Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

marrósu , agt Definitzione chi portat dentímine bellu, dentes bellas, bonas / gatu m. = batu areste; tilipirche m. = genia de pibitziri mannu chi portat is cambas longas a serracu Frases beni, mucitu marrosu, e papadindhedhu! Sambenados e Provèrbios smb: Marrosu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu qui a une belle denture Ingresu the one who has good teeth Ispagnolu que tiene una buena dentadura Italianu che ha dentatura buòna Tedescu ein gesundes schönes Gebiß besitzend.

mediàgu , nm: ammeriagu, meliagru, meraju, mereacru, meriacru, meriaghe, meriagru, meriagu, meriaju, meriarzu, meriaxu, miliacru, miriàciu, miriacru, miriagu, moliagru Definitzione s'umbra de mesudie, logu e umbra (mescamente de matas mannas) inue su bestiàmene passat is oras de sole prus forte, in istade / fàghere meriaghe = meriare in s'umbra Sinònimos e contràrios camadroxu, meriadórgiu, umbraghe Frases sos masones sunt acuilados in su meraju ◊ sa domo fit unu meraju finas a sero ◊ a oras de sole forte, in istiu, su bestiàmine istat in su meliagru ◊ custos sunt masones fatendhe meriaghe ◊ saludi e bacas in su meriagu, e trigu meda, ma dinai pagu!(A.Mandis)◊ nonnu naraiat "moliagru" e no "meliagru" Terminologia iscientìfica pst Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu ombrage Ingresu nook where the flock tooks shelter from the sun Ispagnolu sesteadero Italianu sito ombróso dóve si ripara il grégge dal sóle Tedescu Ort im Schatten, wo die Schafe Mittagsruhe halten.

mediài , vrb: ammediai 1, mediare 1, meriai, meriare, merijare, miriare Definitzione nau mescamente de su bestiàmene, passare is oras de sole prus forte, in istade, in su meriagru, istare in s'umbra Sinònimos e contràrios acamai, meliagrare Frases sas berbeghes fint meriendhe suta de sa nughe ◊ candho sa robba comintzat a meriare, comente imbudhighinat sole, che la trubbas a sa sedha, a suta de sos chercos ◊ una piga est mediandhe in d-unu ratu ◊ in s’ora prus cajente de sa die issu est merijandhe Terminologia iscientìfica pst Ètimu ltn. meridiare Tradutziones Frantzesu faire la méridienne, faire la sieste Ingresu to have a siesta, to stay in the shade Ispagnolu sestear Italianu meriggiare, stare all'ómbra Tedescu im Schatten Mittagsruhe halten.

meliagràre , vrb: ammeriagare, meriaciare, meriacrare, meriagare, miliacrare, miliagrare, miriaciare, miriacrare, miriagare, miriagrare Definitzione nau mescamente de su bestiàmene, passare is oras de basca, de sole prus forte, in istade, in su meriagru, istare in s'umbra Sinònimos e contràrios ammediai 1, merajare Frases sos pastores controllant donzi tantu sos masones chi sunt meliagrendhe ◊ in cudhu padentinu de sabucos li piachiat a meriacrare ◊ in custu logu no che at umbras bonas pro miriagrare ◊ s'alveghe miliagrat, baca e bígiu cun sa coa si catzant sa musca Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faire la méridienne, faire la sieste Ingresu to have a siesta, to stay in the shade Ispagnolu sestear Italianu meriggiare, stare all'ómbra Tedescu im Schatten Mittagsruhe halten.

mofàda , nf: mufada Definitzione cropu giau cun sa manu a trempas / papai a mufadas = coment'e a bufadura, a s'airada, cun allurpidura, a meda Sinònimos e contràrios bussinada, ciafu, iscantargiara, iscavanada, istuturada, smantulada, sporsugada 2. dh'at puntu un'espi a sa língua comenti fiat papendi unu troni de àxina a mufadas Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu gifle, tarte Ingresu slap in the face Ispagnolu bofetada Italianu sbèrla, ceffóne Tedescu Ohrfeige, Maulschelle.

nignighédhu , nm: ninichedhu, ninnichedhu, ninnixedhu Definitzione pipiu pitichedhu / su Ninnichedhu = su Bambinu Sinònimos e contràrios nignu, ninnedhu, pipiu Frases in sa butega de su mastruàscia s'intendhent pagos colpos de martedhu: unu bratzolu pro su nignighedhu e pro te, truncu immóbbile, una càscia Tradutziones Frantzesu bambin, l'Enfant Jésus Ingresu the infant Jesus Ispagnolu niño Italianu bambinèllo Tedescu kleines Kind.

nuraghésu , agt Definitzione de is nuraghes, chi pertocat is nuraghes, su tempus e sa civiltade de is Sardos chi dhos ant progetaos e fatos Sinònimos e contràrios nuraghinu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu nuragique Ingresu of the nuraghi Ispagnolu nurágico Italianu nuràgico Tedescu nuragisch.

