Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

abborrigàda , nf: abburricada, burrigada* Definitzione brulla pesante, giogu de martzocu: una brulla ti fatzo, un'ogu ti ndhe bogo Sinònimos e contràrios ghelea, molentada, tontesa Frases fatu m'at sa mascarada proite mi cheriat bellu, ma no b'at piús apellu fata chi est s'abburricada! (G.Atzori) Tradutziones Frantzesu sottise, bêtise Ingresu bad joke Ispagnolu borricada Italianu brutto schérzo, spropòsito Tedescu schlechter Scherz, großer Fehler, Dummheit.

arràntzia , nf: erràntzia* Definitzione cosa chi no est giusta, chi no torrat paris cun calecuna régula Sinònimos e contràrios aerru, arrada, fadhina, imbàgliu Tradutziones Frantzesu erreur Ingresu mistake Ispagnolu error, falta Italianu erróre Tedescu Fehler.

burratinàda , nf Definitzione ibbàlliu tropu mannu, po pagu atentzione Sinònimos e contràrios paristróculu Tradutziones Frantzesu énormité, perle, erreur grossière Ingresu blunder Ispagnolu disparate Italianu strafalcióne Tedescu Schnitzer, schwerer Fehler.

difàlta , nf: disfalta Sinònimos e contràrios crupa, falta, mancàssia Tradutziones Frantzesu faute Ingresu fault Ispagnolu falta Italianu mancanza, erróre Tedescu Mangel, Fehler.

fàlta , nf: farta Definitzione sa responsabbilidade de unu dannu, de una cosa male fata, candho dipendhent de ccn.; su fartare, su mancare, su no dhu’èssere de una cosa o de ccn. Sinònimos e contràrios crupa, elfata, fadhoca, infarta, neche, nechesa, mancànscia / dannu Maneras de nàrrere csn: fàghere una cosa chentza farta = a seguru, chentza mancare, itl. immancabilménte; àere o tènnere f. = àere birgonza, sentíresi afaltadu; pagu falta = agiummai, pagu mancat chi… Frases si irballabo, fachiat finta de no si abbizare de sas fartas meas ◊ no mi la sento de lu cundennare: in isse no bi at pecadu e ne farta ◊ deo no apo poderiu a cuerrare sas fartas tuas ◊ fatesi sa promissa de intregare sas fartas mias a sa rughe pro no pecare piús 2. cussu depiat benni, ma biu chi at fatu farta ◊ su babbu fiat mortu e faiat farta a sa famíllia ancora pitia ◊ no a mie, pobidha, ma a sa bidha nostra as fatu farta (A.Casula)◊ sa mamma est sempre bizilendhe sentza li fàghere farta note e die ◊ aiat gana de ghirare ma fachiat farta pro su trivallu 3. si intras in su mare che afundhas cun sa nae sentza farta (M.Murenu)◊ benide chena falta peruna! ◊ zente che tue, chentza fartas perunas, meritat bene ebbia ◊ depeis calai sentz'e farta peruna! 4. sos irrocos tuos pagu farta mi faghent! 5. s'afitu de cust'ortu si dhu pagat su limone, pagu falta Sambenados e Provèrbios prb: no ghetes gurpa mai a sa fortuna: semper filu bi at de falta tua Ètimu ctl., spn. Tradutziones Frantzesu faute, culpabilité Ingresu error, guilt, deficiency, fault Ispagnolu falta, culpabilidad Italianu fallo, colpevolézza, manchevolézza, deficiènza Tedescu Fehler Schuld, Fehltritt.

ilmàrru , nm: irmarru, ismarru, smarru Definitzione cosa male fata, dannu o isbàgliu chi si faet chentza dhu bòllere, po pagu atentzione o pagu abbilesa Sinònimos e contràrios fadhina, fadhu, imbàgliu, malavadhia, malesaura, scascedhu / ttrs. immarrunada Frases su male isse lu faghet abbiduduidu, no po ismarru! ◊ no est istadu un'ismarru ma corpu assempiadu, su chi li at dadu! ◊ domandhabbilu a manu arta, si l'at fatu pro istridu o pro ismarru! (G.Ruju)◊ su bestiàmine mi ch'est intradu a su laore pro irmarru, un'iscuta chi mi so fidadu ◊ un'irmarru podet cumbinare, ma totu cussos fogos sunt postos abbididarmente! Tradutziones Frantzesu faute, erreur Ingresu mistake Ispagnolu error, equivocación (f) Italianu sbàglio, erróre Tedescu Fehler.

