Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

cantepàre, cantepàri , avb: cantiapari Definitzione chi est cantu a s'àteru, chi est s'unu a paris de s'àteru, de su matessi tanti Sinònimos e contràrios cabale Frases custos duos sunt cantepare de carena ◊ funt bellus e artus cantepari ◊ si bos ponent a su pesu pesai cantepare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu de même grandeur Ingresu of the same size Ispagnolu equivalente Italianu della stéssa grandézza, valóre, equivalènte Tedescu derselbe Größe, gleichwertig.

carmieràre , vrb Definitzione pònnere su carmieri, regulare is prétzios de is cosas a bèndhere comente faet unu guvernu a manera chi no crescant po aprofitamentu Tradutziones Frantzesu taxer Ingresu to control the price of officially Ispagnolu establecer el precio político Italianu calmierare Tedescu Höchstpreise amtlich festsetzen.

carregàrre , avb Definitzione atacau, própriu tocandhosi carre cun carre Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu au contact du corps Ingresu on contact with the skin Ispagnolu piel contra piel Italianu a contatto con la pèlle Tedescu dicht an der Haut.

cartolài , vrb Definitzione pònnere su númeru a is pàginas (de unu libbru, de àteru) Tradutziones Frantzesu numéroter Ingresu to number the pages Ispagnolu numerar las páginas Italianu numerare le pàgine Tedescu die Seiten numerieren.

càsticu , avb: càstigu, càstiu 1 Definitzione a c. = po is die de festa / zipone, beste de càstigu, de càstiu = su bonu Sinònimos e contràrios | ctr. fitianu Frases custos pantalones mi los lasso a càstigu ◊ si ponias mente a mie lu tias portare a càstigu in sas dies bagadias, cussu pinzos ◊ su sartu mi tevet leare sas misuras pro unu bestire de càstigu ◊ a su tempus sa peta in sas domos fit a càstigu ◊ ti ses bestiu chin sa beste de càsticu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu réservé pour les grandes occasions Ingresu reserved for the feasts Ispagnolu para las fiestas Italianu riservato per le fèste Tedescu für die Festtage aufbewahrt.

cenadórgiu, cenadróxu , nm, nf: chenadolzu, chenadorju, chenadorza, chenadorzu, chenadroxu, chenatòglia, chenatógliu, chenatòrgia Definitzione s'ora candho e su logu inue si chenat; paschimentu chi su bestiàmene faet addenote Maneras de nàrrere csn: istedhu de chenadorzu o istedhu chenatógliu (ma fintzas "sa chenadorza")= su primu istedhu chi si podet bídere su sero irmurinendhe (ma est su pianeta Vènere); noti de chenadroxu = note de tempus malu addata pro piscare ambidha in su stàinu Frases sos pastores inie cun sas bamas a chenadorzu sòlene passare (P.Mossa)◊ sas bamas a chenadorzu essint a pàschere ◊ sa robba a chenadorza s'isprabinaiat in sas palas umbrinas 2. dae donzi cussòglia no si pesant sas robbas pro sa chenatòglia Terminologia iscientìfica sdi Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu heure du dîner, lieu du dîner Ingresu time and place of the supper Ispagnolu la hora y el lugar donde se cena Italianu l'óra e il luògo della céna Tedescu Uhrzeit und Ort des Abendessens.

ciafaràda, ciafaràdu , nf, nm Definitzione cropu de manu giau a trempas Sinònimos e contràrios bussinada, cabbessu, ciafarotu, ciafu, irbatulada, irbirroncu, iscantargiara, iscaputzone, istuturada, istuturrone Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu gifle Ingresu slap in the face Ispagnolu bofetón Italianu ceffóne Tedescu Ohrfeige.

cítu 1 , nm: tzitu 1 Definitzione dinare, nau in su sensu de pagu cosa Sinònimos e contràrios sodhu, tzentésimu Frases pro su retore fint sas matanas piús malas, cussas: no li rendhiant mancu unu citu ◊ est capatzu chi s’ómine bochit su frade pro unu citu! ◊ fit un'ómine abbistu in sa siendha, ma unu paghighedhu trupia in s'interessu e no lassaiat cúrrere unu citu pro contu fatu perunu Ètimu itl. citto Tradutziones Frantzesu centime, sou Ingresu the hundredth part, coin Ispagnolu céntimo, (blanca) Italianu centèsimo, monéta Tedescu Centesimo.

