abborticàre , vrb: abbortigare, abbortijare, abbortixare Definitzione batire un’arremu, mescamente postu male chi no passat bene su sàmbene, de pàrrere coment’e totu puntu cun ortiga, o fintzes de no si dhu intèndhere coment’e chi siat sicau, de ortigu Sinònimos e contràrios addormicare, addrommentire, aggurticiare, iformicare, immortigare, indoliminzare, intrementíre indormicare Frases comente fia corcadu mi at abbortigadu su bratzu ◊ candho si pesabat fit totu abborticau e addozau e pro si cossolare bibiat una tassa de birra Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu engourdir Ingresu to benumb Ispagnolu entorpecer Italianu intorpidire Tedescu gefühllos machen.

abbotinàre , vrb: abbutinae, abbutinare Definitzione fàere a una befa catzigandho, betandho a terra, faendho dannu, imbrutandho o àteru (in sensu morale puru): dhu’est fintzes s'idea de pònnere tréulu, trumbullu, iscúdere, atripare / abbutinare su logu = distrúere, burdellare, imbrutare su logu Sinònimos e contràrios abbadinare, acacigai, arroinare, bíncere, destrui, istraitzare / imbratare Frases no mi lasso abbutinare s'oltu meu ◊ su colzu pensamentu ti abbutinat s'ànima e su corpus ◊ unu càmiu at abbutinadu a unu ◊ unu trimizone de pessamentos istrambos mi ant abbotinatu ◊ cussu ist abbituau a isperditziae e abbutinae sa cosa 2. eris sa turulia mi fit abbutinandhe sos pannos 3. custa fardeta mi l'istràvio, ca in su telarju falat su pilu e mi abbutinat ◊ est in cherta de si nche labare su ludru chi l'at abbutinau su lúmene ◊ mamma tua mi at totu abbutinau e aviliu Tradutziones Frantzesu piétiner Ingresu to trample on Ispagnolu pisotear Italianu calpestare Tedescu zertreten.

abbotzichedhàre , vrb: abbotzighedhare Definitzione fàere a ballotas, a bocighedhas Sinònimos e contràrios abballinare, ammalfudhare, ammoroculare, ammorotzulare, ammurudhare, apadhotulare, arranedhare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faire des boules Ingresu to roll into a ball Ispagnolu hacer pelotitas Italianu appallottolare Tedescu zur Kugel ballen.

abbovài, abbovàre , vrb Definitzione fàere bovu, pigare po bovu a unu; meravigliare, lassare ispantasiaos, fintzes foedhare a s'afaiu chentza cabu e ne coa Sinònimos e contràrios abbuvonare, coglionai, coluvronare, imbovai, imbusterai, improsae, ingannai, piocai, scafai, trampai / transire, trassicare Frases furriotos cun arte, bellos pro abbovare zente menga! ◊ custa fémina dh'abbovant cun cosa fata ◊ de candu ti ses abbitendi cun cussus ti ses abbovau ◊ si bides cussa pianta ti ndhe abbovas! 2. Deus criesit logos e cosas pretziadas tantu chi ndhe abbovant su nostru pensamentu! (P.Serra)◊ deo ne seo abbarradu abbovadu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faire l'idiot, prendre pour un idiot Ingresu to mock Ispagnolu abobar Italianu prèndere per scémo Tedescu taüschen, verdummen, erstaunen.

abbrabài , vrb: barbai Definitzione pònnere barbas, arraighinas, tzeurras, cambos: si narat de sèmenes chi bogant sa tzéurra, naschindho Sinònimos e contràrios abbarbigare, abbrossare, arrexinai, chimire, inceurrare, ingrilliri, tidhire Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu prendre racine, s'enraciner Ingresu to root Ispagnolu echar raíces, arraigar Italianu radicare Tedescu Wurzel schlagen.

abbrabugliài , vrb: abbreboliare, abbrebugliai, abbrebulai, abbrebullai, abbrobogliai, abbrubuliai, abrebuliai, abrobolliai, barbugliai Definitzione su foedhare de unu chi no est bene ischidau, cumenciare a foedhare (nau de is pipiedhos), murrungiare chentza chi si cumprendhat bene ite est naendho, unu Sinònimos e contràrios barbatare 1, brocoai, imprabastulare, morrugnare Frases at abbrebulau calincuna cosa a truncu de língua ◊ abrebuliada chene si cumprèndiri su chi naràt ◊ iat abertu su breviàriu abbrebullendu chini iscít eita ◊ s'ómini si ndi est andau abbrubuliendu ◊ Sissi! - iat abbrubuliau s'ómini ◊ est totu abbreboliandho, inchietu ca ant serrau s'abba Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu bougonner Ingresu to mumble Ispagnolu farfullar Italianu borbottare Tedescu brummen.

