Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

irbrenugàda , nf: irbrinucada, isbenujada Definitzione cropu de benugu Sinònimos e contràrios ilgrenucata Frases si l'at cotadu suta e leadu a irbrenugadas ◊ peta de anzone arrustu… manigade, no sunt mancu irbrenugadas, no! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu coup de genou Ingresu blow with the knee Ispagnolu rodillazo Italianu ginocchiata Tedescu Kniestoß.

irdarcilàe , vrb: isarchilare, isaschilare, isaschilai Definitzione iscadranchilare is animales, segare su cadranchile (po fàere dannu); fintzes atzopiare, segare a iscambadura Sinònimos e contràrios iscarronare, scadracilai, scardanchinare, scarracillai, scarrengibai / assopiai Frases pro dispetu, tziu Matiu aiat isarchiladu duas bacas a tziu Batista 2. Zubanne su craparju est totu bida topu, isarchilau, a baculedhu ◊ pacubene meu, fipo tzopu, isarchilatu! 3. sas cambas de sos funnos istrempaiant a terra chin d-unu tzocu búitu, isarchilatas dae sa urvajola Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu couper le jarret Ingresu to cut the hocks Ispagnolu desjarretar Italianu sgarrettare Tedescu die Hachsen durchschneiden.

irdentàdu , pps, agt: identau, irdentau Definitzione de irdentare; chi est chentza dentes, chi at pérdiu dentes Sinònimos e contràrios ildentigonadu, isdentigadu, ismarruncadu | ctr. indentiu Tradutziones Frantzesu édenté Ingresu toothless, broken the teeth Ispagnolu desdentado Italianu sdentato Tedescu zahnlos.

irdentàe, irdentàre , vrb: isdentai, isdentare, sdentai Definitzione bogare o pèrdere dentes Sinònimos e contràrios ilmarruncare | ctr. indentie Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu édenter Ingresu to break the teeth Ispagnolu romper, perder, sacar los dientes Italianu sdentare Tedescu die Zähne verlieren.

irfozàre , vrb: isfogiare, isfozare, sciollai Definitzione betare, segare o pèrdere sa fògia, nau de su matedu Sinònimos e contràrios irfozire | ctr. infollai Frases in tempus de sicore meda sas àlvures s'isfozant ◊ totu acurtzu a sos budrones semus irfozendhe sos fundhos de sa bide Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu effeuiller Ingresu to strip the leaves Ispagnolu deshojar Italianu sfogliare Tedescu entblättern.

irfrenàre , vrb: isfrenare Definitzione pigare e trantzire, lassare andhare su frenu; istare, andhare, fàere chentza régula, coment'e chentza frenos Sinònimos e contràrios | ctr. frenae Tradutziones Frantzesu ôter le frein Ingresu to release the brake on Ispagnolu desatar Italianu sfrenare Tedescu die Bremse lösen, entfesseln.

irfundhàdu , pps, agt: irfundhau Definitzione de irfundhare; chi no portat fundhu o che dh'ant segau Sinònimos e contràrios ifundhadu, sciundau Tradutziones Frantzesu défoncé Ingresu bottomless, broken the bottom of Ispagnolu desfondado Italianu sfondato Tedescu bodenlos.

irfurràre , vrb: isfurrare, sforrai Definitzione bogare de su forru; fintzes imbentare a cudha manera, bogare a pígiu Sinònimos e contràrios sciorrai | ctr. iforrare Frases sa mama irfurravat su pane e lillu davat, modhe e cajente 2. sa pintura moderna, o Cimabue, oe t'isfurrat tzertos istrominzos oscuros che istranos indovinzos, legos che imbreagos rue rue! 3. su gorropu impercat e irfurrat chin tràpulas, ispéntumas e nurras (L.Loi) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu retirer du four Ingresu to take out of the oven, to churn out Ispagnolu deshornar Italianu sfornare Tedescu aus dem Backofen herausnehmen.

irgrustiàre , vrb Definitzione istesiare de su grústiu (chedha) una parte de is pegos Sinònimos e contràrios iscamedhare, iscedhai, iscrobare, istagiai, istellare, istropedhare, strumai 1 Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faire sortir du troupeau Ingresu to take from the flock Ispagnolu descarriar, retazar Italianu sbrancare Tedescu aus der Herde absondern.

irmeudhàe, irmeudhàre , vrb: irmidudhare, irmiodhai, smoedhari Definitzione bogare o pèrdere su meudhu, pèrdere sa fortza Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu enlever la moelle, épuiser Ingresu to weaken, to take the marrow out Ispagnolu desmeollar, debilitar Italianu smidollare Tedescu das Mark herausnehmen aus, entkräften.

irpilíre , vrb Definitzione pònnere sa tzudha, fàere inteterare su pilu in sa pedhe, intrare su fritu de s'assíchidu, de sa timoria Sinònimos e contràrios aciuciudhae, altudhire, arpilare, assunciudhai, aturtudhire, atzultzudhare, impriutzai Tradutziones Frantzesu donner la chair de poule Ingresu to give s.o. the creeps Ispagnolu erizarse el pelo Italianu far venire la pèlle d'òca Tedescu eine Gänsehaut bekommen.

irregràre , vrb: irrejare Definitzione bogare su mele, is regras o brescas de su casidhu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu extraire les rayons de miel Ingresu to extract the honey from (the combs) Ispagnolu castrar Italianu estrarre i favi Tedescu Honig schleudern.