codiàna , nf, avb: cogiana, cojana, congiana Definitzione s'úrtima parte de una sumana de tempus; sa puda prus bàscia cun prus pagos ogos chi in su fundhu de sa bide depet abbarrare a úrtimu (ctr. cabidiana o carriadòrgia); cotza de linna chi de sa parte de asegus s'intrat in s'incàsciu de s'isteva po mantènnere sidhia sa timona a sa parte de asegus in s'arau / avb. a codiana, in codiana = a úrtimos Frases codiana de chida, de mese, de annu ◊ a codiana de s'àteru mese in bidha che sunt sos poetas a sa festa ◊ pustis, a codiana de frearzu, t'impigno de ndhe fàghere ispedire sa cantidade chi ti naro 2. s'aradu fit divisu in deghe petzos: sa cogiana, s'isteva, sa entale… Sambenados e Provèrbios smb: Cojana, Coiana, Coyana Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu dernier, derrier, à la fin, enfin Ingresu the last part, the back side of a thing Ispagnolu cola, fin, última Italianu l'ùltima parte, la parte posterióre di qlcs Tedescu letzter Teil, hinterer Teil.

cóghinu , nm Definitzione dispraxere serrau chi faet andhandho e creschendho Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu grand chagrin, grosse peine Ingresu inexplicable increasing sorrow of the soul Ispagnolu pesar Italianu dispiacére inspiegàbile che va in crescendo Tedescu unerklärbarer wachsender Gram.

connatzionàle, connatzionali , agt, nm Definitzione chi o chie est de sa matessi natzione Tradutziones Frantzesu compatriote Ingresu from the same country, compatriot Ispagnolu compatriota Italianu connazionale Tedescu aus demselben Lande, Landsmann.

contrasinnàre , vrb Definitzione cambiare is sinnos (mescamente de is animales po dhos cunfúndhere, si funt furaos) Tradutziones Frantzesu modifier la marque du bétail pour tromper Ingresu to falsify the signs Ispagnolu cambiar la marca de las reses Italianu falsare i ségni Tedescu die Zeichen entstellen.

craéri , nm: giaeri Definitzione chie tenet s'impreu de chistire e manigiare is craes Sinònimos e contràrios craiteri Frases tue ses s'assolutu de su coro craeri Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu huissier Ingresu guardian, who holds the keys Ispagnolu guardia, clavero Italianu custòde, clavìgero Tedescu Wächter.

creadòre, creadòri , nm: crearori, criadore, criatore Definitzione chi o chie faet naschire o imbentat una cosa noa; títulu chi si giaet a Deus in cantu at fatu naschire totu is cosas, s'universu Frases beneditu su nostru Creadore totu sas oras de sa vida mia (S.Lay Deidda)◊ nàdemi, ringrassiendhe sezis cun fide e amore su Divinu Criadore chi bos sustenet bolendhe? Tradutziones Frantzesu créateur Ingresu creator, the Creator Ispagnolu creador Italianu creatóre Tedescu Schöpfer.

criài , vrb: criare, criari Definitzione fàere s'ou, nau de pudhas e pigiones; nau de àteros animales (ma fintzes de féminas), fàere su fedu, su criu; nau de is sèmenes, tzeurrare; po fàere nou, imbentare, fàere de su nudha, si narat puru, ma méngius, creai/creare, fintzes si est craru chi est su matessi vrb. / no cantat e no criat = nadu de unu, chi no narat nudha, chi est acoment'e nisciunus, fatu e lassadu Sinònimos e contràrios agnare, illierare / intzeurrai Frases sas pudhas sunt totugantas criendhe ◊ sa pudha mia dogni die criat in sa de compare: no ndhe la poto isvitzare de peruna manera! ◊ ite arratza de pudha chi det èssere a criare un'ou goi mannu! 2. si mi est criada sa fémina 3. est una fada chi at criadu Deu ◊ su santu chi l'at criadu, si lu tenzo!… 4. a sas primas abbas, in atunzu, comintzat a criare su pàsculu Ètimu ltn. creare Tradutziones Frantzesu pondre des œufs Ingresu to make the egg Ispagnolu poner los huevos Italianu fare l'uòvo Tedescu Eier legen.

