bindicàre, bindigàre , vrb rfl: vennicare Definizione pagaresindhe de mala manera de unu dannu, de un'ofesa Sinonimi e contrari vengai, vinghitare Frasi si ndhe sunt bindicaos Etimo itl. vendicare Traduzioni Francese se venger Inglese to revenge oneself Spagnolo vengarse Italiano vendicarsi Tedesco sich rächen.

bischitzàre , vrb Definizione istare a brullas e a giogu Sinonimi e contrari abbrengulare, bebberecare, ciogare, giochitare, imbalai, ingiogaciai Etimo itl. bischizzare Traduzioni Francese s'amuser Inglese to amuse oneself Spagnolo divertirse, entretenerse Italiano trastullarsi Tedesco sich unterhalten.

bodíre , vrb Definizione su provare praxere, cuntentesa, pigare gustu in calecuna cosa Sinonimi e contrari godire*, gosai | ctr. patire, sufrire Frasi Deus cherfat chi potas bodire finas a chent'annos! ◊ sos faltzos bodint candho s'àteru est avilidu ◊ su trigu meu si l'at a bodire isse Traduzioni Francese jouir, prendre plaisir Inglese to enjoy Spagnolo aprovechar Italiano godére Tedesco sich freuen.

boltàre , vrb: bortare, bortiare, vortare Definizione furriare a s'àtera parte, fache a ccn. po agiudu, po foedhare; fàere fúrriu, cambiare; pigaresidha contras a chie cumandhat, contras a ccn. Sinonimi e contrari colojare, furriai / cambiai, imbortare Modi di dire csn: bortàresi a su ferru ruju = no tènniri arrispetu po nudha e po nisciunus; boltare sos chervedhos = ammachiaisí Frasi sos mazores no ischiant a cale santu si bortare e dubba chi si lis presentat unu ◊ si ch'est bortadu a s'àtera bandha candho at bidu a mie ◊ bolta a nois sos ògios tuos! 2. onzi dimóniu si est boltadu a santu ◊ farina de tiàulu si boltat in telau ◊ s'allegria mea como si mi fit bortiandhe in tristura ◊ sa balentia dae valore che l'ant bortata in cosa leza ◊ a s'intèndhere su frúsciu de su trenu s'àinu si est boltadu a dimóniu! ◊ si tiat bortare su tempus, tandho fortzis tiat sanare 3. fint medas sos bandhios chi si bortabant in d-unu chin pastores e carbonarjos in cussos litos 4. sos minores si sunt boltendhe a sos mannos ◊ fache discostare sa runtzinalla chi si m'est bortada ◊ li at atunchiau s'istrópiu de s'orgógliu e tandho si est bortau ◊ su poledhu, candho si sapiat zente colàndheli serente, si bortabat a càrchides 5. si sutzedit calchi cosa no boltes culpas a mie! 6. est gai isurzidu chi si bortat a su ferru ruju (G.Ruju) 7. in custu carrasegare ses boltendhe sos chervedhos Etimo ltn. *voltare Traduzioni Francese tourner, se retourner Inglese to turn against s.o., to rebel Spagnolo darse vuelta Italiano voltare, rivoltarsi Tedesco wenden, sich auflehnen.

botzicàre , vrb rfl Definizione lòmpere a pitzu a unu po dhi fàere male Sinonimi e contrari afarcai, allupiri, atzurrire, intriglire / carriai Frasi si li sunt botzicaos sos canes ◊ sa martinica si li est botzicada a supra e li at irbinarjau sas bestes 2. issu ligabat a pisíliche sas ballizas e si las botzicabat a pala Etimo srd. Traduzioni Francese se jeter (sur), se lancer (sur) Inglese to throw oneself Spagnolo abalanzarse Italiano avventarsi Tedesco sich stürzen.

cabussonàre , vrb Sinonimi e contrari cadramissare Traduzioni Francese se cabrer Inglese to hunch, to rear Spagnolo encabritarse Italiano aggroppare, impennarsi Tedesco sich aufbäumen.

