matànsa, matàntza, matàntzia , nf Definition bocimentu, nau pruschetotu de su chi si faet piscandho sa tunina Synonyms e antonyms degógliu, stragu Scientific Terminology pscd Etymon spn. Translations French "mattanza" (pêche des thons dans les madragues) English tunny killing Spanish matanza de atunes Italian mattanza German Töten der Thunfische im Meer.

mediài 1 , vrb Definition essire coment'e médios, pigaos a machiore, fora de sèi, pèrdere is sentidos Synonyms e antonyms irmedhighinare, ismemoriai Etymon srd. Translations French être hors de soi English to be beside oneself Spanish estar fuera de sí Italian èssere fuòri di sé German außer sich sein.

medrigàja , nf Definition fémina chi tenet sa domo totu bruta e betada apare Translations French ménagère English untidy housewife Spanish ama de casa desordenada Italian massàia disordinata German hudelige Hausfrau.

mentósu , agt Definition nau de una mata, de una terra, chi fartat, chi no est dónnia annu chi portat frutu; chi giaet un'arresurtau (de frutu) chi no est su chi si ibertaiat Synonyms e antonyms annigosu, annósigu Etymon srd. Translations French fallacieux, trompeur English misleading Spanish vecero, de año y vez Italian fallace German nichtkeimend.

mesagústu , nm: mesaultu, mesaustu Definition su bíndhighi de austu, die de festa nódida (s'Assunta) Synonyms e antonyms ttrs. mezaostu Sentences Nostra Segnora de mesaustu ◊ su piciochedhu boliat ischire chi custa festa fiat uguale a su tusórgiu o a sa festa de mesaustu ◊ candho che colat mesaustu, in bidha s’istiu est finidu: su sero bi cheret unu carralzu ◊ amus detzisu de afestare su mesagustu chin sos parentes vidharesos Etymon srd. Translations French mi-août English august holiday Spanish fiesta del 15 de agosto, Asunción Italian ferragósto German Mariä Himmelfahrt, Mariä Himmelfahrtsfest.

mesumésu , avb Definition in mesu giustu giustu Synonyms e antonyms perraberra Sentences si est fadhidu mesumesu Etymon srd. Translations French en plein English completely Spanish de lleno Italian in pièno German mitten.

minòre , agt, nm: minori Definition de duas o prus cosas, personas o àteru, sa chi tenet in calecunu piessignu prus pagu mannària; de cosas chi creschent, sa chi tenet prus pagu tempus; nau solu de gente, chi no est in tempus de tènnere totu su càrrigu de diritos, doveres, responsabbilidade, chi no at lómpiu is degheoto annos / a/c. custu foedhu, candho est impreau po distínghere númenes chi inditant su èssere piticu de una cosa, in DitzLcs. est incurtzau a min. e númenes deosi agiummai sèmpere acabbant in -edhu, -edha (es.: ómine, omin-edhu, fémina, femin-edha), ma podent acabbare in -ichedhu, -ixedhu e var. (is agt. po impiticare de prus sa calidade in méngua podent fàere in -edhedhu, -edhutzu, che a minore: minoredhu, minoredhedhu, minoredhutzu, e bolendho inditare custa calidade ancora prus in méngua si arrepitit -edh cantu si bolet faendho unu superlativu microscópicu…); sa méngua in -edhu, -ichedhu si faet no solu cun is númenes ma fintzes cun is agetivos e pps. po giare a cumprèndhere chi sa cosa o sa calidade no dhu'est própriu o fintzes chi funt esageraos (es. un'apretixedhu a bessí cun cussu frius po bagamundai!…◊ informadedhus funt, in custu logu…, no t'iscínt narri mancu s'oràriu de unu trenu! ◊ bellixedhu, tui, andendi a passillai a pantalonis segaus!…)/ sos minores = is fillus, s'úrtima generatzioni Synonyms e antonyms acocoadu, bassu, minorache, minudu / giòvanu, piciocu, pisedhu 3 | ctr. mannu Sentences est pisedhu minore e no podet zúghere su cabu de sa pessone manna ◊ coment'e ómine ghetabat pacu pupa, ma cantu fit minore de carena fit mannu de coro ◊ sa frommiga est un'animaledhu minore ◊ deo no apo a èssere mannu mannu ma no so mancu minore minore! (Mura)◊ abarra aundi t'ant biu de minori crescendi! 2. at modos de unu carriarzu, no rispetat ne minores e ne mannos ◊ a su minore za bi cheret pagu a che lu conchinare! ◊ su prus minore tenet bisonzu de su prus mannu ◊ depides dare auditu a su minore comente a su mannu (Deut.)◊ Luisi est su minore de fizos meos 3. sos minores no votant Surnames and Proverbs smb: Minore / prb: abba minore no girat molinu Etymon ltn. minore(m) Translations French petit, mineur English small Spanish pequeño, menor de edad Italian pìccolo, minorènne German klein, niedrig, jung, Kleine.

