crazugài , vrb Definizione gherrare e betare a terra a unu, lòmpere a iscúdere o aungare s'unu a s'àteru Sinonimi e contrari atzuntzudhare, carrabbugliai, carrabbusai, lòmpere, tipiliare, trifiare Frasi gei si crazugant, custus, lah! ◊ is féminas si funt crazugadas: no abbastàt chi si funt fuedhadas mali! Traduzioni Francese se battre, en venir aux mains Inglese to come to blows Spagnolo pelearse Italiano azzuffarsi Tedesco aneinandergeraten.

cuadretàrju , nm Definizione operaju chi segat su ortigu a cuadros a dh'aprontare po fàere is tapos Terminologia scientifica prf Etimo srd. Traduzioni Francese ouvrier qui coupe le liège en carrés pour en faire des bouchons Inglese divider into squares Spagnolo obrero que corta el corcho en cuadros para tapones Italiano quadrettatóre Tedesco wer kariert.

cumbéssu , agt, nm Definizione chi est andhau male; cristianu trotu, chi no si cumportat a dovere Sinonimi e contrari doltu, malacónciu, malandhadu, malu, managu, serronudu, traessu | ctr. bonu, giustu Frasi cantadu za bos at su cucu in nae, ma si tirerat bentu a su revessu za torrades a mandhigare fae e a bos bestire su trastu cumbessu (G.Ruju)◊ so male cumbessu, totu dólimas a ossos 2. custu mundhu revessu, ereze, ascamilosu, at su coro pilosu pro èssere gai cumbessu? ◊ cussas cumbessas sont pipanne! ◊ proite l'ant fatu, cussos cumbessos a pònnere fogu? (N.Puggioni)◊ pro afrontare su cumbessu no bi cheret pungas, ma corazu e bolontade ◊ poita mi naras chi dèu seu poeta cumbessu?! ◊ cussu cumbessu mi at traitu! Etimo ltn. conversus Traduzioni Francese en mauvais état Inglese foolish, in bad condition Spagnolo gastado, quebrantado Italiano malandato, stólto Tedesco heruntergekommen, töricht.

cunvíu , nm: cuviu, cúviu Definizione is primas cosas chi si faent de una faina, sa cosa chi si aprontat; su aprontare, s'incuru po calecuna cosa Sinonimi e contrari comintzada, comintzu, inghitzu / ammanitzamentu, ammanitzu, ammàniu 1, aparéciu / contibizu 2. semus che bamas chentza cuviu e ne ghia ◊ a sa chi fuit in allerga bajania e deviat atzivire su cuviu a mente frimma, lestra sa manu curriat pro achipire in s'arminzu ◊ so ispetendhe sa manu chi mi diat cuviu e volontade de afrontare sa vida ◊ sa cosa la fint arreanne dae meta e sos cúvios fint belle e orditos Traduzioni Francese mise en train, préparation Inglese starting, preparing Spagnolo puesta en marcha, arrnque, preparativo Italiano avviaménto, preparativo Tedesco Beginn, Vorbereitung.

currispòsta , nf Definizione su chi si faet o chi si giaet in càmbiu de unu bene arreciu Sinonimi e contrari cuncàmbia Frasi sos suspiros ti mandho a umbe ses si currisposta mi podes torrare (E.Mattiu) Traduzioni Francese en retour, en échange Inglese exchange Spagnolo contracambio Italiano contraccàmbio Tedesco Vergeltung.

