Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

arraghèscia , nf, nm: arreghèscia, arreghésciu, arrenghèscia, arringhèscia, reghèscia Definition prus che àteru, cosa chi si narat o chi si faet coment'e iscusa po no adduire a su chi bolent is àteros / tenni arreghèscias cun ccn. = motivos de iscórriu, de murrunzu Synonyms e antonyms abbétia, arrangasciu, atema, atilla, cracanibi, filistocu, fóliga, insemia, iscaràtile, iscodulete, iscórtziga, iscóticu, iscúgia, istibba, lamenta, mammariusa, mendhea, piginu, pillamone, pirríchia Sentences custas cosas parint arrenghèscius po fai su chi bollit issu ◊ cussus bogant arrenghèscius po no pagai ◊ innòi is arreghèscias ti ndi essint! ◊ tui po dónnia cosa bogas arrenghèscias! Translations French altercation, excuse English quarrel, excuse Spanish excusa, pretexto Italian altèrco, scusa, pretèsto, rïòtta German Streit, Zank, Ausrede.

certàra , nf Definition su brigare, totu su chi si narat brigandho Synonyms e antonyms aciociada, aciocu, atachizu, bria, certu, ghirta, pletu Etymon srd. Translations French querelle, réprimande English strife, quarrel, scolding Spanish pelea Italian contésa, litigata, sgridata German Streit, Schelte.

cértu , nm, nf: cheltu, cherta, chertu, chestu [unu certu = nr. unuxértu] Definition is foedhos chi si narant s'unu contra a s'àteru a murrúngiu po calecuna chistione; totu su chi si narat brigandho a unu, prus che àteru cun tzacu e a boghes; su si pònnere in giustítzia po calecuna chistione o diferéntzia Synonyms e antonyms aciocu, afarratóriu, atachizu, bria, certara, cértidu, chertaria, chertonzu, chiliertu, cibbureu, condierra, cumbata, gherra, pletu, trivérsia / matana Idioms csn: donai unu c. = brigare, nàrrere cosa a unu a boghes; cumentzai, mòviri, pesai c. = atacare briga Sentences in domo nostra no bi apo bidu mai unu cheltu e ne murrunzu ◊ ant pesau unu certu!… po un'iscatuleta! ◊ lobres cantu amas chena chertos! ◊ dhi at fatu unu certu, sa mulleri, chi dhoi ndi fiat po issu e po àterus! ◊ si carchi santu no as a cumpanzu, lèala in calma, no ndhe fetas cherta! ◊ una dí pigat certu cun sa mulleri e dha pungit 2. andhesit poi ancora sete annos, otora in chertu cun sa sorte ◊ addainanti t'isetant oras de chertu Etymon srd. Translations French querelle English strife, quarrel Spanish disputa, pelea Italian contésa, divèrbio, bistìccio, lite German Streit.

condièrra , nf: contierra, cundierra, cuntierra, cuntierru Definition su istare chistionandho no própriu a briga ma naendho cosas diferentes o contràrias de s'àteru; su andhare contras a ccn., a calecuna cosa, prus che àteru chentza arrexone, tanti po dhi essire in contràriu; matana, múngia, pelea po calecuna cosa Synonyms e antonyms certu, contiendha, cumbata, discussura, trivérsia Sentences inimigos de dogni cuntierra tribagliendhe si leant su seguru in òperas de paghe e no de gherra (P.Casu)◊ in sa figu de comare sos corvos in cuntierra dae altu e dae terra cherent totu piculare! (P.Tessuti)◊ si in su mundhu no che at cuntierra e no esistit sa disamistade m'ischides nàrrere candho sunt cuntentos sos negusciantes de sos armamentos? ◊ apenas ischidu chi Cristos aiat sanu a unu tzegu in die de sàpadu, sos Fariseos intrant in cundierra pro lu acusare 2. fàghelis cundierra cun sas fritzas de su versu! ◊ a Deus no movedas cuntierra, de Isse no siedas inimigos, chi cumandhat in chelu mare e terra (P.Casu)◊ azummai si che fint brigados, ma poscas sas cuntierras za las ant cumpostas Etymon spn., srd. contienda + gherra Translations French polémique, controverse English argument Spanish discusión, polémica, contienda Italian discussióne, polèmica, contésa, vertènza German Diskussion, Auseinandersetzung, Streit.

cumbàta , nf, nm: cumbatu Definition trancuinu, gherra coment'e de chie istat sèmpere faendho (no sèmpere po cosa de bonu)/ èssere in cumbata apare = fàere fortza impare bolendho sa matessi cosa Synonyms e antonyms afarru, cadha, cària, certu, condierra, gherra, impodha, inzotu, matana, mugna, pista, podha, rebbatu | ctr. assébiu, pasu Sentences bivu in cumbata e passo vida penosa, prite tenzo in donzi cosa sa fortuna contrària ◊ su cane giraiat dogni mata fiaghendhe su rastu e s'aera e deo passaia a fàcia altera cun su fosile prontu a sa cumbata (S.Lay Deidda)◊ a fortza de tanti cumbata apu bintu custu coru Translations French lutte, dispute English fight, quarrel Spanish lucha, altercado Italian lòtta, altèrco German Streit.