abbradinàre , vrb Definitzione fàere su logu totu a unu bràdinu, a lurtzina, isciúndhere totu a meda, betandho o perdendho abba a tropu Sinònimos e contràrios ifúndhere Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu envaser Ingresu to swamp Ispagnolu empantanar Italianu impantanare Tedescu in einen Sumpf verwandeln.

abbramíre, abbramíri , vrb: abbremiri Definitzione disigiare, bòllere cun gana o volontade manna, forte Sinònimos e contràrios abbramai, desizare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu convoiter, désirer ardemment Ingresu to long for Ispagnolu codiciar Italianu bramare Tedescu herbeisehnen.

abbrancài, abbrancàre, abbrancàri , vrb Definitzione aferrare e mantènnere cun fortza; arrapiare, furare Sinònimos e contràrios acafai, afarcai, afarrancae, aferrai, aggafai, aggarrai, agguantai, barrancai, carrabbusai; arrapare 2, furai Frases si abbrancat a su truncu che sa edra ◊ dh'iant abbrancau e fatu dh'iant mòrrede atzogau ◊ si narat cosa dh'abbrancu! 2. no est piús domo mea, ma àrvule ruta inuve totus colant e abbrancant (G.Chironi)◊ su capedhu mi ndi dh'at abbrancau cussu piciocu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu saisir Ingresu to grip Ispagnolu agarrar Italianu abbrancare, aggrapparsi Tedescu mit den Krallen packen, sich festhalten.

abbranchiàre , vrb Definitzione fàere aungadas, iscarràfios cun is ungas, cun is farrancas Sinònimos e contràrios afranchiare, afranciare, arrancare, arranculare, farrascare, iscalaviare, scarrafiai Frases ant comintzatu a bídere tzente chin sa cara ghetata e chin carchi bullone in conca e sas manos abbranchiatas (G.Albergoni) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu griffer Ingresu to scratch Ispagnolu arañar Italianu graffiare Tedescu kratzen.

abbratzetàre , vrb Definitzione pigare a s'abbratzeta Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu prendre bras dessus, bras dessous Ingresu to be arm in arm with s.o. Ispagnolu cogerse del brazo Italianu prèndere sótto bràccio Tedescu sich einhängen.

abbreggulàre , vrb: abbrengulare Definitzione pigare cun abbréngulu Sinònimos e contràrios ciogare, giochitare, imbalai, imballacai, ingiogaciai Frases tzertos ti benint cun dultze carignu, si abbréngulant cun tegus e s'ispassant, però posca as a bídere chi ti lassant! Tradutziones Frantzesu amuser Ingresu to amuse Ispagnolu entretener Italianu trastullare Tedescu unterhalten.

abbrentài , vrb rfl Definitzione atrotogiare coment'e bogandho sa bentre, comente faet su linnàmene friscu Sinònimos e contràrios abbajonare, allachedhare, atrotiai | ctr. istirare Terminologia iscientìfica fst Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu plier Ingresu to bend Ispagnolu alabearse, combarse Italianu piegarsi, incurvarsi Tedescu sich biegen.

abbrentosicàre , vrb Definitzione papare a meda, fàere una papada manna, fàere sa bente che a unu brentósicu; arribbiri, prènnere sa bentre Sinònimos e contràrios abbentrare, abberchedhare, abbidhiai, abbrentusinare, abbudagare, abbuselcare, abbuzare, afraschedhare, atatamacare, imbrentai, sgagliubbai 2. so colau a butecaria a pedire purgativos pro su cabadhu, ca s'est abbrentosicau Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faire un plat Ingresu to gut Ispagnolu atiborrarse, tragar Italianu spanciare Tedescu sich vollessen.

