arraghèscia , nf, nm: arreghèscia, arreghésciu, arrenghèscia, arringhèscia, reghèscia Definizione prus che àteru, cosa chi si narat o chi si faet coment'e iscusa po no adduire a su chi bolent is àteros / tenni arreghèscias cun ccn. = motivos de iscórriu, de murrunzu Sinonimi e contrari abbétia, arrangasciu, atema, atilla, cracanibi, filistocu, fóliga, insemia, iscaràtile, iscodulete, iscórtziga, iscóticu, iscúgia, istibba, lamenta, mammariusa, mendhea, piginu, pillamone, pirríchia Frasi custas cosas parint arrenghèscius po fai su chi bollit issu ◊ cussus bogant arrenghèscius po no pagai ◊ innòi is arreghèscias ti ndi essint! ◊ tui po dónnia cosa bogas arrenghèscias! Traduzioni Francese altercation, excuse Inglese quarrel, excuse Spagnolo excusa, pretexto Italiano altèrco, scusa, pretèsto, rïòtta Tedesco Streit, Zank, Ausrede.

certàra , nf Definizione su brigare, totu su chi si narat brigandho Sinonimi e contrari aciociada, aciocu, atachizu, bria, certu, ghirta, pletu Etimo srd. Traduzioni Francese querelle, réprimande Inglese strife, quarrel, scolding Spagnolo pelea Italiano contésa, litigata, sgridata Tedesco Streit, Schelte.

cértu , nm, nf: cheltu, cherta, chertu, chestu [unu certu = nr. unuxértu] Definizione is foedhos chi si narant s'unu contra a s'àteru a murrúngiu po calecuna chistione; totu su chi si narat brigandho a unu, prus che àteru cun tzacu e a boghes; su si pònnere in giustítzia po calecuna chistione o diferéntzia Sinonimi e contrari aciocu, afarratóriu, atachizu, bria, certara, cértidu, chertaria, chertonzu, chiliertu, cibbureu, condierra, cumbata, gherra, pletu, trivérsia / matana Modi di dire csn: donai unu c. = brigare, nàrrere cosa a unu a boghes; cumentzai, mòviri, pesai c. = atacare briga Frasi in domo nostra no bi apo bidu mai unu cheltu e ne murrunzu ◊ ant pesau unu certu!… po un'iscatuleta! ◊ lobres cantu amas chena chertos! ◊ dhi at fatu unu certu, sa mulleri, chi dhoi ndi fiat po issu e po àterus! ◊ si carchi santu no as a cumpanzu, lèala in calma, no ndhe fetas cherta! ◊ una dí pigat certu cun sa mulleri e dha pungit 2. andhesit poi ancora sete annos, otora in chertu cun sa sorte ◊ addainanti t'isetant oras de chertu Etimo srd. Traduzioni Francese querelle Inglese strife, quarrel Spagnolo disputa, pelea Italiano contésa, divèrbio, bistìccio, lite Tedesco Streit.

condièrra , nf: contierra, cundierra, cuntierra, cuntierru Definizione su istare chistionandho no própriu a briga ma naendho cosas diferentes o contràrias de s'àteru; su andhare contras a ccn., a calecuna cosa, prus che àteru chentza arrexone, tanti po dhi essire in contràriu; matana, múngia, pelea po calecuna cosa Sinonimi e contrari certu, contiendha, cumbata, discussura, trivérsia Frasi inimigos de dogni cuntierra tribagliendhe si leant su seguru in òperas de paghe e no de gherra (P.Casu)◊ in sa figu de comare sos corvos in cuntierra dae altu e dae terra cherent totu piculare! (P.Tessuti)◊ si in su mundhu no che at cuntierra e no esistit sa disamistade m'ischides nàrrere candho sunt cuntentos sos negusciantes de sos armamentos? ◊ apenas ischidu chi Cristos aiat sanu a unu tzegu in die de sàpadu, sos Fariseos intrant in cundierra pro lu acusare 2. fàghelis cundierra cun sas fritzas de su versu! ◊ a Deus no movedas cuntierra, de Isse no siedas inimigos, chi cumandhat in chelu mare e terra (P.Casu)◊ azummai si che fint brigados, ma poscas sas cuntierras za las ant cumpostas Etimo spn., srd. contienda + gherra Traduzioni Francese polémique, controverse Inglese argument Spagnolo discusión, polémica, contienda Italiano discussióne, polèmica, contésa, vertènza Tedesco Diskussion, Auseinandersetzung, Streit.

cumbàta , nf, nm: cumbatu Definizione trancuinu, gherra coment'e de chie istat sèmpere faendho (no sèmpere po cosa de bonu)/ èssere in cumbata apare = fàere fortza impare bolendho sa matessi cosa Sinonimi e contrari afarru, cadha, cària, certu, condierra, gherra, impodha, inzotu, matana, mugna, pista, podha, rebbatu | ctr. assébiu, pasu Frasi bivu in cumbata e passo vida penosa, prite tenzo in donzi cosa sa fortuna contrària ◊ su cane giraiat dogni mata fiaghendhe su rastu e s'aera e deo passaia a fàcia altera cun su fosile prontu a sa cumbata (S.Lay Deidda)◊ a fortza de tanti cumbata apu bintu custu coru Traduzioni Francese lutte, dispute Inglese fight, quarrel Spagnolo lucha, altercado Italiano lòtta, altèrco Tedesco Streit.

