trogài , vrb: atrogai, trogare Definizione acapiare, mescamente imbodhigare una cosa a tantas bortas a inghíriu de un'àtera, fintzes in dossu, a un'arremu o àteru; in cobertantza, nàrrere o cuncordare trogas, imbodhigos, trampas / su pannixedhu o muncadori de trogai = mucadore de conca de acapiare in gatzile, a parte de apalas Sinonimi e contrari prèndhere, imboligare, imbusciae / pinnicai / acordiolai, atrotixai, folfigiare, fortzicare, imbogiare, trobillai / ingannai, trampai | ctr. irboligare, isòlbere, strogai Frasi dhis pariat chi fiat bèni trogau in d-una madassa mali cumbinada ◊ a su mortu dhi trogant is manus cun s'arrosàriu ◊ ndi est arrutu de cuadhu e, comenti portàt sa funi trogada, su cuadhu dh'at pigau a tragu ◊ tot'is duus si dh'iant trogada a su didu ◊ custu fiuverru est totu trogau 2. a su mortu dh'iant trogau in d-unu lantzoru ◊ su chi aciapat ingollit po si trogai is peis ◊ seus trogandusí sa conca primu de si dha segai! ◊ po su frius mi apu trogau cuss'arrogu de arrobba in su ciugu ◊ su mengianu ndi carastis coitendi de su letu, no abarrastis trogamí troga! 3. lah, chi po macu siast, chi mi trogu is gunnedhas gei dha bis sa festa!…◊ pigat una funi bèni trogada e iscudit in tot'is furrungonis 4. chini est chi dh'at trogada sa morti de cussus? ◊ dhi parit bellu chi a una pòbera tiàula mi dhi troghit una fàula po si papai is caboniscus? (L.Matta) Etimo ltn. *torc(u)lare Traduzioni Francese enrouler, rouler, envelopper, entortiller Inglese to wrap (up) Spagnolo envolver Italiano avvòlgere, attorcigliare Tedesco aufwickeln.

trogonài , vrb Definizione tragare, pigare a tragu comente faet una fortza manna Sinonimi e contrari tragai, trazare, trijinare Frasi trogonaus de unu dellúviu si agatant paris in fundu a unu canali unu cannoni e un'ispéigu de generali Traduzioni Francese entraîner, emporter Inglese to carry away Spagnolo arrollar Italiano travòlgere Tedesco fortreißen.

tronài , vrb: tronare Definizione betare o fàere tronos; nàrrere, bandhire sa cosa / fai lampau e tronau = puntu e mortu, impresse meda, mancu nada fata Sinonimi e contrari tronaciare, tronitare, trumbutai / nàrrere, stronai, trumbitai Frasi oe est totu sa die tronendhe, ma abba paga! ◊ bosu ge fuedhais pagu, ma po tronai!… 2. una die lu sunt tronendhe chi nachi faghent cosa!… Etimo ltn. *tronare Traduzioni Francese tonner Inglese to thunder Spagnolo tronar Italiano tuonare Tedesco donnern.

trotuliàre, trotulinàre , vrb Definizione andhare a troto, unu pagu a troto, a trotighedhu Sinonimi e contrari trotai, trotigliare Traduzioni Francese trotter, trottiner Inglese to trot (along) Spagnolo trotar Italiano trottare, trotterellare Tedesco traben, schnell gehen.

