ispighíre , vrb Definizione bogare o fàere s'ispiga, nau de unas cantu erbas e laores Sinonimi e contrari iscabidhai, iscabissare, ispicare* Traduzioni Francese épier, monter en épi Inglese to glean Spagnolo espigar Italiano spigare Tedesco Ähren aussetzen.

istizàre , vrb Definizione bogare, segare o fàere calecuna cosa a tirighedhas fines, istacare is silibbas de sa conca de s'àgiu; fintzes arrasigare, istidhigare Sinonimi e contrari afitai 2. fit istizendhe su fundhu brujadu de su labiolu cun d-una moneda Etimo srd. Traduzioni Francese réduire en tranches minces Inglese to cut in slight slices Spagnolo cortar en tajadas finas Italiano ridurre in fétte sottili Tedesco in Scheiben schneiden.

istranzàre , vrb: strangiai Definizione andhare a logu angenu, fàere s'istràngiu, andhare a foraidha; bogare a logu istràngiu (nau de animale, istesiare de sa chedha); arrecire s'istràngiu Sinonimi e contrari essire / allargai, stratallai / stagiai / acasagiai Frasi cussu est in bidha nostra istranzendhe ◊ in Sardigna sa gianna est sempre abberta pro sos chi ant sa fortuna de che istranzare ◊ amus istranzadu in sa Luna cun su coro imberriadu de iscàscios ◊ unu mese intreu b'istranzei 2. sempri bírdia cun sa genti tua, as istrangiau medas fillus peri su mundhu 3. si est afetzionada a chie l'at istranzada ◊ sa zente fit cuntenta ca in terrinu sou aiat istranzadu unu santu ◊ sunt totu impedinados de nos istranzare Traduzioni Francese aller en villégiature, loger Inglese to spend one's holiday, to take in Spagnolo irse de vacaciones, hospedar Italiano villeggiare, ospitare Tedesco seinen Urlaub verbringen, Gastfreundschaft gewähren.

istratziolàre, istratzolàre , vrb: istratzulare, straciulai Definizione iscorriare s'orrobba, segare su bestimentu a iscórriu, a tiradura; fintzes pigare tirandho a cropu, de mala manera Sinonimi e contrari ischirriolai, isterriolare, iscorriai, minutzare Frasi s'at istratzoladu sas vestes de su dispiachere 2. tristu e niedhu disisperu bos istràtzulat su coro Etimo srd. Traduzioni Francese réduire en lambeaux Inglese to tearto shreds (in) Spagnolo desgarrar Italiano sbrandellare Tedesco zerfetzen.

lajóu , nm Definizione istrégiu de terra Sinonimi e contrari terràglia Traduzioni Francese objet, récipient en terre cuite Inglese handmade terracotta Spagnolo objeto de barro cocido Italiano manufatto di tèrra còtta Tedesco Gegestand aus Steingut.

launèdhas , nf pl: leonedhas, leunedhas, lionedhas, liunedhas Definizione genia de aina antiga meda a tres cannas po sonare a suladura; in cobertantza, genia de idea mala, cosa chi si timet, mémula / partes de is l.: tumbu, mancosa, mancosedha, cabitzinu (croba, loba: tumbu + mancosa); cuntzertu (su c.) = unu giogu, totu is tres cannas; launedha de forrani = pipiriolu de fenu Sinonimi e contrari bísonas, bisones, bísosas, cannas, trubedhas / grima Frasi sos pitzinnos andhabant a fàchere leonedhas a una tanca de trídicu ◊ su danesu Bentzon at fatu istúdiu abberu mannu subra de sas launedhas! ◊ tiu Frori fut su mellus sonadori de launedhas 2. zeo fia contrària po cudha leonedha chi mi aiat intrau in conca sa biada Terminologia scientifica sjl Etimo ltn. ligulella Traduzioni Francese instrument de musique à vent sard, à trois tuyau en roseau et la bouche comme réservoir d’air Inglese launedhas (typical reed-pipe of Sardinia) Spagnolo instrumento músico de trés tubos típico de Cerdeña Italiano spècie di zampógna tìpica sarda Tedesco sardische Hirtenflöte.

