tiravúmmu , nm Definizione genia de tubbu o canna larga meda (cannone) po ch'essire o bogare su fumu de ue si faet su fogu Sinonimi e contrari fumajolu Frasi is zumineras de is domus portant su tiravummu Etimo srd. Traduzioni Francese conduit de fumée Inglese flue Spagnolo cañón de chimenea Italiano canna fumària Tedesco Rauchfang.

tòa 1, tòba , nf Definizione una genia de codrolinu, sa túvara de arena, tuveredha o cardulinu de bulletu Sinonimi e contrari cucumedhu, tuvaredha Terminologia scientifica atn, Agaricus campestris Traduzioni Francese psalliote champêtre Inglese field mushroom Spagnolo champiñón, hongo de cepa Italiano fungo prataiòlo Tedesco Wiesenchampignon.

tòrra , avb Definizione un'àtera borta, àteras bortas Frasi beni torra in bratzos mios! ◊ Gesús si arritirat torra a pregai ◊ torra pianghendhe ses?! ◊ bae a bídere, torra, si est bénnidu babbu! ◊ Gesuinu fiat perdendi torra sa gana de papai ◊ torra inoghe ses?! Etimo srd. Traduzioni Francese nouvellement, de nouveau Inglese again Spagnolo de nuevo, otra vez Italiano nuovaménte, daccapo Tedesco wieder.

totindúna, totindúnu , avb: totuinunu Definizione de un'improntu, a s'ingrundha, de repente Sinonimi e contrari desucunas, induninduna Frasi pagu s'ora sos campos fint che mare acuiladu, ma totinduna si at pesadu bentu ◊ est una cosa chi ti benit chene mancu ti ne abbitzare, totindunu ◊ totinduna chi est andhendhe, custa màchina, si frimmat e no andhat prus ◊ totindunu chi est arriendi dhu bis prangendi! ◊ totindunu sa pitzinna l'at preguntadu: Tue a mi crees? Traduzioni Francese soudainement Inglese suddenly Spagnolo de repente Italiano improvvisaménte Tedesco plötzlich.

totorígu , nm: toturigu, tuturigu, tutúrigu Definizione tzugu de un'ampudha e ampullones e àteras cosas deasi, ma fintzes tapu Sinonimi e contrari grugullu Frasi is frascus funt prenus fintzas a tuturigu ◊ dhu pigat coment'e unu tuturigu de crocoriga, nanca tenit sabori de acuardenti! 2. a sa crocoriga dhi cuncordu unu tuturigu (G.Piras) Traduzioni Francese goulot Inglese neck of bottle Spagnolo cuello de botella Italiano còllo di bottìglia Tedesco Flaschenhals.

toviadórju , nm Definizione logu de atóbiu, chi dhue atóbiat gente o cosa Sinonimi e contrari assortidorzu Etimo srd. Traduzioni Francese point de rencontre, de convergence Inglese meeting point Spagnolo lugar de encuentro Italiano punto, luògo di convergènza, di incóntro Tedesco Punkt, Treffpunkt.

trabútzu , nm: trafúciu, trautzu, travúciu, travurtzu, travutzu, trebussu, trebutu, trebutzu, treutu, treutzu, trevutzu, tribussu, tributu, tributzu, trigutzu, triutu, triutzu, trivutu, trivutzu, trubutzu, truputu, truvussu Definizione genia de aina a bisura de frochita a màniga longa meda, a tres (e fintzes a bàtoro) corros longos po pigare a punghidura fenu, malesa segada, bentulare laore treulau e àteru; a logos, triutzu est sinnu de bestiàmene chi si faet in punta de s'origa (tres segadas de longu) Terminologia scientifica ans Etimo ltn. trifurcium Traduzioni Francese trident Inglese hayfork Spagnolo horca de tres púas, bieldo Italiano tridènte Tedesco Dreizack.

traixínu , agt, nm Definizione chi o chie afartzat sa fide, chi traighet, benit mancu a sa fide chi s'àteru dhi at giau o dhi giaet, e no faet a si ndhe fidare Sinonimi e contrari alevosu, ifidau, traitore, trebiali Etimo srd. Traduzioni Francese sournois, faux Inglese treacherous Spagnolo de poco fiar Italiano infido Tedesco treulos.

tramàdighe , nf Definizione bobboi chi ponent a esca po cassare su pische Sinonimi e contrari tramarígia Traduzioni Francese ver d'eau Inglese sea-mouse, nereid Spagnolo afreza, bayo, lombriz de tierra Italiano afrodite, nerèide, bruco di mare, ésca di fango Tedesco Borstenwurm.

tramúdu, tràmudu , nm: tramuru, tràmutu Definizione bestimentu càmbiu, límpiu; fintzes cambiamentu de logu Sinonimi e contrari muda, mudadura, mudóngiu / tràmmudu / tramuda Frasi mi apo bestidu su tràmudu chi mi at ammanitzadu mamma Etimo srd. Traduzioni Francese vêtements propres, changer le linge Inglese change of clothes Spagnolo el mudarse de ropa Italiano càmbio della biancherìa, dei vestiti Tedesco Wäsche zum Wechseln.

tremuligiòni , nm: trimuligioni Definizione trimulígia etotu, animaledhu de mare (faet in logu de istagnu) chi ponent a esca po cassare su pische: che istat aintru de una genia de istúgiu a tubbu chi si faet cuss'etotu Frasi donamí unu pagu de trimuligioni, chi depu donai a papai a su pisci! Terminologia scientifica crp, arenicola marina, dasybranchus caducus Traduzioni Francese sipunculiens Inglese lobworm Spagnolo gusana de coco Italiano sipùnculo Tedesco Pierwurm.