obèschere , vrb: ovèschere Definitzione arrèschere in su gúturu, nau de sa cosa de papare chi no andhat a bia dereta e faet a tussire o chi s'ingurtit a trebballu / mi so obéschiu = m'est postu su mossu in bula, femu allupendimí Sinònimos e contràrios abèschere, ammadèschere, arrancare, arrèghere, arrèschere, iscaussire / arròsciri Frases si mi obeschet su pane de chiarju in s'obu de sa gorgobena (G.Delogu)◊ cudhu binu nche l'at ghetau a imboladura e azomai s'est obéschiu! 2. ma proite mi sichis a ingromorare, a obèschere solu a ti bíere acoconau, incolonconiu, barrosu? Tradutziones Frantzesu avaler de travers Ingresu to go the wrong way Ispagnolu atragantarse Italianu andare di travèrso (détto di cibo) Tedescu sich verschlucken, in die Falsche Kehle geraten.

obretàre , vrb: orbetai, orovetai, orvetai, ovretare Definitzione istare a oretu, a iscoca, fàere sa posta a una cosa o a ccn. po bíere ite faet, a ue andhat o àteru; orivetai est fintzes fàere s'orivetu, s'órulu de unu bestimentu Sinònimos e contràrios aorutai, iscocai, oretare, punterare, selentare, selvare / orulare 1 Frases s'astore est obretandhe carchi terpe ◊ ant orbetau su corou fintzas a candu est essiu ◊ est irfadau de ovretare ◊ luegu mi ant orivetau, cussus 2. portàt unu mantu de orbaci arrúbiu orovetau de birdi Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu être en vedette, guetter, suivre Ingresu to be on the lookout, to spy, to tail Ispagnolu atalayar, acechar Italianu stare in vedétta, spiare, pedinare Tedescu Posten stehen, ausspionieren, bespitzeln.

oliài, oliàre , vrb Definitzione giare o pònnere is ògios santos a su malàidu, mescamente a su grave morindhosi; fintzes cundhire cun ógiu; rfl. in cobertantza, arrennegare meda Sinònimos e contràrios estremuntziai, ozusantare, pernuliai Frases su preíderu fit oliendhe unu betzu in letu ◊ príderu Nurra, curzat ca mi óliat sa fémina ca est morzendhe! ◊ cuss'ómini est morendisí, dh'ant oliau puru!◊ mi seo immalaidada meda e s'arretore mi at oliau Ètimu ctl. oliar Tradutziones Frantzesu donner l'extrème-onction Ingresu to give the extreme unction Ispagnolu olear Italianu dare l'estrèma unzióne Tedescu die letzte Ölung geben.

oríre , vrb Definitzione fàere is oros; segare de su cumossu is panes a tèndhere, sestare su pane, cumenciare a dhu fàere Sinònimos e contràrios orivetai, orizare, orulare 1 / abbessiare | ctr. isorulare 3. sos isterzos no cherent oridos ca che ndhe ruet a terra betendhe Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu ébaucher du pain Ingresu to sketch the bread Ispagnolu orillar, cortar un trozo de masa del amasijo para hacer el pan Italianu abbozzare il pane Tedescu mit der Brotvorbereitung beginnen.

oróru , avb: aroru Definitzione acanta a s'oru, in totu su tretu de is oros Frases fiu cichendi isparau ororu de cresura ◊ su fogu fuidu s'est frimmu totu ororu de istrada ◊ so andhadu ororu de riu ◊ in cue sas piantas sunt créschidas ororu de sa trempa Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu tout le long de… Ingresu along the edge Ispagnolu a lo largo Italianu lungo i màrgini Tedescu die Ränder entlang.

ozusantàre , vrb Definitzione pònnere, giare is ogiossantos a unu malàdiu Sinònimos e contràrios oliai, pernuliai Frases deviat mòrrere dai como a posca, l'aiant fintzamentras ozusantadu e cuminigadu… epuru torresit sanu che pische! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu donner l'extrême- onction Ingresu to give the extreme unction Ispagnolu olear Italianu dare l'estrèma unzióne Tedescu die letzte Ölung geben, die Krankensalbung geben.

pabarúncula , nf: paburúncula Definitzione fruschedha pitica, essidura; genia de cosa bianca, grassu, chi si arregollet in is gràndhulas de sa pedhe; fintzes orrughedhu de calecuna cosa segada, farinedhu Sinònimos e contràrios brúgula, buizola / cífrinu, fanialla, palfaruza Frases li at essidu una pabarúncula in buca Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu pustule, bouton d'acné Ingresu small red pimple in the face Ispagnolu pústula, grano Italianu pustolétta Tedescu Pickel.