cadramissàre , vrb: cradamissare, cratamissare Definizione nau de un'animale (su cuadhu), pesare istrantàgiu in is peis de asegus, inartandho is de ananti; andhare a brínchidos Sinonimi e contrari impinnai / cadrabudhai, cadraminciare Frasi cadramissat fatendhe in terra tres palmos de intacu Traduzioni Francese se cabrer Inglese to rear (up) Spagnolo encabritarse, empinarse Italiano impennarsi (del cavallo) Tedesco sich bäumen.

cadredhài , vrb: cadredhare, cardedhai, cardidhari, cradedhare Definizione fàghere de ancas, mòvere is cambas iscudendho is peis a terra, prus che àteru po tostorrudéntzia o protesta o dolore; istare a su brínchida brínchida Sinonimi e contrari catrichidhare, ispeinchinare, istrumpidare, matanare, scadronai / iscradedhiare Frasi si ndhe pesat calchidendhe e andhat cadredha cadredha ◊ chi dhi ponit sabi, a sa ferida, su sannori gei cadredhat! ◊ dh'at aferrau a sa braba e dh'at fatu cadredhai: fiat acanta a s'imbrutai puru! ◊ su porcu fit male trobeidu e cadredhendhe s'est isortu ◊ is animalis arestis cadridhant si dhus aferras ◊ axiu tenit sa croxueta cardedhendi candu est cassara a soga a conca!… 2. candu su craboni est malu a tenni tocat a cardedhai cun su sulavogu ◊ chi is predis si podiant cojai, cussu no iat a cardedhai meda po agatai fémina Traduzioni Francese se démener Inglese to fidget Spagnolo agitar Italiano agitarsi, dimenarsi con i pièdi per insofferènza di qlcs Tedesco sich hin und her bewegen.

cagiàre , vrb: cagliai 1, callai, caxae, cazare Definizione si narat de cosa brodosa, de late, ógiu, e àteru, chi perdendho abba o perdendho calore (o po àteru) si faet prus tostada; nau foedhandho de unu, si narat in su sensu de si currègere, essire sàbiu, lòmpere a calecunu arresurtau bonu Sinonimi e contrari abbeladinare, acragare, aggromare, alleae, ammallorai, apedrare, apiatare, belare, giagare, impagnire, pazare / medrare, medrire | ctr. iscagiae, sòlbere Modi di dire csn: callai a ciorbedhu = essire zudissiosu, sàbiu, cabosu, achistiadu che unu mannu; su cagiau = su callau, preta; cagiare s'ógiu in buca = abbarrare trassidos; cazare una cosa de… = cuguzàrela de…, betàreli carchi cosa a meda, fai callagalla de… Frasi in zerru, comente faghet fritu s'ozu ermanu si cazat ◊ cosa lassada a budhire meda si che cazat tropu ◊ custu binu callat in s'unga ◊ su lati si est callau ◊ sa minestra ca fut ghetada de diora si est callada 2. l'at bidu chi a fàghere male no cumbenit, ma no bi cazat etotu ◊ l'ischis chi andhat male a fàghere gai, ma no bi cazas, no! ◊ tue no bi as cazadu: naras isambrúlios, iscabulada! ◊ s'ómini callat a ciorbedhu a corant'annus ◊ totinduna chi est callendi a ciorbedhu… s'ómini torrat a pipiu ◊ cussa cantzone est serbia a fàere cazare sos sentimentos de sa zente ◊ addaghi at intesu sa senténtzia dhi est cagiadu s'ógiu in buca! Cognomi e Proverbi smb: Callai Etimo itl. cagliare Traduzioni Francese épaissir, coaguler, se cailler Inglese to thicken Spagnolo espesar, condensar Italiano addensare, fare dènso, coagulare, rappigliarsi Tedesco sich verdichten, gerinnen.

calèschere , vrb Definizione erríere a praxere, intostare de s'errisu Frasi su imbetzare no ti daet gustu tale de ndhe calèschere! Etimo ltn. *caleschere Traduzioni Francese rire à s'en tenir les côtes Inglese to split one's sides laughing Spagnolo reírse a carcajadas Italiano rìdere a crepapèlle Tedesco sich tot lachen.

