abbibbirinài, abbibbirinàre , vrb Definitzione abbasciare piegandho is cambas, coment’e cicindhosi in pitzu de is carrones Sinònimos e contràrios abribidhai, abribidhincare, apatai, apibiredhare, apimpirinare, aprapiedhai, sterriedhai 2. abbibbirinau fura: dh'at a isciri cussu ita fut fendi! ◊ gioghendi a pingiadedhas si poniaus abbibbirinadas cun is manus in chintzu e is cuidus a inforas Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se blottir Ingresu to crouch Ispagnolu agazaparse Italianu accovacciarsi Tedescu sich zusammenkauern.

abbídere , vrb rfl: abbíere Definitzione coment'e bíere, su si acatare de sa cosa / pps. abbidu, abbistu Sinònimos e contràrios abbillai, abbitzare, acatae, saerare Frases totu de incantu mi est boladu chena mi abbídere de cale manera ◊ sa morte nos ferit chi mancu nos ndhe abbidimus ◊ su tempus che est coladu chena mi ndhe abbíere Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu s'apercevoir Ingresu to perceive Ispagnolu darse cuenta, advertir Italianu accòrgersi Tedescu bemerken.

abbidhiài , vrb Definitzione papare meda, agiummai coment'e bogare su bídhigu, s'imbíligu, de cantu est prena sa bentre Sinònimos e contràrios abbentrare, abbentruscare, abbiscarzare, abbrentosicare, abbudagare, abbuselcare, abbuzare, afraschedhare, atatamacare, imbrentai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se rassasier Ingresu to shift oneself Ispagnolu atiborrarse, hartarse Italianu satollarsi Tedescu sich sättigen.

abbidhiritzài, abbidhitzirài , vrb Definitzione intostare, cancarare de su fritu Sinònimos e contràrios abbadherigare, acancarronae, aggurjare, ammarmurai, apisidhiri, ateterigare, ingortigai, inteterighedhare, intostai Frases su frius abbidhiritzat is manus ◊ su pani pagu axedau abbidhiritzat a lestu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu engourdir Ingresu to numb Ispagnolu entumecer Italianu aggranchire Tedescu erstarren lassen.

abbidràre , vrb: afridare Definitzione fàere a imbidru, coment'e imbidru 2. candho unu est morindhe si li abbidrant sos ojos Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu vitrifier Ingresu to vitrify Ispagnolu vitrificar, vidriar (cerámica) Italianu vetrificare Tedescu verglasen.

abbigài, abbigàre , vrb Definitzione pònnere su laore o sa linna a biga, fàere sa biga, su linnàrgiu; pònnere a muntone, subràbari Sinònimos e contràrios arremiarzare, assedare / acasidhai, acastedhare, ammuntonae, apillai, apirare | ctr. ispartighinare, spainai Frases teniant su lori abbigau in magasinu 2. su carru fut prenu de piciochedhus, istrintus e abbigaus che sardinedhas in su staredhu ◊ ant abbigau is líbburus in su sostri ◊ su trigu bèni triulau si abbigada me in s'arxola ◊ is annus si ammuntonant e in mesu si abbigant is arregordus Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu entasser Ingresu to shock Ispagnolu apilar, amontonar Italianu abbicare Tedescu anhäufen.

abbigàre 1 , vrb rfl: abbrigare, abrigare Definitzione pònnere in aprigu, asuta de calecuna cosa o logu po no pigare bentu, o abba o àteru Sinònimos e contràrios aggrundhare, apigai, apogiai, arrundhare, crancare, frànghere, partare Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu se protéger, s'abriter Ingresu to protect oneself Ispagnolu ampararse, abrigarse Italianu ripararsi Tedescu Zuflucht suchen.

