Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

arrúllu , nm Definitzione sa boghe, su càntidu de culumbos e trúturis Ètimu spn. arrullo Tradutziones Frantzesu roucoulade Ingresu cry of the turtledove Ispagnolu arrullo Italianu vèrso della tórtora Tedescu turteln.

assanniàda, assannigàda , nf Definitzione cropu de sanna Sinònimos e contràrios issannada Frases assanniadas e mossos de sirbone ◊ lassa istare sa figu biculada, ca si bi agatas calchiunu bobboi ndhe podes àere un'assannigada… (B.Mureddu) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu coup de défense Ingresu bite with the fangs Ispagnolu colmillazo Italianu zannata Tedescu Hieb mit den Hauern.

assassécus, assasségus , avb Definitzione in o a úrtimu, tempus apustis de su cuménciu de una cosa, a fine e a candho, apustis de tanti, po acabbare Sinònimos e contràrios assacoa Frases assassegus, mi est fuendhe donz'ispera! ◊ como sezis essendhe dai sa beste abberu: assassegus bos faedho male! ◊ fit unu dischente abbistu ma, assassecus, resurtatos non bi n'aiat ◊ assassegus at cumpresu comente fit sa chistione Sambenados e Provèrbios prb: chie assassegus istat, o perdet o achistat Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu enfin Ingresu in the end Ispagnolu por fin, finalmente Italianu infine Tedescu schließlich.

assoliàe, assoliài , vrb: assoliare Definitzione pònnere a pigare sole, pigare sole Sinònimos e contràrios assobinai, assorinai, soghiai Frases sas tilichertas sunt frimmas assoliàndhesi ◊ a assoliare trematas, fàunas e mantas lis faghet bene ◊ fasolu, moriscu, nughe, méndhula e àteru gai cheret assoliadu innantis de lu remonire ◊ assóliati sa carena in custu sole! ◊ cussu traste frundhidu bi est annos assoliendhe fora! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu exposer au soleil Ingresu to dry in the sun Ispagnolu solear Italianu soleggiare Tedescu in die Sonne legen.

astrolicàre , vrb: astroligare, astrologare Definitzione foedhare credendho a is astros, a ingertu, cricare de ingertare su benidore, foedhare a s’afaiu, nàrrere istrolichéntzias, isciolórios Sinònimos e contràrios illeriare, imbisare, istralobbiare, pantasiai, sfasolai, stenteriai, strolicai Frases tempos bonos e malos, astrolighendhe istamus s'orizonte (S.Casu)◊ eo apo a mente mia astroligadu chi… Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rêver Ingresu to build castles in the air, to rave Ispagnolu fantasear, decir disparates Italianu fantasticare, farneticare Tedescu fantasieren.

avaloraméntu , nm Definitzione su avalorare Sinònimos e contràrios abbalorinzu Tradutziones Frantzesu évaluation, valorisation Ingresu improvement, increase in the value Ispagnolu valoración Italianu valutazióne, valorizzazióne Tedescu Schätzung, Aufwertung.

bàdula , nf: Definitzione su istare foedhandho meda, coment'e capacidade de foedhare cun facilidade ma fintzes coment'e chistionu chentza cabu Sinònimos e contràrios allegantina, apísciulu, argiolu 1, baràglia, ciaciarra, ciaramedha, ciarra, lúlluru, nànnara, paraleta, ragàglia Frases custas sunt veridades, no bàdulas de binu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu bavardage, babillage Ingresu gift of the gab Ispagnolu labia, parla Italianu parlantina Tedescu Zungenfertigkeit.

bandhidàzu , nm Definitzione su bandhidare, su essire a bandhidare Sinònimos e contràrios bandhiadura, bandhidànscia, bandhidera, bandhidonzu, bandhulizu, bannidamentu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu fuite Ingresu being on the run Ispagnolu huida Italianu latitanza, banditismo Tedescu Verborgensein, Banditenwesen.

bandhidía , nf Definitzione su bandhidare, su istare bandhidandho Sinònimos e contràrios bandhiadura, bandhidànscia, bandhidazu, bandhidonzu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu fuite Ingresu being on the run Ispagnolu estar en paradero desconocido Italianu latitanza Tedescu Verborgensein.

bandhidónzu , nm Definitzione su bandhidare, su istare bandhidandho Sinònimos e contràrios bandhiadura, bandhidànscia, bandhidazu, bandhidia Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu fuite Ingresu being on the run Ispagnolu estar en paradero desconocido Italianu latitanza Tedescu Verborgensein.

bufonài , vrb: bufonare Definitzione pigare a unu a errisu, a brullas, a cullonu, a bregúngia, a befa Sinònimos e contràrios abbefiare, befai, brugliare, ciascare, collonare Frases ti ses bufonadu de tanta zente, tue! ◊ a bufonare cun su fogu est comente a si chircare sa morte ◊ bos ndhe sezis bufonendhe, de isse ◊ peri su babbu at bufonau a su fizu prus mannu ca fit galu a códias a si cojubare Ètimu itl. buffonare Tradutziones Frantzesu bouffonner, plaisanter Ingresu to play the fool, to laugh at Ispagnolu vacilar Italianu burlare, buffoneggiare Tedescu verspotten, Possen reißen.

cabbéssu , nm Definitzione cropu forte giau cun sa manu a cara Sinònimos e contràrios bofetada, bussinada, ciafarada, irbirroncu, iscabbessu, iscantargiara, iscantulada, istuturrone, scambussara, sporsugada Frases ti dongu un'isciarrocada de cabbessus! ◊ dhi at donau unu cabbessu de fai a tremi! Tradutziones Frantzesu gifle Ingresu slap in the face Ispagnolu bofetón Italianu ceffóne Tedescu Ohrfeige.