malacónciu , agt: malacontzu, malegontzu Definizione chi est totu andhau male, béciu, tristu, chi istat male de salude, de carena, fintzes de àteru, nau de gente, de cosa Sinonimi e contrari istraganau, sderessau / afradhocu, isambesciadu, isvanendhadu, malancinidu, malecumbinau, malefraganau, malibigau | ctr. folte, nobu, sanu Frasi cantu murrunzu pro una cassiedha malegontza: si che l'aias frundhida!…◊ fit malegontzu in tota sa carena Traduzioni Francese en mauvais état, en piteux état Inglese battered Spagnolo maltrecho, malparado Italiano malcóncio Tedesco zerrüttet.

maltràtu , agt, nm: malutratu, matratu Definizione prus che àteru nau de ccn., chi est fintzes légiu de bisura a fortza de istare male o de dhu tratare male, chi si biet a sa bisura chi at sufriu o est sufrindho meda; nau de cosa, chi est malacòncia, andada male; su maletratare Sinonimi e contrari atrasatadu, ispitiu, issiminziu, istrimuzidu, mabagrabiu, stravaciau / matratamentu Frasi tres ndh'incontrat malancinidos e gai maltratos chi pariat zente essindhe dae sa presone ◊ sa zente maltrata patindhe meda creschiat sa vida ◊ ses de persone maltrata ◊ nàrami ite as àpidu, Antioga, totu aggruncida e maltrata! ◊ zughes sa carena matrata pro cantu ses patindhe 3. pro ti dare maltratu, no t'iscrio! (Moretti)◊ cantu malutratu l'apo fatu a muzere mia!…◊ a imperriotu mi dh'ia cicida: a su maltratu chi teniat de mei sa madriola si fut aortida Traduzioni Francese fané, mal en point, affaibli Inglese run down Spagnolo maltrecho Italiano sciupato, deperito Tedesco abgezehrt, heruntergekommen, beschädigt, verdorben.

mascaràre , vrb: ammascherai, mascherai Definizione bistire a màscara, pònnere sa faciola prus che àteru po ispàssiu Sinonimi e contrari carotare, trusare Frasi che sunt mascarendhe, sunt essidos a sos ballos ◊ a bi mascarades ocannu? Etimo srd. Traduzioni Francese masquer, se masquer, se déguiser en (travestirsi da) Inglese to mask Spagnolo disfrazarse Italiano mascherare Tedesco maskieren, verkleidern.

mendigài , vrb: mindhigàre, mindigai, minnicare Definizione pedire sa lemúsina, fàere su pedidore; torrare, o èssere, a míndhigu Sinonimi e contrari lemusinai, pedie, pedulianare, mischinzare / abasciai, amenguai, immenguare, miminare, torrae / arrunzinare | ctr. donai, giare / errichire Frasi a unu mindhigu no li mancat it'e mindhigare ◊ cussos no si abbarrant a mannos a minnicare pasturas e mànnicos dae palas de sos àteros 2. est mindigada sa sustàntzia chi lompit a is fròngias Traduzioni Francese mendier, être en difficultés financières, vivre dans la gêne Inglese to beg, to be in shortage Spagnolo mendigar, vivir en la estrechez Italiano mendicare, èssere in ristrettézze Tedesco betteln, in beschränkten Verhältnissen leben, abgebrannt sein.

mesumésu , avb Definizione in mesu giustu giustu Sinonimi e contrari perraberra Frasi si est fadhidu mesumesu Etimo srd. Traduzioni Francese en plein Inglese completely Spagnolo de lleno Italiano in pièno Tedesco mitten.

musicài , vrb: musicare Definizione cumpònnere o iscríere sa música; andhare a cantare sa serenada a is bagadias, sonare a tzarachia po festas, cójuas e àteru 2. is giòvunus funt essius a musicai is piciocas Traduzioni Francese mettre en musique Inglese to set to music Spagnolo poner en música Italiano musicare Tedesco in Musik setzen (um), vertonen.