abbigiàre , vrb: abbisari, abbitzare, abbizai, abbizare Definitzione arrennèscere a bíere o intèndhere (o fintzes a cumprèndhere) a manera de atinare o atuare a ccn. cosa candho acontesset o fintzes innanti (s'impreat fintzes in forma pronominale); ischidare, passare de dormiu a ischidau Sinònimos e contràrios abbídere, abbillai, acatae, ischidare, saerare, sagamare, sapire Maneras de nàrrere csn: abbizàresi de una cosa, abbizàresi una cosa, abbizàresi chi…; a ti ndhe cheres abbizare!… = ma càstia a biri tui!…; su malàidu no si abbizat = no atuat, at pérdidu sos sentidos Frases mi abbitzo de mi atzapare in locu chi no connosco ◊ custos canes sunt distintos pro abbizare ◊ cudhos si nche fint abbizaos chi dego mi picabo sa merendha ◊ no ti abbizas chi cue bi at irballu?! ◊ mi apo abbizadu chi at intradu zente a s'ortu ◊ cosa ti as abbizadu istanote? ◊ est una cosa chi benit dae sene, chene mancu ti n'abbitzare ◊ canno cudhos si fint abbitzatos de s'istrantzu, l'aiant giuliatu ◊ fiza mia, ses prepotente chi non ti abbizas iscussiderada! ◊ sunt vetzos e si parent pitzinnos: a non si ndhe abbizare!…◊ su padronu est drommidu e non si abbizat de nudha ◊ chi mi ndi fuia abbisau, cussa trassa no dhi fut arrennéscia ◊ ti ndi furant sa cosa e mancu ti ndi abbisas! 2. a ite ora ti ndhe ses abbizadu? ◊ ndhe tia chèrrere abbizare a su pitzinnu, ma est chito 3. a ti ndhe cheres abbizare, ite pretesas chi tenet cussu muconosu?! ◊ a ti ne cheres abbitzare… e geo chi credia chi!… Sambenados e Provèrbios prb: iscuru a chie no si abbizat de su chi est! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu s'apercevoir, se rendre compte Ingresu to perceive Ispagnolu percatarse, darse cuenta Italianu accòrgersi, notare Tedescu bemerken.

abbilandràre , vrb: apilandrare Definitzione pònnere sa bilandra a is animales iscapos po no s'istesiare, cosa chi si faet betandho una fune a corros o a conca (tzugu) de s'animale e a peis, o acapiandho su pei de ananti cun cussu de asegus Sinònimos e contràrios achilandrare, ambilare, ammilandrare, apegonai, archilare, corrapeare | ctr. ilbilandrare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu entraver Ingresu to shackle Ispagnolu atar, manear, trabar Italianu impastoiare Tedescu fesseln.

abbilgonzàre , vrb: abbirgonzare Definitzione giare una briga a unu faendhodhu a bregúngia, pigare a befa, fàere a bregúngia /(nadu de ómine) abbirgonzare una fémina = ofèndhere in s'onore, aprofitaresindhe Sinònimos e contràrios abbàtere, abbatire, abbefiare, abbirgonzire, afachilare, atzantarare, ibregungire, ilvilgonzare, rividire Frases pro los iscadhare aiat pessatu de los abbirgontzare dainnantis de totucantos ◊ deo so ómine de campagna e sas féminas bidharesas mi che abbirgonzant, ca narant chi mi leant su fiagu de s'areste! (A.Canalis) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu couvrir de honte Ingresu to shame Ispagnolu avergonzar, abochornar Italianu svergognare Tedescu beschämen.

abbilitàre , vrb Definitzione fàere àbbile a unu, dichiarare chi tenet is capacidades po calecunu impreu o funtzione Sinònimos e contràrios cualificai Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu habiliter Ingresu to qualify Ispagnolu habilitar Italianu abilitare Tedescu befähigen.

abbinài , vrb: abbinare Definitzione isciúndhere in o cun binu, betare binu a calecuna cosa (fintzes giare a bufare a un'animale po cura); bufare binu meda, su si giare a su binu, a bufare; nau de frutuàriu, guastare coment'e faendhosi a binu, aghedu; abbinare est fintzes a murigare su mustu in is cubones po no si aghedare su pígiu de pitzu de sa binatza Sinònimos e contràrios afegare, afegonare, imbreacare, infegare Frases in s’atóngiu, su crabaxu chi teniat binu, abbinàt is crabas, mesu litru a totus 3. custa figu niedha, si no est collida apenas tinghindhe, si prúdigat in su culatzu e si abbinat totu Tradutziones Frantzesu tremper dans le vin, s’enivrer Ingresu to rinse with vine Ispagnolu mojar con vino, emborracharse Italianu avvinare Tedescu Wein tränken.

abbiorài, abbioràre , vrb: abiorare Definitzione fàere biu, prus biu, prus biatzu (nau fintzes de impastu chi si torrat a isciúndhere e murigare) Sinònimos e contràrios abbiare, abbiatzai, abbibare, alentai, priurire | ctr. ammoltighinare, ammortiare Frases sos bonos volentes azudant a sos parentes de su mortu fintzas a candho custos torrant a abbiorare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu raviver Ingresu to enliven Ispagnolu avivar Italianu ravvivare Tedescu wiederbeleben.