dabbàdas , avb: debbadas, debbaras, debbatas Definizione in debbadas, chentza lúcuru e ne profetu, chentza ndhe bogare nudha, po nudha: a bortas tenet su valore de no est pro nudha, no est chentza motivu, e a bortas su valore de cun totu cussu, mancari gai, pro cussu; in donu, chentza paga / dare una cosa debbadas = in donu (o fintzes chentza ndhe tènnere perunu torracontu) Sinonimi e contrari ingrúgua Frasi meighinas za ndhe at leadu ma totu debbadas: sa cura no li at fatu nudha ◊ si che est emigradu in debbadas: ndhe est torradu chi istaiat peus de candho est tucadu ◊ a nàrrere cosa a tie est totu in debbadas, che a samunare sa conca a s'àinu ◊ no perdedas su tempus in debbadas! 2. nono, no sunt debbadas cussas tuas miradas chi mi faghes dognora, Tina mia! (V.Falchi)◊ no fit, no fit debbadas custas notes passadas de s'istria su càntigu orrorosu! (P.Mossa)◊ una telefonada a custas oras de note no est debbadas: dannu at tentu! ◊ debbadas est chi no ant mai pasu e sunt sèmpere a trumentu! ◊ debbaras prangis custu mengianu! ◊ chi mi as abetau gei no est po dabbadas ◊ no est debbadas si no che est abbojadu: cussu at tentu irbortu 3. dèu apu pesau seti fillus, sentza dinai: dabbadas no si apu fatu mannus!…◊ debbadas no at istudiadu, ca fit póveru: chie ndhe at gana za bi resessit! ◊ debbadas beniat a domo: boliat a fígia mia! 4. poita depeus pagai cussu chi Deus si at giau debbadas? Cognomi e Proverbi prb: bacas lantadas no est debbadas Etimo spn. de badas Traduzioni Francese en vain Inglese uselessly Spagnolo de balde, en balde Italiano invano, inutilménte Tedesco umsonst.

decàere , vrb: decàiri Definizione torrai de mancu, andhare male, de male in peus, torrare a malu puntu Sinonimi e contrari decadessi, decaire*, derrúere, sderrui | ctr. mediare, megliorai Traduzioni Francese dépérir, être en décadence Inglese to decline Spagnolo decaer, desgastarse Italiano deperire, decadére Tedesco verfallen, herunterkommen, zerfallen.

defàtu , cng: difatis Definizione foedhu chi serbit po cunfirmare su chi si est nau Sinonimi e contrari énimis, iteu Frasi Fulanu fit cojadu, difatis teniat fintzas carchi fizu Etimo itl. Traduzioni Francese en effet Inglese in fact Spagnolo en efecto Italiano infatti Tedesco in der Tat.

derrúere, derrúghere , vrb: derrúiri, dirrúere, dirrúghere Definizione su si lassare andhare de male in peus, chentza si tènnere contu; batire o lassare andhare una cosa, unu logu o a unu de male in peus, fàere andhare male, fintzes isconciare Sinonimi e contrari arroinare, atzimare, derrocai, dirruire, dissantarare, ifasciare, irderrúere, iscalabrare, isciarrocai, isciusciai, ispèldere, istrossare Frasi sa pitzoca est derrughèndhesi de su totu chi no fachet a la bíere! ◊ sa domo chi no b'istat neune si che derruet ◊ mortu su mere, s'ortu si ch'est derrutu, irbandhonadu ◊ màniga ca sinono ti derrues peus cun custas meighinas! 2. cussa cosa derrughet sa pessone piús sana ◊ custos canes arestes nos sunt dirruinne ◊ dirruo sos camasinos chi apo e ndhe fràigo piús mannos Etimo ltn. deruere Traduzioni Francese tomber en ruine, ruiner Inglese to ruin Spagnolo arruinarse, arruinar, derrumbarse Italiano andare o mandare in rovina, dissestare Tedesco verfallen, ruinieren.

derrútu , pps, agt: dirrutu, disurrutu Definizione de derrúere; chi est totu andhau male Sinonimi e contrari derruidu, irderrutu 2. a su babbu no l'at abbandhonadu, candho l'at bidu derrutu de fortzas ◊ no azis sa carena gai derruta pro istare semper in su cuzolu! ◊ custas domos sunt dirrutas ◊ cussa crésia est de azustare ca est disurruta Traduzioni Francese tombé en ruine Inglese ruined Spagnolo arruinado Italiano andato in rovina, dissestato Tedesco verfallen.