mixurída , nf: musciuira, musciuria, musciurida, mussulira Definition unu cardu chi abbarrat bàsciu bàsciu: cun s'arraighina si faet una genia de gomma apicigosa (su biscu) po cassare pigiones e fintzes po meighina; sa cranciofedha chi faet, giai a paris de terra Synonyms e antonyms bardugabidhu, musciuríglia* Sentences frori de musciuria chi bolat in su tempus Scientific Terminology rba, Carlina gummifera Translations French chardon à glu English stemless Spanish cardo de liga, ajonjera Italian masticógna, atràttile German eine gummihaltige Eberwurz.

moderína , nf, nm: modinia, moredina, moretina, moridina, muderina, mudrina, muredhina, muredina, muredinu, muretina, muridina, muridinu, muritina Definition mura de pedra, muntone de pedra arregorta comente ndhe essit in s'aríngiu, in is terras trebballadas, ma fintzes assentada: muredinu est muredhu puru Synonyms e antonyms morighina, muragadha, muredha, murissina Sentences sos narvonajos faghiant sa linna a carvone e sa pedra la colliant tota a moderinas ◊ fit tota sa tzitade una ruina, muredinas de pedra cun calchina ◊ sa tzitade l'ant fata a una muridina cun sos bombardamentos ◊ su pastoredhu est a libbru in manu in sa mudrina, cun sos anzones paschinne 2. si est sétziu in su muredinu isciorrocau Etymon srdn. Translations French amas de pierres English heap of stones (rubbles) Spanish majano, montón de piedras, escombros Italian murìccia, cùmulo di piètre, di macèrie, mòra German niedrige Steinmauer, Steinhaufen.

mógiu , nm, nf: moja, moju, moi, mou, moxu Definition istrégiu de ortigu a fundhu tundhu e costaos artos po pònnere abba, sale, po múrghere; mannu meda, a pònnere abe; mesura de istrégiu: 45 litros, de terrenos, 0,40 de étaru; tumborru de ortigu, serrau a una parte cun pedhe de cane cun duas trícias de pilu de giua de cuadhu postas a grughe, una aintru de s'àtera a sa parte de fora, cun d-un'agu punta a istúturu in mesu de dónnia trícia / min. moighedhu (a/c.: nr. "mói", ma su pl. "mòis", sa var. mou faet su pl. moos), mogiolu (istugighedhu a pònnere sale) Synonyms e antonyms abialzu, bugnu, caidhu, casa, moissu, moitedhu, tulu / murghijola Idioms csn: moju apunt'a ghetare = acanta a iscussurai (nau de ccn., èssere che m. apunt'a ghetare = chíbberu, chi si creit meda); pròere o betare abba a mojos = a dellúbbiu; papai dexi mois de sali = campare meda; nci essit in coranta mois = narat cosas ispropositadas, ch'essit costa costa, pala pala, ch'essit in costas de pinnetu; fàghere sa conca che moju a unu = dàreli ifadu a fortza de faedhare meda, de li chircare chistiones e contos Sentences cussu tenet mojos e faghet mele meda 2. sete mojas de farina, sete mojas de pabassa ◊ s'olia de macinai dha mesurant a mou 3. est proghendhe, ghetandhe s'abba a mojos ◊ gei dhu scis ca seu cosa de pagu fidai: chi mi benint is cincu minutus nci essu in coranta mois! ◊ no nci at a papai dexi mois de sali! ◊ càlladi mudu, chi mi che ses faghindhe sa conca che moju! ◊ immó no nci dha tireis in centu mois, lassai is chistionis! Surnames and Proverbs smb: Moi, Mou, Moy Scientific Terminology stz, mds, sjl Etymon ltn. modius Translations French boisseau, ruche English modius, apiary Spanish moyo, recipiente para las medidas de capacidad, un tercio de una hectárea Italian mòggio, alveare German Scheffel, Bienenstock.

