logos, si portat aifatu su pron. pl. lis, narant chis: candho che agabbat de múrghere che acósiat sos mojos e bi chis betat sas pedras (C.Frau)◊ semus andhaos paris a bi chis leare s’immurzu (che lis = bi chis)/ a./c.: sa /c/ de cuménciu de custu che no càmbiat mai sonu agatandhosi apustis de vocale: za ch'est = nr. zachèste, ti che fist aviada = tichevíst aviada, mi che cheria cue = michegheriagúe (ma, comente si podet bíere, lassat cambiare sonu a sa cunsonante de cuménciu de su foedhu chi portat ainnanti, giustu segundhu sa régula de is cuns. mudòngias); andhare, bènnere, torrare a che unu (nau sèmpere de gente)= anch'e unu, a su logu aundi est ccn. Sinonimi e contrari abinche, ci Frasi si no si lu tentant, che lis furant su bestiàmine ◊ su culurgione dhu faet mannu: prus de deghe no che ndh'istat in su canistedhu! ◊ che li ant segadu s'anca ◊ si che at béndhidu totu ◊ custu che lu leo a domo ◊ che so pigadu in montes ◊ ch'est essidu in América ◊ no ti che fist aviada? ◊ che li so andhadu acurtzu ◊ mi ch'est fuidu de manos ◊ bogachelu a fora! ◊ noche tucamus a sa festa ◊ so andhendhemiche a domo ◊ mi che ghiro a bidha ◊ che la frundho cantu mi andhat sa manu ◊ una mama preghendhe at isperadu pro unu fizu rútuche in su putu (G.Fadda)◊ torrachei a mi agatare! ◊ benichei candho cheres, a domo! ◊ intrachei linna, a su fogu!◊ su pane si faet còghere in su colostru fintzas a chi dhu suspiri ◊ bisonzat de chi dha bogare a fora! ◊ - it'ora ch'est? - che sunt sas bàtoro! 2. su chi ses chirchendhe ch'est ◊ fradile tou si ch'est bidu? ◊ in custa domo abberichei a cambiare s'ària! ◊ inoghe sunt triballendhechei ◊ lu so aisetendhe ma no si ch'est bidu ancora ◊ sa pisedha che àltziat in s'iscala ◊ che colat tempus meda faghindhe custa cosa ◊ che a issa no nce n'aiat àtera! ◊ si no che fut istada sa mama, su pipiu no aiat ischípiu ite fàere ◊ mi che cheria cue!◊ amamia fintzas a candu no mi chi morzu 3. su pane si ch'est intostadu, s'abba si ch'est sica, su fogu si ch'est mortu e sa linna agabbada, su nie si ch'est sortu, che ant iscontzadu sa domo ◊ cumpresa che l'as! ◊ apo a godire candho che so mortu (L.Loi)◊ si ch'est faghindhe tardu ◊ non che arrennessiat mancu a che bogare faedhu 4. menzus chi sias vénniu tue a che mene ◊ fit cumbintu de andhare a che fémina onesta (G.F.Sedda) Etimo ltn. hinc(e) Traduzioni Francese y, en Inglese there Spagnolo allí, ahí, de él (de ella, de ellos, de ellas), de eso Italiano ci, ce, ne (avverbi di luogo) Tedesco dort.

cherbíu , nm, nf: chervia Definizione cedha de crebos, medas Etimo srd. Traduzioni Francese harpaille Inglese deer herd Spagnolo manada de ciervos Italiano branco di cèrvi Tedesco Rudel Hirsche.

chinnichínni , nm Definizione genia de male, candho unu istat sèmpere aperindho e serrandho is ogos (chinnidura de s'ocru) chentza si ndhe pòdere istare Sinonimi e contrari giogulana Etimo srd. Traduzioni Francese tic nerveux des yeux Inglese a nervous eye tic Spagnolo tic nervioso de los ojos Italiano tic nervóso espresso con gli òcchi Tedesco Augentick.

ciapuédhu, ciapulédhu , nm Definizione min. de ciapu, ma mescamente genia de macarrone: is ciapuedhus o tzapuedhus funt macarrones fatos a manu, de chivarzu (ma no solu), orrughedhos de pasta alladiada segada a orrughedhos Frasi a papai eus fatu ciapuledhus a casu furriau Traduzioni Francese genre de pâtes courtes Inglese a kind of macaroni Spagnolo clase de pasta corta Italiano un tipo di pasta córta Tedesco eine Art Makkaroni.

civèra , nf: sivera, tzivera Definizione genia de létia de is mastos de muru (e picaperderis) po portare o carrugiare perda o àteru chi dhis serbit trebballandho, o fintzes una genia de càscia de pònnere in su carru Terminologia scientifica stz Etimo ctl. civera Traduzioni Francese civière Inglese handbarrow Spagnolo angarillas de albañil Italiano sòrta di barèlla per materiali Tedesco Trage.