pànnu , nm Definitzione orrobba téssia, grussita, siat po fàere a bestimentu e siat po àteru; prémiu chi si giaet coment'e orrobba de prammu (longa fintzes deghinas de metros) a is cuadhos curridores, símbulu de bínchida (fintzes po àteru) Sinònimos e contràrios robba / pàdhiu, palu 1, prémiu / sàbanu Maneras de nàrrere csn: pannos de suta = bestimenta de fundhu (mudandhas, franella, canotiera); p. de pane, de còghere = fascas de pani, sàbanu, zenia de telu de carchi mesu metro de largúria ma longu de metros pro pònnere a pizos su panevresa tesu fintzas a lu còghere; p. de carri = zenia de tessinzu pro trastes de pònnere in dossu, a fundhu; frigai pannus = samunare robba; cúrrere o bínchere su p. = bínchere sa bandhera, currindhe a cadhu; p. de incordedhai = petígliu, zenia de pannitzu chi sas féminas si ponent in petorras, muntesu cun cordedhas; p. pro asciugai sa faci, p. de manos = abbammanu; maistu de p. = traperi, festadore; passare su p. pintu = fàghere carchi cosa de bonu in chirca de campaniare s'ofesa chi unu at fatu innantis; istare o abbarrare donzunu in pannos suos = in càncaros suos, sentza de donai istrobbu a is àterus; non càpiri in pannus = bragare meda; p. de cera = follu de chera comente si ponet in sos casidhos modernos Frases candho babbai andhat a Núoro ti at a portare pannu ruju de seda…(S.Lay Deidda)◊ sa fémina est samunendhe sos pannos ◊ tesset pannu froridu e pannu lisu 2. acabbadha, chi tanti no ndi pigas de pannu! ◊ sunt cadhos avesados a su pannu ◊ ant dadu su primu pannu a Fulanu pro sa poesia rimada 3. Lica no capiat in pannus, ca fut isposa cun su prus arricu de bidha! Ètimu ltn. pannus Tradutziones Frantzesu drap, trophée, «palio» Ingresu cloth, palio (silk banner awarded to the winner of the 'palio') Ispagnolu paño, trofeo, palio Italianu panno, trofèo, pàlio Tedescu Stoff, kostbares Tuch als Siegespreis.

pizólu 1 , nm Definitzione fossighedhu chi si faet in calecuna cosa (es. tidale, bardúfola) Sinònimos e contràrios ciarolu, cocone 1, fítulu, isgabbu, majodha Tradutziones Frantzesu marque (de la variole) Ingresu cowherd of the maremma Ispagnolu agujerito Italianu bùttero Tedescu Pockennarbe.

postigràs , avb: pusticràs, pustigràs Definitzione sa die chi benit aifatu de cras, duas dies apustis de oe Sinònimos e contràrios impusticràs, postis Frases oi est su 23, cras su 24 e pustigràs est Paschixedha! ◊ oje in iscola chèglio imparare deretu a lèghere, cras imparo a iscríere e pusticràs sos lúmeros Terminologia iscientìfica tpc Ètimu ltn. post cras Tradutziones Frantzesu après demain Ingresu the day after tomorrow Ispagnolu pasado mañana Italianu dopodomani Tedescu übermorgen.

pubàda , nf Definitzione chirrione de lana chi si ponet in sa cannuga po dha filare; nuighedha de fumu / falàrendhe sa p. = filare sa lana o su linu de una cannugada, filai sa cannugada Sinònimos e contràrios cannugada, cherrione, cherritzu, cugusta Frases sa betzighedha filaiat pubadas mannas de istupa e lana 2. sa pubada de su fumu chi faghet su pipadore ◊ ndhe lassaiant de pubadas de fumu, sos trenos de unu tempus, candho fint a vapore!… Ètimu ltn. pupa Tradutziones Frantzesu quenouillée Ingresu wool on the distaff Ispagnolu copo, husada Italianu roccata, pennécchio Tedescu Spinnrocken.

rundài , vrb: arrundai, orrundai, rundhare, runnare Definitzione essire, andhare a rundha, andhare peri su logu; istare in giru chentza impreu Sinònimos e contràrios bagamundai, barrantzellare, cilindronare, faghinerare, inghirintinare, meriolare, zirare Frases so rundhendhe tota chida pro no istare sa zente chensciosa 2. ite bi sezis rundhendhe in cue, ca no cheret su mere a bi colare?! ◊ rundhabat in sas tancas a die e a note ◊ sas feras istant rundhendhe in su buscu 3. petzi ses bonu a rundhare introidha chentza contu e chentza cabu! ◊ una note fit rundhendhe in tzitade Ètimu spn. rondar Tradutziones Frantzesu faire la ronde Ingresu to do the rounds Ispagnolu rondar Italianu far la rónda Tedescu die Runde machen.

ruzàre , vrb Definitzione marrare cun is peis, comente faent unos cantu animales Sinònimos e contràrios marragiadai, pateare Tradutziones Frantzesu piaffer Ingresu to paw the ground Ispagnolu piafar Italianu zampare Tedescu mit den Füssen stampfen.

«« Torra a chircare