trubàre , vrb: trubbare, truvare, turbare, turvare Definizione fàere andhare, apretare po andhare (nau pruschetotu po is animales, ma fintzes po gente pigada coment’e animales, chentza arrispetu); portare su bestiàmene de una pastura a s'àtera; fàere essire a pígiu sa fera in cassa, fintzes su pische po piscare, istesiare, fàere istesiare, fintzes solu andhare; prnl. afracai, su si betare cun fortza contra a ccn. a iscúdere, mossigare, atumbare, incorrare o fàere àteru de male; nau in cobertantza de s'ómine, de su mascu, cobèrrere; fintzes nàrrere o atuare una cosa a unu candho no dha faet po su pagu interessamentu Sinonimi e contrari sucai, tzitziare / atramudai / afarcai, agghegiare, assurpire, azachinare, crazugai, tzurricare / zúchere Frasi pastores, truvade sas berveghes! ◊ sos canes si sunt betados a sa tupa pro trubbare sa fera ◊ commo no turbas prus sos pecos dae Costera ◊ trubba s'àinu, fàghelu andhare impresse! ◊ turvaiat sos voes cun d-unu frúschiu chi ischiat isse ◊ su ventàriu aiat sichitu a turvare e a molinare sas framas 2. o luna maca, a ube ses turbandhe?! ◊ trubba a dainanti: bae, no istes ispetendhe! ◊ trubbachelu su bestiàmine, no mi che collat s'olia! 3. si li est trubbadu su trau e si no si fit fatu a bonu a si partare l'aiat mortu! ◊ ajó, ista masedu, cantu ti truvas daghi ti faedho! ◊ si mi est trubbadu a m'iscúdere, ma candho at bidu sa lepa at furriadu! Etimo ltn. turbare Traduzioni Francese pousser, conduire en avant Inglese to spur, to conduct Spagnolo aguijonear, ojear la caza Italiano stimolare, far andare, condurre avanti Tedesco antreiben, anstacheln.

trubulàre , vrb: trugulare, truvulai, truvulare Definizione fàere trullu, trúvulu, avolotare cosa (abba o àteru deasi) pausada Sinonimi e contrari abbolojare, abbuligiai 1, introvulare, intruai, istrulare, trullare, trumbugliai Traduzioni Francese troubler Inglese to make turbid Spagnolo enturbiar Italiano intorbidire Tedesco trüben.

trucài, trucàre , vrb Definizione fàere trucos, una genia de giogu chi faet pàrrere una cosa candho est un'àtera; pintare, pònnere colores, mudare a ccn. o ccn. cosa a manera de pàrrere prus bella, diferente o comente depet cumpàrrere Sinonimi e contrari despintai Traduzioni Francese truquer, maquiller Inglese to make up, to disguise Spagnolo trucar, maquillar Italiano truccare Tedesco verkleiden, schminken.

trumbitài, trumbitàre , vrb Definizione pubblicare a sonu de trumba, betare su bandhu; nàrrere, giare a ischire cosa a totugantos, a gente meda Sinonimi e contrari bandhire / isprubbicare, tamburinai, tronai 2. at trumbitau is difetus allenus Traduzioni Francese divulguer Inglese to divulge Spagnolo divulgar Italiano divulgare Tedesco bekanntgeben.

trumbugliài , vrb: trumbullai, trumbuxai Definizione nau de abba o cosas deasi (ma fintzes de su tempus) mòvere a iscutuladura forte a manera de pònnere in avolotu sa cosa faendhodha mòvere, pesare su fundhurúgiu, su búdhidu, imbrutare: nau de gente (e fintzes de sa mente, de s'ànima), su dha pònnere in pentzamentu e avolotu po calecuna chistione de una manera chi no si cumprendhet comente podet acabbare; pesare burdellu, avolotu, pònnere in pentzamentu Sinonimi e contrari abbuligiai 1, abbussiare, arrebbulliai, intrullai, istriulare, sciambullai / agiolotare, atrepillai, scambillai, stragamullai, studugai, trogomingiai, trumuinare | ctr. assantai, pasai Frasi tzia Anna ndi portat su matzamedhu trumbullau ◊ callentamí unu tzichedhu de gafei, ca mi ses fendi trumbullai s'istògumu cun cussas chistionis ◊ sceti ca mi arragodat su sannori… mi trumbullat s'istògumu, mi trumbullat! (E.V.Melis) 2. chi sa cosa si trumbullat, gei si fatzu s'atzinnu dèu! ◊ sonnu trumbullau chei custu no nd'iu fatu ancora ◊ oi est totu trumbullau in custa terra nosta: sa família, sa bidha, su fuedhu ◊ chi dh'agatu gei mi dhu trumbullu dèu etotu, a sou a sou, a su sannori! Traduzioni Francese troubler, bouleverser, agiter Inglese to make turbid, to stir, to upset Spagnolo enturbiar, alborotar Italiano intorbidare, sconvòlgere, agitare Tedesco trüben, stören, aufregen.