ghèrra , nf: guerra Definition trumentu mannu e trebballosu po campare sa vida; iscórriu mannu, briga de chie s’iscudet e si faet male, ma pruschetotu su chi si faet cun sordaos, armas e armamentos tra duos o medas istados faendho disastru mannu, distrutzione de òperas, cosas e gente Synonyms e antonyms cadha, cumbata, matana / aciocu, afarratóriu, certu Idioms csn: pesare gherra = fai nàsciri sa guerra, fai sa guerra, fai certu mannu de si atripai puru; èssere a gherra = èssiri difícili, trabballosu a fai una cosa, èssiri a gherrígius Sentences s'ómine apenas bénnidu a sa terra at chircadu su pane: dae tandho narbonendhe, arendhe e semenandho at cumintzadu custa eterna gherra (A.Casula)◊ est totu a fortza de gherra cun cussos fiados! ◊ sa vida de su póveru est a gherra ◊ credia de mòrrere pro sa gherra chi apo picau chircandhe a issu! 2. sa gherra de sos zogadores a botza est fintzas bella! ◊ sa gherra nostra fit unu giogu antigu (F.Masala) 3. sos cannones, mitràglia e carabbina, totu sas armas pro fagher sa gherra chi siant reduidas a chijina! (P.Masia)◊ su ch'in sa gherra ferramenta impitat li dant medàglia ma no ndhe meritat (Piras)◊ su sardu est balente in gherra in sas trinceras de sa patria italiana e bandhidu in paghe in sas galeras de sa pàtria sarda Etymon ctl., spn. guerra Translations French guerre, lutte English war Spanish guerra, lucha Italian guèrra, lòtta German Krieg, Streit, Kampf.

perríca , nf: perríchia, pirríghia Definition su perricare, su foedhare o arrespòndhere credendho de tènnere arrexone, donniunu difendhendho s'arrexone sua, chistione chi ponet a duos o prus s'unu contra a s'àteru, a iscórriu; istare a sa sighia pedindho o cricandho calecuna cosa a unu Synonyms e antonyms abbétia, condierra, contiendha, scontróriu Sentences custu pitzinnu m'istat a perrica e a pelea chi li chirche fedales a giogare ◊ sunt totu s'ora a perrica: chie la cheret goi e chie gai ◊ aite sighis cun custa perrica candho ischis comente est sa chistione e chi no si bi podet fàghere nudha?! Etymon srd. Translations French controverse, contraste, insistance English dispute, insistence Spanish controversia, contraste, insistencia Italian controvèrsia, contrasto, insistèntza German Streit, Auseinendersetzung, Dringen, Eindringlichkeit, Zudringlichkeit.

pletàre , vrb: pretai, pretare 1, pretari Definition èssere in pretu, andhare a cricare sa giustítzia; istare a briga, a murrúngiu pretendhendho calecuna cosa / pretare su dortu = pretèndiri de tènniri arrexoni chentza ndi tènniri Synonyms e antonyms certai, curiai, liticare Sentences chie pretat, unu restat in camixa, s'àteru nudu ◊ cussus funt pretendi po is bènis de su babbu 2. su maridu fit pretendhe cun sa muzere ◊ semus sididos in sas funtanas pretendhe s'abba parimus ranas (P.Mereu)◊ cussu est pretendhe a li pagare su muru innanti de bi atacare muru sos de costazu ◊ custa cosa si la sunt pretendhe in medas: totu la cherent! Etymon srd. Translations French se disputer, plaider English to quarrel Spanish litigar, pelear Italian èssere in lite, litigare, contèndere German mit jdm. in Streit geraten, streiten.

plétu , nm: pretu Definition su èssere in giustítzia, su pònnere in giustítzia una diferéntzia chi no si arrennescet a cumpònnere a sa bona; istare a briga, a murrúngiu Synonyms e antonyms bria, certu, condierra, iscórriu Idioms csn: mòvere pretu a unu = pònnerelu in zustíssia, denuntziàrelu; cumpònnere unu p. = pònnere de acordu; èssere in pretu = pretendhe, in zustíssia Sentences si no podes agatare su cane no ti apo a pònnere su pretu ◊ nois in pretu no b'intramus: a istare gherrendhe cun sa giustíssia no nos cumbenit! ◊ fut un'ómine sàbiu chi sa zente giamaiat pro cumpònnere pretos ◊ nd'ispàciant de bellu dinai, in pretu! 2. los at acataos a pretu e si ponet a difèndhere a issa Surnames and Proverbs prb: chie perdet sa muzere in pretu no est mai corrudu Etymon ctl. plet Translations French litige, contentieux English quarrel, controversy Spanish pleito, contencioso Italian lite, contenzióso German Rechtsstreit, Streit, Kontroverse.