is , art, prn Definitzione artículu plurale siat de númenes mascu e siat de númenes fémina: sos, sas, os, as (is cosas, is coros/corus, is domos/domus, is dannos/dannus, is féminas, is ómines/óminis, is pipias, is pipios/pipius); che is àteros artículos, s'impreat fintzes in càmbiu de unu númene e balet totu cudhos, cudhas, cussos, cussas, cun su prn. relativu chi fatante / is de domo = sos de famíllia, sos parentes prus custrintos Sinònimos e contràrios sas, sos Frases sentza pònnere versu trudu iscrias a is amigos otavas o currentina! ◊ is óminis funt diferentis de is féminas ◊ chi si morint is cadhos e is boes, is ferros ti dhos betas… a paneri! 2. is de Tonara narant "fígiu, fògia de nuge no ne bògio"◊ depeus torrai gràtzias a totus is chi ant crétiu in custu ◊ is chi ant inténdiu bengant totus a innòi! ◊ is chi ant acabbau podint andai ◊ is de su bighinau dhi ant intrau cosa a papare Ètimu ltn. ipsis Tradutziones Frantzesu les, ceux, celles Ingresu the Ispagnolu los, las, aquellos, aquellas, quienes Italianu i, gli, le, quélli, quélle, colóro Tedescu die, jene, diejenigen.

isabiàre , vrb: isapiare Definitzione bogare su pigione de s'abe, fàere fuire o istesiare s'abe po bogare su mele; essire a giru Sinònimos e contràrios ischissurai / irmelare Frases sos mògios sunt prontos e como est ora de isabiare ◊ at isapiau una dechina de mojos e at fatu deche pedhes 2. tue as solu isapiatu sas averes chi ant prenatu sos anticos de s'eréntzia! (G.Farris) 3. isàpiant sos alligros zovanedhos che unu bolu de mariposas (G.Brocca) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu démieller Ingresu to extract the honey from Ispagnolu desmelar Italianu smielare Tedescu auspressen.

isarrigài , vrb Definitzione fàere male, pònnere dolore a is errigos (tretu bàsciu de s'ischina) Sinònimos e contràrios iderrigari, illumbai, illumbedhare, irrenare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu éreinter Ingresu to break the back of (s.o) Ispagnolu desriñonar Italianu direnare Tedescu lendenlahm machen.

iscaldíre , vrb: iscardire, scardiri Definitzione giare o fàere caente in ccn. logu o a calecuna cosa; ispitzulare, freare sa pedhe a fortza de frigare cun cosa tostada Sinònimos e contràrios acalorire, caentare, caglientai, cheghentare, iscaentare, iscardillare / friai, malandrare | ctr. ifridare Frases in cudhas dies malas de ierru rechedit su fogu a s'iscaldire ◊ acúrtzia a su fogu a t'iscardire! ◊ cun cussa linna faghimis su fogu e nos iscardimis 2. cussa robba tètera mi at totu iscardidu comente tocat sa carre ◊ sas iscarpas noas mi ant iscardidu su cambutzu e pitigadu puru, a su friga friga 3. iscardi custos coros fritos! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu chauffer, rougir la peau sous l'effet du frottement Ingresu to heat, to redden the skin by rubbing Ispagnolu calentar, enrojecer Italianu scaldare, arrossare la pèlle per sfregaménto Tedescu erwärmen, durch Reiben röten.

iscampiàre , vrb Definitzione andhare o essire a bíere, o fintzes po si giare a bíere (nau de s'aera, ispalatare, iscrarire); bíere de atesu / iscàmpia sa conca! = boga sa conca!, incàradi a bídere! Sinònimos e contràrios acarare, acerare, acherare, acontrare, acrarare, afacare, bídere, cumparire, essire, imbraconare, incarai, inciarare, ingiarare / ispalaciae Frases si est aperta sa zanna e tandho est iscampiada issa ◊ erisero est iscampiada un'ànima dolimorjosa a mi nàrrere de bènnere ◊ sas crocas iscàmpiant apenas cumintzat a pròghere ◊ su sole onzi tantu iscampiabat dae palas de sas nues ◊ ti torras a iscampiare e ti amus a dare sa risposta ◊ si s'aera s'iscàmpiat in bonu essimus 2. mai in sa vida si torret a iscampiare! ◊ mai s’iscàmpiet su triballu: como mi paso! ◊ las ant iscampiadas dae tesu, a issas Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se montrer, apercevoir dans le lointain Ingresu to lean out, to perceive in the distance Ispagnolu asomarse, divisar Italianu affacciarsi, scòrgere da lontano Tedescu sich zeigen, erblicken.

iscantulàda , nf: scantulada Definitzione cropu chi si giaet a cara, cun sa manu aperta Sinònimos e contràrios bussinada, cabbessu, ciafu, iscantargiara, iscavanada, istuturada, istuturrone, mantuada, sporsugada Frases una guàrdia li at iscutu un'iscantulada Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu gifle Ingresu box on the ear Ispagnolu bofetada Italianu schiaffo Tedescu Ohrfeige.

iscarríre , vrb Definitzione segare sa carre, sa prupa de s'ossu, orrunchinare; pèrdere sa prupa comente unu illàngiat Sinònimos e contràrios irromasire, isprupare, ispurpire Frases de cudhu teracu mumudinu sos porcos acorrados si ant iscarridu finas sos ossos Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu décharner, maigrir Ingresu to strip the flesh, to thin Ispagnolu descarnar Italianu scarnire, dimagrire Tedescu entfleischen, abnehmen.

iscavacàre , vrb: iscovacare, iscovecai, iscovecare, iscovocare, scobercai Definitzione pigare o tròchere su covecu, tròchere su chi serbit po carragiare, furriare ccn. cosa a s'àtera parte Sinònimos e contràrios furriai, iscopercare, iscucuzare, isfianzare, istavacare | ctr. cavacai Frases lu chircaiant a pedra iscovacada Tradutziones Frantzesu découvrir, ôter le couvercle Ingresu to take off the lid of Ispagnolu destapar Italianu scoperchiare Tedescu abdecken.