arraghèscia , nf, nm: arreghèscia, arreghésciu, arrenghèscia, arringhèscia, reghèscia Definitzione prus che àteru, cosa chi si narat o chi si faet coment'e iscusa po no adduire a su chi bolent is àteros / tenni arreghèscias cun ccn. = motivos de iscórriu, de murrunzu Sinònimos e contràrios abbétia, arrangasciu, atema, atilla, cracanibi, filistocu, fóliga, insemia, iscaràtile, iscodulete, iscórtziga, iscóticu, iscúgia, istibba, lamenta, mammariusa, mendhea, piginu, pillamone, pirríchia Frases custas cosas parint arrenghèscius po fai su chi bollit issu ◊ cussus bogant arrenghèscius po no pagai ◊ innòi is arreghèscias ti ndi essint! ◊ tui po dónnia cosa bogas arrenghèscias! Tradutziones Frantzesu altercation, excuse Ingresu quarrel, excuse Ispagnolu excusa, pretexto Italianu altèrco, scusa, pretèsto, rïòtta Tedescu Streit, Zank, Ausrede.

certàra , nf Definitzione su brigare, totu su chi si narat brigandho Sinònimos e contràrios aciociada, aciocu, atachizu, bria, certu, ghirta, pletu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu querelle, réprimande Ingresu strife, quarrel, scolding Ispagnolu pelea Italianu contésa, litigata, sgridata Tedescu Streit, Schelte.

cértu , nm, nf: cheltu, cherta, chertu, chestu [unu certu = nr. unuxértu] Definitzione is foedhos chi si narant s'unu contra a s'àteru a murrúngiu po calecuna chistione; totu su chi si narat brigandho a unu, prus che àteru cun tzacu e a boghes; su si pònnere in giustítzia po calecuna chistione o diferéntzia Sinònimos e contràrios aciocu, afarratóriu, atachizu, bria, certara, cértidu, chertaria, chertonzu, chiliertu, cibbureu, condierra, cumbata, gherra, pletu, trivérsia / matana Maneras de nàrrere csn: donai unu c. = brigare, nàrrere cosa a unu a boghes; cumentzai, mòviri, pesai c. = atacare briga Frases in domo nostra no bi apo bidu mai unu cheltu e ne murrunzu ◊ ant pesau unu certu!… po un'iscatuleta! ◊ lobres cantu amas chena chertos! ◊ dhi at fatu unu certu, sa mulleri, chi dhoi ndi fiat po issu e po àterus! ◊ si carchi santu no as a cumpanzu, lèala in calma, no ndhe fetas cherta! ◊ una dí pigat certu cun sa mulleri e dha pungit 2. andhesit poi ancora sete annos, otora in chertu cun sa sorte ◊ addainanti t'isetant oras de chertu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu querelle Ingresu strife, quarrel Ispagnolu disputa, pelea Italianu contésa, divèrbio, bistìccio, lite Tedescu Streit.

condièrra , nf: contierra, cundierra, cuntierra, cuntierru Definitzione su istare chistionandho no própriu a briga ma naendho cosas diferentes o contràrias de s'àteru; su andhare contras a ccn., a calecuna cosa, prus che àteru chentza arrexone, tanti po dhi essire in contràriu; matana, múngia, pelea po calecuna cosa Sinònimos e contràrios certu, contiendha, cumbata, discussura, trivérsia Frases inimigos de dogni cuntierra tribagliendhe si leant su seguru in òperas de paghe e no de gherra (P.Casu)◊ in sa figu de comare sos corvos in cuntierra dae altu e dae terra cherent totu piculare! (P.Tessuti)◊ si in su mundhu no che at cuntierra e no esistit sa disamistade m'ischides nàrrere candho sunt cuntentos sos negusciantes de sos armamentos? ◊ apenas ischidu chi Cristos aiat sanu a unu tzegu in die de sàpadu, sos Fariseos intrant in cundierra pro lu acusare 2. fàghelis cundierra cun sas fritzas de su versu! ◊ a Deus no movedas cuntierra, de Isse no siedas inimigos, chi cumandhat in chelu mare e terra (P.Casu)◊ azummai si che fint brigados, ma poscas sas cuntierras za las ant cumpostas Ètimu spn., srd. contienda + gherra Tradutziones Frantzesu polémique, controverse Ingresu argument Ispagnolu discusión, polémica, contienda Italianu discussióne, polèmica, contésa, vertènza Tedescu Diskussion, Auseinandersetzung, Streit.

cumbàta , nf, nm: cumbatu Definitzione trancuinu, gherra coment'e de chie istat sèmpere faendho (no sèmpere po cosa de bonu)/ èssere in cumbata apare = fàere fortza impare bolendho sa matessi cosa Sinònimos e contràrios afarru, cadha, cària, certu, condierra, gherra, impodha, inzotu, matana, mugna, pista, podha, rebbatu | ctr. assébiu, pasu Frases bivu in cumbata e passo vida penosa, prite tenzo in donzi cosa sa fortuna contrària ◊ su cane giraiat dogni mata fiaghendhe su rastu e s'aera e deo passaia a fàcia altera cun su fosile prontu a sa cumbata (S.Lay Deidda)◊ a fortza de tanti cumbata apu bintu custu coru Tradutziones Frantzesu lutte, dispute Ingresu fight, quarrel Ispagnolu lucha, altercado Italianu lòtta, altèrco Tedescu Streit.