destrossài, destrossàre , vrb Definizione fàere destrossa, fàere a orrugos, arruinare totu Sinonimi e contrari agigotare, degogliai, ifasciare, isciasciai, iscruncassare, secare, truncai Frasi destrossada est sa cadena de s'ómine cautivadu Etimo ctl., spn. destrossar Traduzioni Francese mettre en pièces, massacre, endommager Inglese to brake to pieces (to tear), to damage heavily Spagnolo destrozar Italiano fare a pezzi, scémpio, disastrare Tedesco niedermetzeln.

disafiài, disafiàre , vrb Definizione pònnere sa marrania, atzitzare a gherrare Sinonimi e contrari ammarranae, ilmarranare, marranare Frasi isciu chi ti at ameletzau candu ti at disafiau, cudha noti Etimo ctl., spn. Traduzioni Francese provoquer en duel Inglese to challenge (to a duel) Spagnolo desafiar Italiano sfidare a düèllo Tedesco fordern.

disimperàu , agt Definizione chi est chentza impreu, chentza fàere Sinonimi e contrari disabbutu, ibbautu, ifainadu, ilvioladu Frasi fut torrau a sa pratza e iat biu ca dhu'iat atrus óminis disimperaus Traduzioni Francese sans travail, en chômage Inglese jobless Spagnolo desempleado Italiano disoccupato Tedesco arbeitslos.

distémpus , avb Definizione fora de tempus, fora de su tempus suo giustu o útile po fàere una cosa / fàghere una cosa a d., bènnere a d. = candu su tempus de dha fai, de bènniri, est giai passau Etimo srd. Traduzioni Francese en temps inopportun Inglese unfit weather Spagnolo destiempo Italiano tèmpo inadatto, fuòri tèmpo Tedesco außer der Zeit.

fatuvàtu , avb Definizione luego, deretu apustis, avatu; dónnia pagu tempus, dónnia tanti, tanti bortas, a físciu (itl. fintzes periodicamente) Sinonimi e contrari ifatu / atoratora, fissientementi, otora Frasi s'undha andhat e benit e paret chi li apat mandhadu fatuvatu s'ànima de su fizu emigradu ◊ at leadu prémiu Fulanu e fatuvatu Fulana ◊ caminaiat fatuvatu a sa mama 2. fatuvatu mi ndhe la bido in domo ◊ fatuvatu andaus a bíngia a candu po una cosa a candu po un’àtera ◊ sos lampos fatuvatu allumant de fiama s'orizonte ◊ fit una candhela a carburu e fatuvatu mi lassaiat a s'iscuru ◊ fatuvatu mi torras a sa mente Etimo srd. Traduzioni Francese aussitôt après, souvent, de temps en temps Inglese at once, close, often, at intervals Spagnolo luego, enseguida, a menudo, de vez en cuando Italiano sùbito apprèsso, spésso, sovènte, a intervalli Tedesco daneben, oft, in Abständen.

filchinàre , vrb: firchinare, frichinare Definizione fàere a farinos, a orrughedhos; nau in cobertantza, su fai e fateriai, su si mòvere a meda e istare sèmpere faendho Sinonimi e contrari apimpirinai, chimentare, ifriare, irfarfaruzare, irfrichinare, scirfinai, spimpirallai, spimpiridai / cadredhai Frasi no ti lasses frichinare dae s'achéssida de pensare a su tragu chi as tentu! ◊ a su late mi bi apo firchinadu pane ◊ amus sichiu a fàchere su chi ischiabamus fàchere, frichinandhe tàulas e taulones (B.Murgia) 2. a sa patedha bi ghetaiat paja de rucros de lardu e canno fit mesu cotu nche impodhaiat aintro sas ervas mannicantinas frichinatas 3. fatendhe e firchinendhe fint un'annu e mesu ordendhe tramas a note e a die ◊ a ndhe tenet de fírchina fírchina cuss'àinu!… Etimo srd. Traduzioni Francese émietter, couper en petits morceaux Inglese to hash Spagnolo desmenuzar Italiano sminuzzare Tedesco zerbröckeln.