cambàre , vrb Definizione abbarrare, istare o lassare agoa, asegus, a una bandha, immentigare, sartare cosa lassandhodha chentza fàere; foedhandho de cosa chi si betat de un'istrégiu (abba, binu, late e cosas deasi), pèrdere, in su sensu chi una parte de sa cosa chi si betat no calat totu impare cun s'àteru ma torrat coment'e agoa in costas de s'istrégiu chi s'imbuidat e po cussu orruet a fora de s'istrégiu prenendho; rfl: èssere o fàere prus pagu de un'àteru Sinonimi e contrari acadiare, acogiai, codiare, coigiare, ilmentigare, incoizare, lassai, scaresci / scabidai Frasi l'apo sighidu e cambadu, a isse, ca deo camino prus lestru ◊ betendhe su late dae s'isterzu at cambadu e che ndhe at rutu a terra ◊ coita, no ti cambes, ca sinono est peus a sighire sos àteros! 2. seberade su menzus e cambade su malu! ◊ s'olia l'ant collida male: ndh'ant cambadu meda ◊ chentza nos ndhe sapire amus cambadu un'àrbure de olia chentza collida ◊ derisero apo cambadu sa lughe de fora alluta ◊ in binza amus cambadu fundhos chentza binnennados: tocat de andhare a s'atenta! ◊ so torradu ca apo cambadu cosa chi depia leare! 3. so essidu e apo cambadu sa lughe alluta ◊ abbàida si acobore apo cambadu sas craes mias in domo tua! 4. cussos za no si cambant: si lis daes una cosa, nessi ateretantu ti ndhe torrant! ◊ pro mandronia za no ti cambas, tue puru! Traduzioni Francese rester derrière qqn., qqch., être derrière Inglese to leave out Spagnolo dejarse atrás Italiano tralasciare, distanziare, lasciarsi diètro qlcs., qlc., stare diètro Tedesco auslassen, hinter sich lassen.

campadítu, campadítzu , agt Definizione chi si dha campat, chi no istat bene meda ma mancu male Sinonimi e contrari campadore, campadógiu, campajolu Etimo srd. Traduzioni Francese qui vivote Inglese who is able to make ends meet Spagnolo quien va tirando Italiano che riesce a vívere, a campare Tedesco sich durchs Leben schlagen.

campitzàre , vrb: campizare, camputzare Definizione campare comente male si podet, chentza fortza meda Sinonimi e contrari arramputzare, campugiai, campurigiai Frasi de cudhu mannau chi campizaiat sos mandroníglios no si ndhe agatat zenia! ◊ campizat sa crabita a trazu de su chintorzu ◊ fit zentighedha chi campitzaiat cun pagu e nudha Etimo srd. Traduzioni Francese vivoter Inglese to live from hand to mouth Spagnolo ir tirando Italiano campicchiare Tedesco sich mühselig durchschlagen.

campugiài, campugiàre, campugliàre , vrb: campullare, campuzare Definizione campare a sa bona, male comente si podet Sinonimi e contrari balivigare, campitzare, campurigiai Frasi fint baranta cristianos chi campugliaiant cun pagos fiados a s'ispàstinu ◊ triballant ortos, téula e matone e si campullant sa pòvera vida (P.Lavra)◊ issu si dha campugiàt cun d-una parada de birduras chi bendhiat in pratza Etimo srd. Traduzioni Francese vivoter Inglese to live from hand to mouth Spagnolo ir tirando Italiano campicchiare Tedesco sich mühselig durchschlagen.

cantazàre , vrb Sinonimi e contrari mulmutare Traduzioni Francese chantonner Inglese to chant Spagnolo tararear Italiano cantilenare Tedesco eintönig vor sich hinsingen.

carvàre , vrb Definizione nau de is matas, fàere a carvas, a cambos Sinonimi e contrari forchidhare, furcaxai Traduzioni Francese se ramifier Inglese to branch Spagnolo ramificar, ramificarse Italiano ramificare Tedesco Zweige treiben, sich verzweigen.