abbrèschere , vrb: arbesce, arbèscere, arbèschede, abrèschere, arbesci, albèschere, arbèschere, arbèssere, alvèschere, arvèschere, arvèssere, avèschere 1, avrèschere, avrèssere Definitzione cumenciare a fàere lughe, a fàere die; naschire de ccn. cosa / arveschendhe a… = intro de note ma a parte de pudhiles de sa die noa Sinònimos e contràrios albeschire, alburiai, grinare, illuchèschere, illughintinare, intrabatzinare, ispalèschere, ispanescare, ispanigai, obbrèsciri / nàschere | ctr. iscorigai, murinai Frases dai s'alvèschere a serentina istaiat filendhe ◊ est avreschendhe die ◊ chi cras ti avescat cudha die santa! ◊ a su cringone li arvesset die mala! ◊ semus arribbaos a campu sena arbèschere ◊ sa pubidha trabballat che un'ómini dae candho arbescet a candho iscurigat 2. prego pro chi avescat ateruna vida a fizos mios Ètimu ltn. albescere Tradutziones Frantzesu faire jour Ingresu to dawn Ispagnolu amanecer Italianu albeggiare Tedescu tagen, grauen.

abbrigài , vrb: abbrigare 1, abbrigari, arbigai, arvigai, avrigai, obrigai Definitzione orrubiare su ferru in su fogu fintzes a candho essit modhe de dhu pòdere trebballare Sinònimos e contràrios arrubiai, cardiare, cardigiai, incrabigai, ingrujare Frases su sole in istade abbrigat fintzes is pedras ◊ arvigai unu ferru in su fogu ◊ s'arroca pariat chi dh'iat abbrigada su ferreri 2. ananti de unu trébini avrigau, cussu puru est de bonu coru! ◊ at fatu is istampus a su sulitu cun d-unu ferru arbigau Ètimu srd. albicare Tradutziones Frantzesu rendre brûlant, chauffer au rouge, à blanc Ingresu to make red-hot, to incandesce Ispagnolu calentar al rojo, encandecer Italianu arroventare Tedescu glühen machen.

abbrodhiàre , vrb rfl: abbrudhai, abbrudhare, abbrudhiare, aprudhare Definitzione èssere o istare a murru bocau, pigaresidha, ofèndhere, su si dispràxere Sinònimos e contràrios abbrufulai, abbuscinare, acasidhare, aconchedhare, amprudhiare, annicare, annozare, pirmare Frases mama tua si abbródhiat si no lu càrculas, a frade tuo! ◊ mi abbrudhat abberu a bos fàghere apitare! Ètimu spn. embrollarse Tradutziones Frantzesu bouder Ingresu to sulk Ispagnolu enfurruñarse Italianu imbronciare Tedescu schmollen.

abbrofodhàre , vrb: abbrufodhare, abbrufudhai Definitzione fàere a brofodhu, ufrare, su si ndhe pesare de sa pasta po s'aghedadura e fintzes de su late postu in su fogu, o àtera cosa puru Sinònimos e contràrios abbimisonare, abbruvudhare, abbuscinare, agghimisonare, ammalfudhare, ufiare 2. lah, candu abbrufudhat s'àcua de is sitzigorrus, ispumadha! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu regonfler Ingresu to swell (again) Ispagnolu hincharse Italianu rigonfiare Tedescu schwellen.

abbrossàre , vrb Definitzione bogare o fare pigionatzos, cambos noos Sinònimos e contràrios abbrabai, chimire, frunzire 1, inceurrare, ingrilliri, tidhire, tzirriotire Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu bourgeonner Ingresu to germinate Ispagnolu brotar Italianu germogliare Tedescu sprießen.

abbrovendhàe, abbrovendhàre, abbrovennàre , vrb: aproendhare, aproennare, aprovendhare, provendai Definitzione giare o pònnere sa brovendha a is animales: in cobertantza si narat de gente puru in su sensu de giare cosa po ndh’àere calecunu acotzu o praxere Sinònimos e contràrios addascare, aescai, afrongiai Frases seo intrau a s'istadha pro abbrovendhare su cuadhu ◊ annada mala, abbrovendhandhe sa robba sero e menzanu! ◊ sos massajos in cussa funtana bi aproendhant sos boes Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu affourager Ingresu to forage Ispagnolu dar forraje, subvencionar Italianu abbiadare, foraggiare Tedescu mit Hafer füttern.

«« Torra a chircare