imbàgliu , nm: ibàlliu, irbàgliu, irbàlliu, irballu, isbàlgiu, sbàgliu Definitzione cosa chi si faet (o chi si narat) in fadhina a su contràriu o diferente de comente depet èssere, de comente andhat bene o de comente si iat a bòllere, po pagu atentzione, ca no s’ischit o fintzes ca no si ammentat bene / èssere in i. = crèiri una cosa candu est un’àtera Sinònimos e contràrios aerru, arràntzia, fadhina, fadhoca Frases chi no fàciu irbàlliu, de cussa maladia a nosu ndi fut morta una craba ◊ malas fainas de sos ómines e imbàglios de sos zuighes ◊ as fatu un'imbàgliu, a torrare! ◊ in cust'iscritu no ant a mancare sos imbàglios ◊ ses in imbàgliu: no est gai comente cres tue Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu faute Ingresu error Ispagnolu error, falta Italianu sbàglio Tedescu Fehler.

màcua, màcula , nf: màgula Definitzione prus che àteru, pecu de sa salude o fintzes de su cumportamentu de sa persona, neghe, curpa de s'ànima; tretighedhu de colore diferente coment'e de imbrutadura Sinònimos e contràrios defeta, mendha, neche, nésica, peca 1 Frases beneigo sas òperas de Deu chi no bi at ne màgula ne neu ◊ at de prata unu bestire sentza màcula peruna Sambenados e Provèrbios smb: Maguledda Ètimu itl. macula Tradutziones Frantzesu tache, défaut Ingresu stain Ispagnolu mancha, defecto Italianu màcchia, mènda, difètto morale o della salute Tedescu Fleck, Fehler, Mangel.

malavadhía, malavadhína, malavardía , nf: malevadia, malevaldia Definitzione fadhina mala, ibbàlliu de fàere dannu / fàghere una cosa, unu dannu, pro m. = de malascigura, po farta de atentzioni, chentza dhu bòlliri Sinònimos e contràrios fadhina, malesagura Frases su chi at fatu no est pro malavardia! ◊ ite tortos, cale fatu bos apo malevaldia? (P.Mossa)◊ malevadadu, no ndh'at, isse, de coro malu: l'at fatu pro malavardia ◊ est rutu ca fit imbriagu o pro malevardia? Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faute, erreur Ingresu mistake Ispagnolu falta, error Italianu sbàglio, erróre Tedescu Fehler.

mèndha , nf, nm: mendhu Definitzione calecuna cosa de malu in is calidades o in su cumportamentu de una cosa o de unu, siat chi si ndhe tèngiat neghe o nono / pònnere m. a unu = afitziai Sinònimos e contràrios falta, físsiu, mendhea, peca 1 / dismendhu, smendu Frases li pones tropu mendhos a su pisedhu! ◊ it'est custu mendhu?! ◊ si sa prudhera si leat su mendhu de che betare s'ómine, fata! (Z.Porcu) Ètimu ltn. mendum Tradutziones Frantzesu défaut, vice Ingresu vice, defect Ispagnolu defecto, vicio Italianu difètto, vìzio Tedescu Fehler.

mendhèa, mendhèca , nf: mennea, mennega Definitzione calecuna cosa de male, chi no andhat bene, o fintzes chi no praghet, coment'e abbitúdine esagerada chi giaet importu a cosighedhas de perunu contu, vitziedhu / èssere unu mendheca = àere o zúghere mendheas a meda Sinònimos e contràrios abbenzu, abbétia, arraghèscia, atema, crecu 1, defeta, insemia, inzenzu, iscóticu, peca 1, piginu Frases a ndhe li agatades, totu, de mendheas a custa cosa: a pàrrere meu no tenet nudha e mendheosos sezis bois! ◊ no si bidet, ma sa mennega la giughet!◊ donzunu tenet sas mendheas suas! Sambenados e Provèrbios smb: Menneas Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu défaut, caprice, lubie Ingresu defect, whim, caprice Ispagnolu defecto, capricho Italianu difètto, caprìccio, fìsima Tedescu Fehler, Marotte.