croghèdha , nf: crogoedha Definitzione crobedha: su cugudhu, sa caciola de su landhe, ue portat su tenaghe, assimbígiat a una crobedha Sinònimos e contràrios angudha, càliga, cocotu Terminologia iscientìfica rbr Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu cupule du gland Ingresu the acorn dome Ispagnolu cúpula de la bellota Italianu cupolino della ghianda Tedescu Fruchtbecher.

cumpàgnu , nm, agt: cumpàngiu, cumpantzu, cumpanzu Definitzione chie o fintzes cosa chi istat o andhat impare cun calecunu àteru (o àtera cosa) po calecunu motivu, o chi si podet pònnere impare; fintzes chi est oguale o chi assimbígiat a un'àteru Maneras de nàrrere csn: avb. èssere a cumpanzos = zenia de sótziu, tènnere bestiàmine o triballu a cumone; èssere o istare a cumpanzinu (nadu de ómine e de fémina) = amigados, paris che maridu e muzere ma chentza cojados; mermos cumpanzos = mermu chi dhoi est a una parti e a s'àtera de su corpus (itl. antímero); zogare a cumpanzos = in su giogu de is cartas, giogai a duus a duus, duus contras a duus àterus (ma sempri, giogai assumancus in duus) Frases chie no ischit est cumpanzu de su tzegu ◊ custu mermu est cumpagnu de s'àteru ◊ aiat cumbidau a bènnere totu sos cumpanzos de su fizu ◊ tra cumpagnos fora de iscola faedhaiamus su sardu 2. cun tegus semus cumpanzos de triballu, de iscola ◊ non telèfonas a unu cumpantzu de pitzinnia solu ca as de travagliare?! ◊ custas sabbatas no sunt cumpàngias ◊ custa cartzita est sa cumpanza de cussa 3. Fulana nachi si ch’est fuida a cumpanzinu cun Bodale ◊ si tratenet in s'oru de sa ziminera pessendhe a s’incràs, cun su fogu a cumpanzinu ◊ candu is crabaxus furiant a cumpàngius depiant mesurai su lati chi mulliant Sambenados e Provèrbios prb: chini tenit cumpàngiu tenit meri Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu autre (d'une paire), copain, collègue Ingresu the same, fellow Ispagnolu compañero, colega Italianu compagno, collèga Tedescu Gefährte, gleich.

cumproàre, cumprobài, cumprobàre , vrb: cumprovai Definitzione iscumbatare, provare a bíere si una cosa est o coment'est, si est abberu, si arresurtat Sinònimos e contràrios controbbare, iscumproare, proare Frases lu cherzo cumproare a bídere si est abberu su chi narat! ◊ a sa banca bi sunt lómpidos sos cummissàrios pro cumproare sos contos ◊ già chi cumproadu ti apo, est finidu s'istimare! (G.L.Salis)◊ Gesugristu torrendi a biu at cumprobau sa Divinidadi sua Ètimu spn., ctl. comprobar, comprovar Tradutziones Frantzesu mettre à l'épreuve Ingresu to put s.o. to the test Ispagnolu poner a prueba, demostrar Italianu méttere alla pròva, dimostrare Tedescu auf die Probe stellen.

cúpas , nf pl: gupas Definitzione unu de is sinnos o mertzas de is cartas de giogare Tradutziones Frantzesu coupes Ingresu the suit in italian cards corresponding to hearts (playing) Ispagnolu copa Italianu còppe Tedescu Becher.

deragliàre , vrb Definitzione essire fora de binàriu Tradutziones Frantzesu dérailler Ingresu to go off the rails Ispagnolu descarrilar Italianu deragliare Tedescu entgleisen.

«« Torra a chircare