molinète, molinèto, molinètu , nm: molinitu, mulinete Definition genia de molinu a manu o a elétricu, pitichedhu, mescamente po mòlere cafè aturrau o fintzes àteru; in is errios mescamente, tretu ue s'abba girat forte a moliadura e si che dh'ingurtit su fundhu, fintzes bentu chi si movet a molinadura / molinetu de tancadura = ue s'intrat sa crae, segundhu sos friscos Synonyms e antonyms maghinedhu, moledha, molinedhu, molixedha Sentences si in s'ora ias pigau su molinetu e ias móliu su cafei ias fatu mellus! 2. cussu tretu de su riu est perigulosu ca s'abba faghet a molinete ◊ ite podet fàchere una foza contra a sos mulinetes de sas traschias?! ◊ su lavandinu za falat, faghet fintzas a mulinete ◊ sos molinetes in s’aera cardiada bulionant e ndhe irraighinant totu dae su terrinu Etymon srd. Translations French moulin à café, mixeur, mixer English coffe-grinder, blender Spanish molinillo de café, licuadora Italian macinacaffè, frullatóre German Kaffeemühle, Mixer.

montarésu , agt, nm Definition de montes, chi istat in o benit de montes Synonyms e antonyms montalzu | ctr. bidharesu Sentences bentu montaresu, chi falat dae s'ala de montes Etymon srd. Translations French de montagne, des montagnes English mountain (dweller) Spanish de monte, montano Italian montano German gebirglich.

mortídhus , nm pl Definition erba, frore de Santa Maria o de Santu Zuvanne, genia de erba linnosa, fragosa meda, fine, bona po allúere fogu, auscare porcos, e fintzes coment'e meighina po prus de unu male Synonyms e antonyms abbruschiadinu, alchemissa, alluevogu, calecasu, muntedhos, murgueus, simu, usciadina Scientific Terminology rbl, rbc, Helichrysum italicum Etymon srd. Translations French éternelle English everlasting flower, live-ever Spanish perpetua de monte, sol de oro Italian canapìcchia German Sonnengoldblume.

mortuniédhu 1 , nm Definition nada cun custu númene ca su frutu assimbígiat a una conca de mortu, est erba de sa matessi genia de sa buca de cane o de leone Scientific Terminology rba, Misopates orontium Translations French tête de mort English anthirrinum Spanish boca de dragón Italian gallinàccio, gallinèlla German eine Gartenlöwenmaulsorte.