ghèrra , nf: guerra Definizione trumentu mannu e trebballosu po campare sa vida; iscórriu mannu, briga de chie s’iscudet e si faet male, ma pruschetotu su chi si faet cun sordaos, armas e armamentos tra duos o medas istados faendho disastru mannu, distrutzione de òperas, cosas e gente Sinonimi e contrari cadha, cumbata, matana / aciocu, afarratóriu, certu Modi di dire csn: pesare gherra = fai nàsciri sa guerra, fai sa guerra, fai certu mannu de si atripai puru; èssere a gherra = èssiri difícili, trabballosu a fai una cosa, èssiri a gherrígius Frasi s'ómine apenas bénnidu a sa terra at chircadu su pane: dae tandho narbonendhe, arendhe e semenandho at cumintzadu custa eterna gherra (A.Casula)◊ est totu a fortza de gherra cun cussos fiados! ◊ sa vida de su póveru est a gherra ◊ credia de mòrrere pro sa gherra chi apo picau chircandhe a issu! 2. sa gherra de sos zogadores a botza est fintzas bella! ◊ sa gherra nostra fit unu giogu antigu (F.Masala) 3. sos cannones, mitràglia e carabbina, totu sas armas pro fagher sa gherra chi siant reduidas a chijina! (P.Masia)◊ su ch'in sa gherra ferramenta impitat li dant medàglia ma no ndhe meritat (Piras)◊ su sardu est balente in gherra in sas trinceras de sa patria italiana e bandhidu in paghe in sas galeras de sa pàtria sarda Etimo ctl., spn. guerra Traduzioni Francese guerre, lutte Inglese war Spagnolo guerra, lucha Italiano guèrra, lòtta Tedesco Krieg, Streit, Kampf.

perríca , nf: perríchia, pirríghia Definizione su perricare, su foedhare o arrespòndhere credendho de tènnere arrexone, donniunu difendhendho s'arrexone sua, chistione chi ponet a duos o prus s'unu contra a s'àteru, a iscórriu; istare a sa sighia pedindho o cricandho calecuna cosa a unu Sinonimi e contrari abbétia, condierra, contiendha, scontróriu Frasi custu pitzinnu m'istat a perrica e a pelea chi li chirche fedales a giogare ◊ sunt totu s'ora a perrica: chie la cheret goi e chie gai ◊ aite sighis cun custa perrica candho ischis comente est sa chistione e chi no si bi podet fàghere nudha?! Etimo srd. Traduzioni Francese controverse, contraste, insistance Inglese dispute, insistence Spagnolo controversia, contraste, insistencia Italiano controvèrsia, contrasto, insistèntza Tedesco Streit, Auseinendersetzung, Dringen, Eindringlichkeit, Zudringlichkeit.

pletàre , vrb: pretai, pretare 1, pretari Definizione èssere in pretu, andhare a cricare sa giustítzia; istare a briga, a murrúngiu pretendhendho calecuna cosa / pretare su dortu = pretèndiri de tènniri arrexoni chentza ndi tènniri Sinonimi e contrari certai, curiai, liticare Frasi chie pretat, unu restat in camixa, s'àteru nudu ◊ cussus funt pretendi po is bènis de su babbu 2. su maridu fit pretendhe cun sa muzere ◊ semus sididos in sas funtanas pretendhe s'abba parimus ranas (P.Mereu)◊ cussu est pretendhe a li pagare su muru innanti de bi atacare muru sos de costazu ◊ custa cosa si la sunt pretendhe in medas: totu la cherent! Etimo srd. Traduzioni Francese se disputer, plaider Inglese to quarrel Spagnolo litigar, pelear Italiano èssere in lite, litigare, contèndere Tedesco mit jdm. in Streit geraten, streiten.

plétu , nm: pretu Definizione su èssere in giustítzia, su pònnere in giustítzia una diferéntzia chi no si arrennescet a cumpònnere a sa bona; istare a briga, a murrúngiu Sinonimi e contrari bria, certu, condierra, iscórriu Modi di dire csn: mòvere pretu a unu = pònnerelu in zustíssia, denuntziàrelu; cumpònnere unu p. = pònnere de acordu; èssere in pretu = pretendhe, in zustíssia Frasi si no podes agatare su cane no ti apo a pònnere su pretu ◊ nois in pretu no b'intramus: a istare gherrendhe cun sa giustíssia no nos cumbenit! ◊ fut un'ómine sàbiu chi sa zente giamaiat pro cumpònnere pretos ◊ nd'ispàciant de bellu dinai, in pretu! 2. los at acataos a pretu e si ponet a difèndhere a issa Cognomi e Proverbi prb: chie perdet sa muzere in pretu no est mai corrudu Etimo ctl. plet Traduzioni Francese litige, contentieux Inglese quarrel, controversy Spagnolo pleito, contencioso Italiano lite, contenzióso Tedesco Rechtsstreit, Streit, Kontroverse.

«« Cerca di nuovo