abbirgonzíre , vrb: abbrigonzire, avirgonzire Definitzione pigare a befa, fàere a bregúngia Sinònimos e contràrios abbefiare, abbilgonzare, ibregungire, ifachilare, ilvilgonzare Frases pro abbirgonzire unu criedhu bastat pacu! 2. at incrinidu sa conca avirgonzidu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se moquer Ingresu to deride Ispagnolu escarnecer, mofarse Italianu derìdere Tedescu auslachen.

abbisàre 1 , vrb: avisai, avisare Definitzione mandhare un'avisu, un'isceda, fàere o giare a ischire; mandhare a nàrrere, tzerriare po atobiare o bènnere a ccn. logu; giare un'avertimentu, un'ammonestu / a. a unu de unu logu = cramarendhelu Sinònimos e contràrios abertire / ammonestai Frases órdine de su síndhigu, si avisat sa populatzione chi a sas tres si serrat s'abba 2. l'ant avisadu a caserma, a iscola, a sa leva, a sa comuna ◊ bae e avisandhelu, a babbu tou, ca che serbit isse! ◊ avisàtelu chi ghiret dae Continente! 3. ti apo avisadu, mih: si ti cumbinat un'àtera borta che pagas totu! Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu avertir Ingresu to inform Ispagnolu avisar Italianu avvisare, convocare Tedescu benachrichtigen.

abbiscarzàre , vrb Definitzione prènnere bene s'iscàrgiu, papare meda Sinònimos e contràrios abbentrare, abbrentosicare, abbudagare, abbuselcare, abbuzare, imbrentai, sgagliubbai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se bourrer, s'empiffrer, se gaver Ingresu to stuff oneself Ispagnolu llenarse, atiborrarse, hartarse Italianu rimpinzarsi Tedescu sich vollstopfen.

abbisitàe, abbisitài, abbisitàre , vrb: avisitai, abbissitare, bisitare Definitzione andhare a bíere o agatare a ccn. Sinònimos e contràrios imbisitare Frases fua malàidu e in presoni e no mi eis abbisitau (Ev)◊ soe andhau a mi l'abbisitare, sa rosa mia ◊ a inie benzesit zente meda, frades e sorres a mi abbisitare ◊ bandant is pastoris po dh'avisitai candu dhu circant cudhus tres urreis ◊ ci benis a bidha po mi abbisitai mi fait pragere! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu visiter Ingresu to visit Ispagnolu visitar Italianu visitare Tedescu besuchen.

abbistàre , vrb: avistare Definitzione bídere, abbaidare prus che àteru de atesu Sinònimos e contràrios apubai Frases in custu logu bisonzat abbistare su caminu ca si podet fadhire in unu giogu ◊ s'ómine zustu chi abbistat a cad'ala est semper in gradu de agontzare sas brias! ◊ su dus a mengianu torrant a partiri, po primu sa barca si fiat avistara Tradutziones Frantzesu apercevoir Ingresu to sight Ispagnolu avistar, divisar Italianu avvistare Tedescu sichten.

abbitài , vrb: abbitare Definitzione fàere abbitu, istare, andhare fatuvatu a unu logu, istare fatuvatu cun ccn.: su vrb. aus. est èssere Sinònimos e contràrios afitianae, atravigare, trassigiai Frases fuedhadí cun totus e abbitadí cun pagus! ◊ deo uso rispetu a chie agato totue ue abbito ◊ s'àbbile che abbitat in sos montes piús altos ◊ dae candho est abbitadu a domo tua no ndhe so piús padrona! ◊ cun cussu no bi abbites, ca est malu! ◊ e bénzichi Bodale est abbitendhe a domo de Fulana?! ◊ custus fiant pobidhu e mulleri chi si abbitànt meda cun d-unu gopai ◊ custu piciocu abbitat meda a bidha nosta e si est fatu a isposu puru Sambenados e Provèrbios prb: nàrami cun chie abbitas e ti naro chie ses Ètimu itl. abitare Tradutziones Frantzesu fréquenter Ingresu to frequent Ispagnolu frecuentar Italianu frequentare Tedescu verkehren.

abbituperàre, abbituperiàre , vrb: aggutiperare Definitzione fàere s'àteru a bregúngia, a befa, cun totu su chi si dhi narat o chi si dhi faet Sinònimos e contràrios aciociai, addutuperiare, afrentai, aggravae, desdorai, futuperare, ilzenzare, innorare, ispresciare, ofèndhere / dissantarare 2. a sos tempos bi aiat gana e bisonzu e sa zente fit aggutiperada Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu vitupérer Ingresu to vituperate Ispagnolu vituperar Italianu vituperare Tedescu beschimpfen.

«« Torra a chircare