mòta , nf: muda 1, muta Definition una de is maneras de istare de ànimu, candho alligros candho tristos, candho de bona gana e candho de mala gana, candho deosi candho deasi (ma fintzes cunditzione po su chi si tenet de cosa); parte de unu tempus, istagione o tempus adatu po ccn. cosa (es. po ifèrrere); parte de una cantidade prus manna; produtu chi benit in tempos diferentes (es. de una prima o de una segundha froridura) Synonyms e antonyms antena, ispéssia 1 / pasia, tzoca Idioms csn: èssere in m. mala, bona = primmau, sentz'e ganas, allirgu, inganatzidu; èssere in muta de… = tènniri ganas de…; pònnere in bona muta = fàghere allegrare, a ríere, divertire; a mudas, a mutas, a muta a muta = a borta a borta, unus cantu una borta, unus cantu un'àtera, a bortas s'unu a bortas s'àteru; èssere a mutas (nadu de comente unu istat de ànimu) = a bortas allegru a bortas nono; fàghere una cosa a mutas = a pasias, in tempos o bortas diferentes; sa muta za est de!... = tanti gei fait a!…, no fait própiu! (ca s'àteru no ndhe cheret mancu s'intesa, ca no andhat bene própiu, ca si arrennegat deretu e gai) Sentences fatat bundhare vidas de dogni ispéssia e figura pro muntènnere a tie in bona muta (S.Casu)◊ no mi ponzas, cantendhe, in muta mala! ◊ sa zente est allegra, in bona muta ◊ oe su pitzinnu est de muta mala: pro donzi cosa pranghet! ◊ una lughe si atzendhet chi mi ponet in muta de piantu ◊ oi mi incontras a sa mota de sufriri is befas tuas! (L.Matta)◊ s'aera est in muta de abba e de fritu 2. una muta faghent de ispias, un'àtera faghent de ambesues ◊ si bi andhas, bae un'ateruna muta! ◊ sa filla est a mota de cojai ◊ s'olia est in sa mellus mota de papai, su binu in sa mota de biri ◊ custa cosa est a sa mota zusta de ne dh'odhire ◊ una die ses, sèbera sèbera: si che passat sa muta, chircas e no ndh'agatas! 3. sa robba anzat a mutas: una sumana bi ndhe anzat vinti o trinta, un'àtera bi ndhe anzat àteras, e gai ◊ una muta de tzente fit tzucata a sa vinnenna ◊ a duos a duos si dant sa muda: treutos e giuos unu los lassat, s'àteru los leat ◊ bi at frutuàriu chi coghet a mutas 4. medas bortas sa terra l'at piena e si no fis partida a terra anzena ndhe aizis tentu àtera muta ◊ sa figu niedha faghet duas mutas: una tra làmpadas e tríulas, s'àtera in austu e cabidanni ◊ in sas mutas chi su trigu teniat bisonzu de azudu totu azuaiant 5. sa muta za est de ti nàrrere cosa: ti arrennegas deretu! ◊ sa muta za est de pònnere cussu traste a fàghere faina: no agguantat! Translations French humeur, roulement English mood, turn Spanish humor, disposición de ánimo, turno Italian umóre, disposizióne d'ànimo, turno German Laune, Zeit.

mucadorédhu , nm: mucaloredhu, muncadoredhu, muncaloredhu Definition orrugu cuadrau de orrobba de portare in busciaca po innisire su nasu, limpiare is murros, o àteru; est fintzes muncadore piticu Synonyms e antonyms pannigioledhu, pannutzedhu Sentences cust'ómine comintzat a pránghede a borrighinos e si che at tirau su mucadoredhu de buzaca ◊ pònedi mucadoredhu in busaca, no ti bisonzet! 2. maridu e mulleri fiant a murrúngiu ca issa boliat pigai unu mucadoredhu de seda Translations French petit mouchoir English small hanky Spanish pañuelo de bolsillo Italian fazzolettino German Taschentuch (kleines).

mummuléu , nm Definition erva pútita, de batos, de arresfrius (su fragu faet a istúrridos) Synonyms e antonyms brunedha, cruma, erbiatus, isculabadedhas, issopo, isturridana, murguleu* 2, sudorea, urma Scientific Terminology rbc, Teucrium marum Translations French herbe aux chats English cat thyme Spanish tomillo de gato Italian maro German Katzengamander.

muntonínu , nm Definition pedhe de mascu brebeghinu Translations French cuir de mouton, basane English ram skin Spanish piel de musmón Italian pèlle di montóne German Schafleder.

murtàrgiu , nm: murtarju 1, murtarzu, murtaxu Definition logu totu tupas de murta, chi dhue creschet murta meda Synonyms e antonyms murtale, murtedu, murtitzarzu / cdh. multàgiu Scientific Terminology slg Etymon srd. Translations French lieu planté de myrtes English myrthegrove Spanish lugar poblado de arrayanes Italian mirtéto German Myrtenhain.

muscimúsci , nm: mussimmussi Definition una genia de erba chi narant fintzes bafus de gatu o coa de lèpuri; a logos est su bete o natura de sa fémina, nau in cobertantza Synonyms e antonyms cdh. muscimau Scientific Terminology rba, Lagurus ovatus Etymon srd. Translations French lagure ovale, queue-de-lièvre English hare's tail Spanish cola de conejo Italian piumino German Hasenschwanzgras, Samtgras.

«« Search again