cacarèdha , nf: cagadedha, cagaredha Definitzione su ladamíngiu a meda e fatu in abba, modhe modhe Sinònimos e contràrios cachedha, cacarina / alloina, atílimu, corrontza, crussus, iscurrensa, iscussina, iscussura 1, labina, scagaredha, terchinzu Frases depu portai totu su matzàmini lissiau: tanti gei mi ndi seu pesau una borta po disígiu, pigau a cagaredha! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu diarrhée Ingresu the runs Ispagnolu cagalera, cagaleta, diarrea Italianu cacarèlla, diarrèa Tedescu Dünnpfiff.

cagadía , nf: cogodia Definitzione fodhe, frutu aortitzu de sa pruna, chi no ammadurat s'ossu e chi no dhu sèberat de sa prupa: abbarrat coment'e teghighedha, buida in mesu, ladita, modhe, in colore tra birde e biancu, bona a papare, de sabore marigosu, e apustis si sicat deunudotu Sinònimos e contràrios tacatia 2. s'amistade issoro ch'est finida in cogodia e no si sunt mancu piús faedhados! Terminologia iscientìfica rbr Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu fruit rabougri de la ronce Ingresu withered fruit of the plum tree Ispagnolu fruto apestado del endrino Italianu frutto imbozzacchito del pruno Tedescu eingeschrumpfter Frucht des Pflaumenbaums.

calcanzíle , nm: carcangili, carcanzile, cracagnile Definitzione sa parte de asegus, in is iscarpas, su giru a inghíriu de su cracàngiu, in pitzu de su tacone, s'ispronera Sinònimos e contràrios bracangili / cdh. calcagnili Frases s'óciu atentu connoschet s'imprenta de unu consumau carcanzile Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu le derrière d'une chaussure Ingresu heelside of the shoes Ispagnolu talón Italianu parte posterióre della scarpa Tedescu hinterer Teil des Schuhes.

càma , nf: gama 1 Definitzione basca forte in tempus de istade / cama de focu = su budhidori chi fait su fogu Sinònimos e contràrios acamu, calammu, sellente | ctr. frios, friscura Frases su sole alluinat, sa cama leat s'alenu ◊ a s'ora de meigama, a bólidu arribbant is fadas de logu in circa de s'umbra, fuendi sa cama! (M.Maxia)◊ a cama de sole falabo pro batire azicu de abba frisca ◊ is brebeis tenint cama Sambenados e Provèrbios smb: Cama Terminologia iscientìfica tpm Ètimu ltn. cauma Tradutziones Frantzesu canicule Ingresu the height of summer Ispagnolu canícula Italianu canìcola, solleóne Tedescu Hundstagehitze.

cambèra , nf Definitzione camba de pantalone, sa parte de is cambas, donniuna de is perras de is pantalones; is camberas de s'abe: is cambas, is farranchedhas / c. de bértula = camba, fodhe de bértula Frases duas camberas cosidas paris faghent una paja de pantalones ◊ cartzones bene fatos… una cambera che li falat a carcanzos, s'àtera no li cuguzat sos cambutzos! 2. s'ape est irboitanne frores e portanne chin sas camberas Sambenados e Provèrbios smb: Cambera Ètimu itl. gambiera Tradutziones Frantzesu jambe du pantalon Ingresu a leg of the trousers Ispagnolu pernera, pernil (m) Italianu gamba del pantalóne Tedescu Hosenbein.

campanniàta , nf Definitzione passigiada a campu, die passada in campu po ispàssiu Sinònimos e contràrios iscampagnada, scampirrada Tradutziones Frantzesu promenade à la campagne Ingresu trip into the country Ispagnolu excursión al campo Italianu scampagnata Tedescu Ausflug.

campínu, càmpinu , agt Definitzione nau de erba, chi est de campu, chi creschet chentza trebballada, chentza manígiu o contivígiu de sa gente / sóriche càmpinu = s'alaepedhe, ma fintzas sa sorigàrgia; rusta càmpina = ginia de pínnixi de is matas; pudha càmpina = pidraxu, pitarra; istúrulu càmpinu = isturru niedhu Frases frores càmpinos ◊ ant ispianadu su monte: l'ant fatu netu che terra càmpina Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu des prés Ingresu of the meadows Ispagnolu de prado Italianu di campo, pratènse Tedescu Feld…

càntaru , nm Definitzione vena de abba chi essit in artu e orruet a ispéndhula, in logu de orroca, de costa; cannedha o tubbighedhu de abba in is funtanellas (grifone púbblicu) Sinònimos e contràrios spéndula / cona 1, grifone 1 Frases tres càntaros giughiat sa funtana: como sunt totos tres iscannedhados ◊ s'abba fit falendhe dae sa roca in d-unu cantaredhu ◊ at postu sa broca a prenare suta de su càntaru ◊ sas feras current a su càntaru a si abbare ◊ de càntaros in sas carrelas bi ndh'at caligunu pro bellesa 2. zuchet una boche crara che de abba de càntaru a denote ◊ ballendhe li falaiat su suore a càntaru! Ètimu ltn. cantharus Tradutziones Frantzesu eau de roche Ingresu spring of water falling from the top Ispagnolu manantial Italianu véna d'àcqua che cade dall'alto Tedescu hinunterfallende Wasserader.