trumbulàre , vrb Definizione orrumbulare, atumbare e furriare a terra, fàere orrúere a furriadura; fintzes illascinare Sinonimi e contrari atumbae, atzupare / arrembulai, arrodulare, boltulare, lodhurare, tambulare, trodhulare / fuzire 2. su bentu fuit a cantu podiat bentulare, pariat de che chèrrere trumbulare sa pinneta ◊ nche at trumbulau s'istrezu de su late Etimo srd. Traduzioni Francese tomber, dégringoler Inglese to fall headlong Spagnolo rodar, caerse Italiano capitombolare Tedesco überschlagen.

trumentài, trumentàre , vrb: atormentai, trumentare, trummentai, trummentare Definizione istare faendho a pelea; lòmpere, arribbare a s'ingrundha e cun fortza a calecuna cosa, pònnere in tribbulia a ccn., fàere sufrire Sinonimi e contrari atrepillai, marigonare, matanare, peleai, pertojare / lòmpere, trubare Frasi a bellu puntu seus: tota vida trumentaus po su dinai! ◊ est trumentendi sempri po àtera genti ◊ ca no dh'eus trumentau, custu fillu!…◊ a cust'edadi chi mi depa ponni a trumentai cun pipius!…◊ is terrenus de custus montis funt pedriaxus, epuru beniant seminaus e si trumentada po pagu resa 2. deretu at trumentau a pròghere cada gútiu cantu un'obu! ◊ su bentu fit passau, ma apustis de cudha pache si trumentat s'iferru ◊ si l'est trummentadu su trau ◊ si si trummentant cussos canes arguai! 3. candu mi seu infiudada no apu trummentau a nisciunus, dèu! ◊ fillu miu, no mi portis a su spidali a mi trumentai: lassamí morri in domu! Etimo itl. Traduzioni Francese rudoyer, harceler, torturer Inglese to mistreat, to harass, to torment Spagnolo acosar, agobiar, atormentar Italiano strapazzare, assillare, tormentare, torturare Tedesco belästigen, quälen.

truminàre , vrb rfl Definizione su si mòvere a cropu coment'e po assíchidu; carrigare contras a unu, cracare Sinonimi e contrari fritire, suncai / afarcai, lòmpere, trubare Frasi a sa bénnida de sos canes sas arveghes si sunt totu truminadas 2. daghi l'at bidu si est truminadu pro li dare a subra 3. fia sempre nervosu, truminadu, chena poder tènnere paghe Traduzioni Francese s'agiter Inglese to be agitated Spagnolo agitarse Italiano agitarsi Tedesco sich heftig bewegen.

trumunzonàre , vrb: trumuzonare Definizione fàere a trumuzone, mòvere a molinadura Sinonimi e contrari arremolinai Etimo srd. Traduzioni Francese tourbillonner Inglese to whirl Spagnolo girar Italiano turbinare Tedesco wirbeln.

truncài , vrb: truncare Definizione segare a límpiu, segare a manera de ndhe istacare s'orrugu (nau meda po cosa tostada, longa), fintzes traessare, passare de una parte a s'àtera de ccn. cosa o logu; nau de sentidos, de unu fàere, de is fortzas, fàere bènnere mancu / fàchere (una faina) a sa trunca e passa = bessiresindhe a sa russa, dare un'aggurgada, una passada lestra Sinonimi e contrari arrogai, immutzurrare, istuturai, ruciare, secare Frasi mi assimizo a su chercu de su monte chi sos ramos su tronu li at truncadu (A.Casula)◊ o truncat o aggànciat, o truncat o faghet gantzu ◊ cherias truncare funes e cadenas ◊ est rutu e si at truncadu s'anca ◊ una biga si est truncada ◊ iat tirau a unu cerbu e dh'iat truncau una pala 2. sa bidha est atraessata dae s'istradone printzipale chi la truncat in duos ◊ at truncau a arrogadura in is ortus po fai debressi 3. mi truncat donzi àschidu su lassare sa Sardinna ◊ seu preghendi pro chi sa vida mia no bengat truncada ◊ no podiat lassai a issu a si truncai s'ischina po is àterus Etimo ltn. truncare Traduzioni Francese couper, casser, fracturer Inglese to cut off, to break, to split Spagnolo truncar, partir Italiano troncare, spezzare, fratturare Tedesco abschlagen, abbrechen.