ghèrra , nf: guerra Definitzione trumentu mannu e trebballosu po campare sa vida; iscórriu mannu, briga de chie s’iscudet e si faet male, ma pruschetotu su chi si faet cun sordaos, armas e armamentos tra duos o medas istados faendho disastru mannu, distrutzione de òperas, cosas e gente Sinònimos e contràrios cadha, cumbata, matana / aciocu, afarratóriu, certu Maneras de nàrrere csn: pesare gherra = fai nàsciri sa guerra, fai sa guerra, fai certu mannu de si atripai puru; èssere a gherra = èssiri difícili, trabballosu a fai una cosa, èssiri a gherrígius Frases s'ómine apenas bénnidu a sa terra at chircadu su pane: dae tandho narbonendhe, arendhe e semenandho at cumintzadu custa eterna gherra (A.Casula)◊ est totu a fortza de gherra cun cussos fiados! ◊ sa vida de su póveru est a gherra ◊ credia de mòrrere pro sa gherra chi apo picau chircandhe a issu! 2. sa gherra de sos zogadores a botza est fintzas bella! ◊ sa gherra nostra fit unu giogu antigu (F.Masala) 3. sos cannones, mitràglia e carabbina, totu sas armas pro fagher sa gherra chi siant reduidas a chijina! (P.Masia)◊ su ch'in sa gherra ferramenta impitat li dant medàglia ma no ndhe meritat (Piras)◊ su sardu est balente in gherra in sas trinceras de sa patria italiana e bandhidu in paghe in sas galeras de sa pàtria sarda Ètimu ctl., spn. guerra Tradutziones Frantzesu guerre, lutte Ingresu war Ispagnolu guerra, lucha Italianu guèrra, lòtta Tedescu Krieg, Streit, Kampf.

perríca , nf: perríchia, pirríghia Definitzione su perricare, su foedhare o arrespòndhere credendho de tènnere arrexone, donniunu difendhendho s'arrexone sua, chistione chi ponet a duos o prus s'unu contra a s'àteru, a iscórriu; istare a sa sighia pedindho o cricandho calecuna cosa a unu Sinònimos e contràrios abbétia, condierra, contiendha, scontróriu Frases custu pitzinnu m'istat a perrica e a pelea chi li chirche fedales a giogare ◊ sunt totu s'ora a perrica: chie la cheret goi e chie gai ◊ aite sighis cun custa perrica candho ischis comente est sa chistione e chi no si bi podet fàghere nudha?! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu controverse, contraste, insistance Ingresu dispute, insistence Ispagnolu controversia, contraste, insistencia Italianu controvèrsia, contrasto, insistèntza Tedescu Streit, Auseinendersetzung, Dringen, Eindringlichkeit, Zudringlichkeit.

pletàre , vrb: pretai, pretare 1, pretari Definitzione èssere in pretu, andhare a cricare sa giustítzia; istare a briga, a murrúngiu pretendhendho calecuna cosa / pretare su dortu = pretèndiri de tènniri arrexoni chentza ndi tènniri Sinònimos e contràrios certai, curiai, liticare Frases chie pretat, unu restat in camixa, s'àteru nudu ◊ cussus funt pretendi po is bènis de su babbu 2. su maridu fit pretendhe cun sa muzere ◊ semus sididos in sas funtanas pretendhe s'abba parimus ranas (P.Mereu)◊ cussu est pretendhe a li pagare su muru innanti de bi atacare muru sos de costazu ◊ custa cosa si la sunt pretendhe in medas: totu la cherent! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se disputer, plaider Ingresu to quarrel Ispagnolu litigar, pelear Italianu èssere in lite, litigare, contèndere Tedescu mit jdm. in Streit geraten, streiten.

plétu , nm: pretu Definitzione su èssere in giustítzia, su pònnere in giustítzia una diferéntzia chi no si arrennescet a cumpònnere a sa bona; istare a briga, a murrúngiu Sinònimos e contràrios bria, certu, condierra, iscórriu Maneras de nàrrere csn: mòvere pretu a unu = pònnerelu in zustíssia, denuntziàrelu; cumpònnere unu p. = pònnere de acordu; èssere in pretu = pretendhe, in zustíssia Frases si no podes agatare su cane no ti apo a pònnere su pretu ◊ nois in pretu no b'intramus: a istare gherrendhe cun sa giustíssia no nos cumbenit! ◊ fut un'ómine sàbiu chi sa zente giamaiat pro cumpònnere pretos ◊ nd'ispàciant de bellu dinai, in pretu! 2. los at acataos a pretu e si ponet a difèndhere a issa Sambenados e Provèrbios prb: chie perdet sa muzere in pretu no est mai corrudu Ètimu ctl. plet Tradutziones Frantzesu litige, contentieux Ingresu quarrel, controversy Ispagnolu pleito, contencioso Italianu lite, contenzióso Tedescu Rechtsstreit, Streit, Kontroverse.

«« Torra a chircare