forési, foréssi , nm: fresi, froesi, fruesu, furesi, furesu Definizione orrobba téssia grussa, de lana sarda, prus che àteru tintu a niedhu impreau po costúmenes / nighedhu che furesi (de s'arrennegu) = nau de ccn., arrennegau meda Sinonimi e contrari goresi Frasi de furesi, de pinzos e tapetos ndhe at téssidu unu premiarzu ◊ cun d-unu palmu de fresi lu bestis gioga gioghendhe! ◊ sunt imbreagos chi cunfundhent sos fresis chin sas sedas ◊ in sa càscia bi at cannas de fresi, lentolos de linu, costúmenes ricamados 2. sa bidha fit torrata unu burdellu niedhu che furesi Cognomi e Proverbi smb: Fresi, Furesi / prb: mezus furesi ischidu chi no segnore molente Terminologia scientifica ts Etimo ltn. fore(n)sis Traduzioni Francese "orbace" (étoffe sarde en poil de chèvre) Inglese coarse woollen fabric (from sardinia) Spagnolo tejido de lana Italiano orbace Tedesco grobes Wollzeug.

foressídu , agt: foressiu, forexidu Definizione de foressire; chi est essiu fora a bandhidare, chi est bandhidandho Sinonimi e contrari bandhidu, dogau / desessidu, dischissiau 2. ómines foressidos e pastores bi ant agatadu asilu in malas seras (S.Casu)◊ no cheria crèere chi sa família axuaiat sos foressidos, chi cuguzaiat sos betadomos ◊ medas de sos foressidos de Nure aiant su sàmbene atossicadu dae totu su male passadu ◊ sigo a iscríere allegàndhedi de custos bandhuleris foressios (C.Frau) Etimo spn. forajido Traduzioni Francese réfugié politique, en fuite Inglese outlaw, on the run Spagnolo forajido, prófugo Italiano fuoruscito, latitante Tedesco ausgetreten, flüchtig.

fradhócu, fradhóncu , agt: afradhocu, frodhocu, frodhoncu Definizione chi istat male meda, chi est totu male andhau, male postu de bestimentu; nau de unu po su fàere, chi est un'istrossa, improdheri Sinonimi e contrari malacónciu, malecumbinau, malefraganau / ildeoltu, istramu Frasi tanti gei no fiat fradhocu: ammaladiau in s'istoja pariat mortu! ◊ gei ses frodhocu, totu prangi prangi cun su muciàciu fintzas a genugus! ◊ gei ses frodhoca, comenti ti ses bistia!…◊ fradhocu ses, oi puru, ca no cumprendis mancu anca ses!◊ za fui istadu frodhoncu si aia tentu cussu male puru!…◊ ge ant a èssi fradhocus is giovunedhus in guerra!… Traduzioni Francese en mauvais ou en piteux état Inglese battered Spagnolo malparado, maltrecho Italiano malcóncio Tedesco zugerichtet, zerlumpt.

fraganàu , pps, agt Definizione de fraganare; chi istat male meda, chi est a malu puntu Sinonimi e contrari afradhocu, malacónciu, traganau 2. in unu tempus male fraganau, pupughinau de runza, ite amus a messare?! ◊ fit iscurtu e totu male fraganau ◊ sunt ghiraos dae sa gherra totu male fraganaos, imbetzaos, nechidaos in totu Traduzioni Francese en mauvais état Inglese in bad shape Spagnolo malparado, maltrecho Italiano malcóncio Tedesco zugerichtet.

«« Cerca di nuovo