trusàre , vrb Definizione pònnere sa trusa, essire afaciolaos Sinonimi e contrari mascarare | ctr. iscaratzare Frasi a carrasegare sunt dies de trusare ◊ a carrasegare sa pisedhina s'istràviat gioghendhe, a bias trusada ◊ posca de sos impostos, a su secuestradu comintzeint a lu trusare ◊ a carrasegare isse si trusaiat sempre Traduzioni Francese se déguiser Inglese to put on a mask Spagnolo disfrazarse Italiano mascherarsi Tedesco sich verkleiden.

trutuliài, trutuliàre , vrb Definizione fàere sa boghe de sa trúturi Sinonimi e contrari arrullai 1 Frasi s'intendhiat su càntigu de sas mérulas e su trutuliare de sas túrtures chi bi fint bolizendhe Etimo srd. Traduzioni Francese roucouler Inglese to coo Spagnolo arrullar Italiano tubare Tedesco gurren.

tucaràre , vrb: tucherare, tucorare, tzucorare Definizione pònnere (bogare) su tzúcuru, comente faet a sola sa figu sicada chistia (si faet bianca) Sinonimi e contrari atzucarai, intucarare 2. sa càriga si est totu tucorada Traduzioni Francese sucrer Inglese to sugar Spagnolo azucarar Italiano zuccherare Tedesco zuckern.

tudài, tudàre , vrb: turai, tutare Definizione carragiare su fogu, sa braxa, cun su chinisu, carragiare cun terra una css. cosa (mescamente su mortu, is sèmenes) e fintzes badrare, fàere a manera de iscabbúllere de unu cropu, de unu dannu Sinonimi e contrari abbuare, acuae, acucai, acusciare, afufai, apatai, atrabentare, atracare, cuerrai, cutzicare, frànghere, impertusare, interrai, intuzare, istichire, istumponai | ctr. studai 1 Frasi tuda su fogu, gai bi durat a cras! 2. cun pàlia e piconi fiat aproliendi de campusantu anca iat tudau a unu ◊ cussu est coment'e a tutare a unu bibu! ◊ su male che l'at tudadu ◊ unu tempus su mortu lu tutabant in terra ◊ tutant su sèmene cun trazos de ozastru ◊ fait unu fossu e nci tudat su dinai 3. ch'est rutu dae altu ma sas fàscias de linna chi bi fint suta l'ant tudadu su colpu Cognomi e Proverbi prb: a dhi nai biau, candu est mortu e tudau! Etimo ltn. *tutare Traduzioni Francese enterrer Inglese to bury Spagnolo enterrar Italiano sotterrare, seppellire Tedesco eingraben, begraben.

tullíre, tullíri , vrb: atullire Definizione foedhandho de un'arremu de sa carena, su si fàere coment'e retesu, cancarau, chentza fortza, de no serbire Sinonimi e contrari bardai, cancarare Frasi como chi patint sa pena de sos betzos e chi pro ambos nérvios si tullint nemmancu aventurosa ant sa idea (P.Giudice Marras) Etimo spn. tullir(se) Traduzioni Francese se recroqueviller, paralyser Inglese to numb, to paralyze Spagnolo entumecerse Italiano rattrappirsi, paralizzarsi Tedesco sich verkrampfen.

tumbài , vrb: atumbae*, tumbare, tzumbai Definizione iscúdere is concas apare comente faent is mascos brebeghinos gherrandho; fèrrere o iscúdere a calecunu logu, fintzes po pagu atentzione; fintzes cumbínchere a ccn. a calecuna cosa Sinonimi e contrari abbruncai, atricuai, becare, intumbare, tumbulare / fèrrere / indúere, indugi Frasi tumbant puzones a sos bidros annapados ◊ fit unu becu chi tumbaiat ◊ tumba tumba e feri feri andit! Traduzioni Francese heurter, cogner Inglese to bump Spagnolo chocar, sacudir Italiano urtare, sbàttere Tedesco stoßen.

«« Cerca di nuovo