trisinadòrgia , nf Definizione genia de matzuchedhu po pistare cosa Sinonimi e contrari pistone 1 Terminologia scientifica ans Etimo srd. Traduzioni Francese pilon Inglese pestle Spagnolo mano de almirez, mazo Italiano pestèllo Tedesco Stößel.

trobeàrzu , agt Definizione persona mala chi no faet a si ndhe fidare Sinonimi e contrari trebiali Etimo srd. Traduzioni Francese celui qui porte atteinte (à) Inglese tempting, tempter Spagnolo persona mala, de poco fiar Italiano insidiatóre Tedesco Nachsteller.

tronidàrza , nf Definizione s'isciorrocada o tzacurrare de is tronos Sinonimi e contrari isbómbiu, isbomborada Etimo srd. Traduzioni Francese fracas de tonnerre Inglese rumble of thunder Spagnolo fragor de los truenos Italiano fragóre dei tuòni Tedesco Rollen des Donners.

túdhu , nm: (su t. = sutúdhu) Definizione puntighedha noa chi bogant is sèmenes mescamente in terra o in s'úmidu, naschindho, fintzes cosa (erba o àteru) fine e longa a bisura de pilu; pilu grussu mescamente de porcu; genia de essidura in sa carre, a puntighedhas piticas (essida de t. = papavarre)/ pònnere su t. de su fritu, de sa timoria = pònnere sa tzudha, inteterare su pilu in s'oru de s'arraighina Sinonimi e contrari grillu 1, inseurru, limbedha, serione, síriu / tudha Frasi sa chibudha at fatu su tudhu ◊ a fríere si ponet sa chibudha a tudhu, puru ◊ unu tudhu de erba, de pilu ◊ si la giogas cun megus, s'arva cana, a tudhu tudhu tota ti l'ispilo 2. ndhe li tirat su pilu a tudhu a tudhu ◊ nos ndhe ponet pódhighe de tudhu in sa carena ◊ si bos naro sa mia, bos ndhe ponet su tudhu e su fritu Terminologia scientifica rbr Etimo srd. Traduzioni Francese bourgeon, brin d'herbe Inglese blade (of grass), sprout Spagnolo tallo, brote, brizna de hierba Italiano tallo, germòglio, filo d'èrba Tedesco Thallus, Trieb.

turronète , nm Definizione turrone segau e imbodhigau a orrughedhos piticos Sinonimi e contrari turronedhu Traduzioni Francese petit nougat Inglese small torrone Spagnolo trozos de turrón Italiano torroncino Tedesco kleiner Nougat.

tuvarèdha , nf: tuveredha, tuvuledha Definizione una genia de codrolinu, sa túvara de arena Sinonimi e contrari toa 1 Terminologia scientifica atn Traduzioni Francese psalliote Inglese meadow mushroom Spagnolo champiñón, hongo de cepa Italiano fungo prataiòlo Tedesco Wiesenchampignon.

tzarpadhéri, tzarpedhéri , nm, agt: serpedheri, tzerpadheri, tzerpedheri Definizione tenent custu númene duos pigiones papadores de petza chi cassant bobbois mannos, tzilighetas, pigionedhos: su stori de Leonora e s'atilibbriu; nau de ccn., chi faet is cosas a prepoténtzia / limba tzerpedhera = limba mala, limbimalu Sinonimi e contrari arcidedhu / atilibbriu / trasseri Frasi fàinti cumenti a is tzarpadheris: a dedí si pàsiant, a su noti bicant! 2. abarra a s'avértida, ca cussa tzarpedhera est giai in punta de paradori! ◊ faci de tzerpedheri portat, cussu! Terminologia scientifica pzn, falco eleonorae Etimo srd. Traduzioni Francese faucon Inglese hawk Spagnolo halcón de Eleonor Italiano falco della regina Tedesco Eleonorenfalke.

tziníbiri, tziníperu , nm: cinnéberu, tzinnébiri, tzinníbaru, tzinníbberu, tzinníbere, tzinníberu, tzinníbiri, tzinníbiru, tzinníviri, tzinnívuru Definizione tzinníbiri ’eru, genia de linna chi faet a mata fintzes manna, a fogighedhas piticas e a bortas puntudas: faet unu frutu a birilla chi narant arrulloni, bòdhero / tzinníbiri burdu, o masedu o fémina = Juniperus phoenicea Sinonimi e contrari chiníberu, gheníperu, níbbaru, subínnuru, tenníperu, trubénneru Frasi is domus funta fatas a duas àcuas, a bigas grussas de tziníbiri, linna chi no tenit mai fini ◊ su tzinnívuru fait fogu bellu ◊ sa mata de tzinníbiri abbruxada no torrat a pillonai, ita dannu! Terminologia scientifica mtm, Juniperus oxycedrus Etimo ltn. zyniperus Traduzioni Francese cade Inglese juniper Spagnolo enebro de la miera Italiano ginépro rósso Tedesco Zederwacholder.

tzintzínu , nm Definizione arritzone de mare, genia de animaledhu tundhu, a ispinas longas a dónnia parte: de sa calidade fémina si papant is oos, chi si agatant aintru a bisura de silibbas de aràngiu (fintzes de matessi colore) ma meda prus piticas mancu su tanti de unu cocerinu / is partis de unu tz.: scroxu, ispina, buca, títulas (ous), sidhus (genia de bentosas) Sinonimi e contrari tzinnea Terminologia scientifica anb, arbacia pustulosa, paracentrotus lividus, echinus acutus, e. melo, sphaerechinus granularis Etimo itl.l. zinzino Traduzioni Francese oursin Inglese sea urchin Spagnolo erizo de mar Italiano rìccio di mare Tedesco Seeigel.

«« Cerca di nuovo