mustiósu , agt: mustosu Definizione nau de àghina, chi portat o faet mustu meda Sinonimi e contrari binosu Frasi sa ua mustiosa rendhet meda a binu ◊ sa ua sèbera est bella a manigare, ma pagu mustiosa Traduzioni Francese riche en moût Inglese juicy Spagnolo rico de mosto Italiano mostóso Tedesco mostreich.

nce, nche, nchi, nci , avb: che* Definizione avb. chi inditat logu, no sèmpere reale, de una manera pagu precisa, logu indefiniu (foras candho prus ainnanti si narat su foedhu chi inditat custu logu), e prus che àteru giaet un'idea de istesióngiu de ue unu est (o si narat pentzandho a logu atesu de ue unu est) ma podet inditare fintzes acostimentu: s'impreat istacau de su vrb. si est postu innanti, totu a unu cun su vrb. si est nau apustis (e cun prn. puru): bògache custa cosa!, toca, istesianci!, bessinci!, fuliancedhu!, bogancedhu!, ponincedhu!, ghetancedhu!, leachelu!, remonichelu!, picaenchelu!, vatunchelu!, essimichelu, fulliadechedhu!, enclíticu, nau che unícu foedhu cun sa forma verbale Sinonimi e contrari ci / bi, ince Frasi nemos cheret andhare a nche batire sa botza ◊ cracu a perda a sa craba chi si nchi istésiat ◊ cumenti as fatu a nce dhu fai istrebedhai, su cani? ◊ oe nce funt is sindacaos ci nosi axudant ◊ sa bitella ti nce dha podes leare! ◊ si nche fit sichia a irfungudare ◊ su gurutu est astrintu ma nche colas ◊ - A si podet? a che sezis? ◊ nci fúliu is carramatzinas ◊ pentzanci e apustis mi arrispundis! ◊ si depeis essiri, esseidenci! ◊ seu intrada a cudha domu ponendidenchi su nasu torra 2. dennantis a nce pònnere in marina a pè ince boliat peri coràgiu ◊ deo nce pogno sa matessi ispesa ◊ inoghe che cherias tue! ◊ che so essidu in Bono a cumandhu ◊ su pani ponincedhu in sa mesa ◊ e ita nci negótziat innòi? ◊ cussus piscixedhus no abetu prus po nce dhus papai: tengu fàmini! Traduzioni Francese y, , en Inglese there (here) Spagnolo aquí, acá, en este lugar, allá, allí, en ese lugar Italiano ce, ci, ne (avv. di luogo) Tedesco dort, dorthin, hier, da, hierher, da durch, von.

óbiga, óbighe , nf, nm: ópica, ópiche, ópicu, úpigu Definizione arretza a forma de sacu, acapiada a una pértia, po piscare trota, fata cun pigionatzos de ollastedhu de erriu (ma a logos fintzes gamu, àghimu); in cobertantza, brulla mala, fura / min. obighedhu Sinonimi e contrari arraciallu, arretza, filau, ganghiledhu, trotiadore / ghelea, giogada Modi di dire csn: fàghere s'óbiga = nadu in suspu, fàghere una cosa in debbadas, fàghere una cosa seguramente irballada; tortu che un'óbiga = dortu a unu gantzu (nadu de ccn., chi no arrexonat e no ponet mente) Frasi fint in su riu trazendhe s'óbiga prena de trota e ambidha ◊ tiu Gabini abiat pistau àndhalas de piscadore, cun arretzas a codhu, su berticale e s'ópiche 2. si cumandhas a isse già la faghes s'óbiga: mancu t'iscurtat! ◊ si ti pones a isse a sótziu già la faghes s'óbiga!…◊ bi est istada sa ruina de s'annada mala e de sas óbigas Terminologia scientifica ans Traduzioni Francese filet de pêche en forme de sac Inglese sack net Spagnolo red en forma de saco Italiano réte a sacco Tedesco sackförmiges Netz.