casilàre , vrb Definizione trebballare chentza s'immarrire meda, a pagu; fàere arrespàrmiu Sinonimi e contrari palpare / avitare Frasi in su traballu s'imbolat a boinu: no si càsilat a nudha! (G.Ruju) 2. su casiladu est totu gualanzu ◊ s'impresa at muntesu trabagliendhe sos giòvanos chi no ant famíllia, ca cun cussos càsilat dinaris Traduzioni Francese se ménager Inglese to spare oneself Spagnolo ahorrar fuerzas Italiano risparmiarsi Tedesco sich schonen.

castiài , vrb: acastiai, castiare, castiari, casticare, castigare, chestiai Definizione abbaidare aperindho o girandho is ogos po bíere sa cosa; tènnere contu, contivigiare, atèndhere calecuna cosa o a ccn. po su bisóngiu chi podet tènnere de agiudu; portare a ogu unu logu o calecuna cosa, giare atentzione chi no che dha furent, chi no tèngiat dannu / càstia!, castiai! = itl. ecco! Sinonimi e contrari abbadiai, abbillai, colbiare / addolie, aggordai, agguardai, cadebai, chistie, coltoire, cultodiare, tentare Modi di dire csn: castiai mali a unu = fàghere un'ograda mala a unu, coment'e cheríndheli nàrrere chi su chi est faghindhe no andhat bene; castiaisí cun d-unu, cun d-una = èssiri in castiadas, fastigiai, abbaidàresi pro si chèrrere; castiai, no castiai sa cosa (po su tanti chi est)= abbaidare, no abbaidare, no ndhe fàghere contu, lassare cúrrere Frasi castiadhu acomenti est bestiu! ◊ andaus a bíngia a castiai si s'àxina est cumentzendi a coi ◊ chestit, gopai, de innòi is piciochedhus nci essint apenas cabau s'unconi! ◊ si no dhas càstias, is cosas, comenti fais a dhas arregordai?! ◊ is ogos suos si fiant frimaos a castiare in altu 2. a is antzianus is fillus no dhus bollint castiai! ◊ is arrosas sunt floridas ancora: comenti faint a èssiri friscas friscas sena chi nemus dhas castit?!… 3. ingunis tocat a dhoi ponni a calincunu a castiai, de is bortas chi ndi fúrinti totu 4. candu mi at biu pighendimindi totu cudha cosa mi at castiau mali… agiummai mi nci papàt cun is ogus! ◊ una de custas piciocas si castiàt cun d-unu giòvunu, ma no si fiant mai chistionaus ◊ dèu unu chilu de cosa no dhu càstiu, si unu mi dha pigat a cascita intrea! Etimo ltn. castigare Traduzioni Francese garder Inglese to look, to guard Spagnolo mirar, guardar Italiano guardare, badare, custodire, sorvegliare, vigilare, controllare Tedesco ansehen, sich kümmern, behüten, überwachen.

cautelài, cautelàre , vrb rfl Definizione giare atentzione innanti segundhu ite cosa po no ndh'àere dannu Traduzioni Francese se prémunir Inglese to take precautions Spagnolo precaver (se) Italiano cautelarsi Tedesco sich sichern.

cerrixèrri , avb, nm: cerruxerru Definizione manera de camminare faendho ballare is nàdigas, comente faent is piciocas; genia de pigionedhu (cerruxerru solu pzn.) Sinonimi e contrari isculisiscúlisi, scianchiscianchi / cherricherri Frasi gi est pagu afragellada, cussa picioca, totu tinta in faci, totu iscianchiscianchi, caminendi cerrixerri! ◊ est benendi cerrixerri, totu apomponissada, totu arrandas e frocus 2. is pillonedhus bolant schiulendi de una mata a s’àtera: is cerruxerrus, is cruculeus, cadrellinas, calancuna meurra Etimo srd. Traduzioni Francese qui se dandine Inglese walking with a wiggle Spagnolo balanceante Italiano sculettante Tedesco sich in den Hüften wiegend.

«« Cerca di nuovo