coàcia , nf, nm: coàciu 1, coatza Definizione sa punta de sa coa, sa parte de sa coa de is pigiones; sa punta de unu chintórgiu, de una fune o de àteru deasi; s'iscutuladura de su linu, sa pagighedha chi che dhi orruet (ndhe preniant is banitas) Sinonimi e contrari coitza, cúmmiru, punta Frasi sa coatza de sa fune, de sa tzinta, de sa litranga Terminologia scientifica crn Etimo srd. Traduzioni Francese extrémité de la queue, croupion Inglese rump Spagnolo extremidad de la cola Italiano estremità della códa, codrïóne degli uccèlli Tedesco Bürzel.

coaciólu , nm: cuaciou, cuatolu Definizione genia de pigione de abba, cun is peis prus addasegus: in Sardigna passat s'ierru ma no nidat Sinonimi e contrari catzolu, gangorredha 2. oi in su mari aici pàsidu gei fait a fai su cuaciou! Terminologia scientifica pzn, podiceps nigricollis Etimo srd. Traduzioni Francese petit grèbe Inglese grebe Spagnolo somormujo de cuello negro, zampullín cuellinegro Italiano svasso pìccolo Tedesco Schwarzhalstaucher.

cociulàju , nm Definizione piscadore de cóciula, de gioga de mare Frasi in tretu in tretu calincunu cociulaju, aciuvau in s'àcua, iscrucullat s'arena foxosa cun su ciuliru ◊ su cociulaju est remendi in su ciu andendi a fai arregorta Terminologia scientifica prf Etimo srd. Traduzioni Francese pêcheur d'arches Inglese mussel fisher Spagnolo pescador de almejas, mariscador Italiano pescatóre di arsèlle: arsellante Tedesco Muschelfischer.

cocoinínni , nm Definizione bellei de cuadhu (sa sitzia, o pupúntzula froria, groga, si ponet a fàere collanas a is boes e a is cuadhos, in festas de beranu) e fintzes cagarantzu masedu, prus piticu de su pudésciu e bonu a papare (su coromedhu de su cambu, ispuligau) Sinonimi e contrari concuda, pabarantzolu Terminologia scientifica rba, Glebionis segetum Traduzioni Francese chrysanthème des blés Inglese crysanthemum, corn daisy Spagnolo corona de rey, mohino, santimonia Italiano ingrassabùe Tedesco Chrysantheme, Saat-Wucherblume.

cocoràtza , nf Definizione càlixi o capedhu de muru: una genia de erba chi faet in is calancas de is muros Sinonimi e contrari alighemuru, calichemuru, capedhemuru, cocorroi, salighemuru Terminologia scientifica rba, Umbilicus rupestris Traduzioni Francese ombilic de Vénus Inglese venus navelwort Spagnolo ombligo de Venus Italiano ombelico di Vènere Tedesco Nabelkraut.

coedòpi , nf Definizione coa de topi: calidades diferentes de erba de sa matessi genia nadas deosi ca portant s'ispiga coment'e una coa de sórighe Terminologia scientifica rba, Alopecurus bulbosus, Alopecurus pratensis, Phleum pratense, Cynosurus cristatus Etimo srd. Traduzioni Francese queue de rat Inglese rat tail Spagnolo cola de zorro, fleo de los prados Italiano codolina Tedesco Ackerfuchsschwanz.

cogàlzu, cogàrzu , nm: corcarju, corcàrgiu, crocarzu, crogàgiu, crogàgliu, crogàrgiu, crogarzu, crogaxu Definizione ispétzia de cullera de corru po usu de is pastores in su cuile: dha faent de sa punta de unu corru de boe o de su mascu de is brebès, o fintzes de linna mannas / ungras de cogarzu = tropu longas; tocare su corcarju a ccn. (nadu brullendhe) = tocare sa manu Sinonimi e contrari collàrgiu, cragallu, giogalzu, locarzu, pilita / cdh. curredha Frasi no ndi dhu ant a bodhí mancu a crogaxu! ◊ in su cubile bi at abbarrau corcarjos e fruales ◊ a sos oto annos fio crapitarju: tandho li desi ghetu a su corcarju, a su recotu, a sa bituera (P.Piga)◊ e chie leat tirudhas, tirudhones, palas de forru e cogalzos! 2. segadichelas cussas ungras de cogarzu! Cognomi e Proverbi prb: chie faghet trudhas faghet cogarzos ◊ chie zuchet corcarju papat late! Terminologia scientifica ans Etimo ltn. cochlearium Traduzioni Francese cuiller de corne Inglese horn spoon Spagnolo cuchara de cuerno Italiano cucchiàio di còrno Tedesco Hornlöffel.

colàrdine , nm: coràrdile Definizione agriore, abbruxore de istògomo Sinonimi e contrari coràrghidu, coràssidu, fogóriu Terminologia scientifica mld Etimo srd. Traduzioni Francese brûlure d'estomac Inglese heartburn Spagnolo ardor de estómago Italiano brucióre di stòmaco Tedesco Magenbrennen.

«« Cerca di nuovo