obretàre , vrb: orbetai, orovetai, orvetai, ovretare Definizione istare a oretu, a iscoca, fàere sa posta a una cosa o a ccn. po bíere ite faet, a ue andhat o àteru; orivetai est fintzes fàere s'orivetu, s'órulu de unu bestimentu Sinonimi e contrari aorutai, iscocai, oretare, punterare, selentare, selvare / orulare 1 Frasi s'astore est obretandhe carchi terpe ◊ ant orbetau su corou fintzas a candu est essiu ◊ est irfadau de ovretare ◊ luegu mi ant orivetau, cussus 2. portàt unu mantu de orbaci arrúbiu orovetau de birdi Etimo srd. Traduzioni Francese être en vedette, guetter, suivre Inglese to be on the lookout, to spy, to tail Spagnolo atalayar, acechar Italiano stare in vedétta, spiare, pedinare Tedesco Posten stehen, ausspionieren, bespitzeln.

odrinài , vrb: ordinai, ordinare Definizione pònnere in assentu, bene, in órdine, in régula, a régula; giare órdines, cumandhos, cosas a fàere; dimandhare cosa a comporare, cosa chi mandhant de aterue / ordinare sas vinzas = marrai, tzapare sas binzas; ordinare sas ortalíscias = surcare sos ortos pro los prenare Sinonimi e contrari assantai / pertzetare 2. custas meighinas mi las at ordinadas su dutore 3. amus ordinadu robba a nos fàghere bestimenta Etimo ltn. ordinare Traduzioni Francese mettre en ordre, prescrire Inglese to order Spagnolo ordenar, mandar Italiano ordinare, prescrìvere, richièdere Tedesco ordnen, in Ordnung bringen, befehlen, verschreiben, bestellen.

oraría , nf: oreria Definizione prendhas, òperas de òru trebballau Frasi a ndhe zughet de oraria, cussa fémina!…◊ in cussa butega bendhent oraria ◊ sa meri fiat una de is prus arricas, teniat terrenus, bestiàmini e oreria Etimo srd. Traduzioni Francese bijoux en or Inglese gold jewels Spagnolo joyería Italiano gioièlli d'òro, gli òri Tedesco goldene Schmuckstücke.

paltíre , vrb: paltzire, parsiri, partire, partziri, pracire, pratziri, pretziri Definizione segare cosa, orrugare in partes, fàere ccn. cosa in partes oguales, su si ndhe pigare donniunu sa parte cosa sua / pratziri in (duus, dexi, e aici) Sinonimi e contrari addesumare, cumpaltire, dividire, iscomunare, ispartzire, isperrai Frasi sunt pensendhe a paltzire sos benes ◊ tue de pane aias una perra e lu partias a mannu e minore (G.A.Sau)◊ ant iscorjau s'animale, l'ant fatu a cantos e partiu a sos connoschentes ◊ at pigau su pani cun is manus, dh'at fatu a arrogus e si dhus at pretziu ◊ sa terra sarda si dh'ant pratzia: a nosu s'est abarrada sa boxi de sa carri segada ◊ su babbu at partidu sos benes suos a sos fizos ◊ innanti fimus a cumone e posca amus partidu ◊ us pipius comente dhus ais parsius? 2. sciadadedha!… ca gei no dh'at a èssi pretziu su coru! Cognomi e Proverbi prb: buconi pretziu, s'àngelu si dhoi setzit ◊ su malu partire faghet sa zente ojana Etimo ltn. partire Traduzioni Francese diviser en parties égales Inglese to split up Spagnolo repartir Italiano ripartire, divìdere in parti uguali Tedesco teilen, aufteilen.

paristàntu , avb: perintantu, peristantu, prestante 1 Definizione in su matessi tempus chi… / in su p. = sughestantu Sinonimi e contrari impeltantu, intere, intertantu, istantonis, pestantu, sughestantu Frasi perintantu fit preparendhe una tana acurtzu a sa sua ◊ peristantu, nois sighimus sa tràstama in su caminu sinnadu ◊ deo bos iseto e peristantu filo e tesso 2. in su prestante, paritzos comintzant a s'irmalaidare ◊ in su prestante fint crómpitos a su cuile Etimo srd. Traduzioni Francese en même temps Inglese meanwhile Spagnolo mientras, mientras tanto, entretanto Italiano intanto Tedesco inzwischen.

«« Cerca di nuovo