nèche , nf: nege, neghe, nexi Definitzione sa responsabbilidade (àere o tènnere sa neghe) de unu dannu, de una cosa male fata, candho dipendhent de ccn.; foedhandho de animales, de matas o fintzes de sa salude de su cristianu, male, difetu chi no dhos lassat campare o crèschere singillos (àere o tènnere neghe), fintzes difetu eredau, de famíglia, de aredeu / donai nexi a unu = betare curpas a unu Sinònimos e contràrios acajone, crupa, falta, nechesa / defeta, irvistu, istrópiu, mantza, nésica, peca 1 Frases si su grodhe distruet su masone sa neghe est de chie pastórigat! ◊ si bufamus binu malu, sa neghe l'at s'isteriarzu ◊ su minore no ndhe tenet nege si at fatu fadhina ◊ sa neche est sa mea ca no mi so fatu bonu a nche lu torrare a su caminu zustu ◊ culpa mazore teniat e neghe chie at dadu a Maria a Pedru Feghe! ◊ l'ant mortu chentza neche 2. custa màchina tenet neghe, est cosindhe male ◊ cust'àrbure depet tènnere neghe o no li cufaghet su logu: no bi est creschindhe! ◊ s'animale chi at neghe mànigat meda ma no abbóniat ◊ cussa puntura de ispina mi at lassadu neghe: no poto pinnigare su pódhighe! Sambenados e Provèrbios prb: neche o no neche pranghet berbeche Ètimu ltn. nece(m) Tradutziones Frantzesu faute, défaut, tare Ingresu guilt, fault Ispagnolu falta, defecto Italianu cólpa, fallo, difètto, tara Tedescu Schuld, Fehler.

nècia , nf Definitzione genia de male, guastu (segada, iscarràfiu), cosa mala o fintzes intzimia de male Sinònimos e contràrios defeta, nece, neche, mància, nésica, nítzia Frases est andhadu a vísita, si tenet calchi nècia, gai faghet cura ◊ si unu at calchi nècia naturale oe podet fàghere sa cura Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu tache, tare Ingresu macula, imperfection Ispagnolu mancha, falla Italianu màcchia, magagna Tedescu Fehler, Gebrechen, Faulen.

nésica , nf: nésiga Definitzione segada, genia de guastu, de male (mescamente cuau, chi no si biet a fora), fintzes calesiògiat difetu, pecu o singiale de male in css. cosa, animale o persona Sinònimos e contràrios checa, màcua, méssiga, neche, néciu, néssiga, peca 1 Frases bella cust'olia, liera una meraviza: no zughet una nésiga! ◊ custa màchina est noa noa: no zughet una nésiga, mancu una frascadura, nudha! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu abîmé, défaut Ingresu rotting, fault Ispagnolu deterioro, defecto Italianu bacatura, guasto, difètto Tedescu Fehler.

pèca 1 , nf, nm: pecu Definitzione ccn. cosa de malu in is cosas e in is cumportamentos, chentza chi siat sèmpere po curpa o neghe de chie dha tenet; su fàere unu burdu Sinònimos e contràrios defeta, màcua, mendha, neche, nésica / abbaunzu, scioncu Maneras de nàrrere csn: betare unu pecu a unu = incurpàrelu de carchi cosa male fata, nàrrere chi tenet carchi pecu; carrare pecos a unu = nàrrere o pònnerendhe male, narrerendheli de onzi colore; èssere a peca = àere carchi pecu, sufrire de carchi cosa Frases cun tot'is pecas chi teniant, fuant genti onesta ◊ onzunu tenet sas pecas suas ◊ no bi at peca peruna in sa camisa ◊ su coju dai fora paret ozu e mele, ma addaghi che ses in mesu essint totu sos pecos 2. issos tenent sas cumbeniéntzias, ma sunt dae tantu in tantu a peca, gherrandhe chin sas frebbes ◊ dae candho at colau sa purmonite est sèmpere a peca Sambenados e Provèrbios prb: no bi at bella sentza pecu Ètimu itl. pecco Tradutziones Frantzesu défaut Ingresu defect Ispagnolu falta, defecto Italianu difètto Tedescu Fehler, Mangel.

tzancarronàda , nf: ciancarronada Definitzione aconcada maca, fatura de tzancarrones Sinònimos e contràrios aconcada, acucada, garrafatoni, isconcata, isconchinada, meleda / cdh.tzancarrunata, ttrs. tzancarrunada Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faute grossière, balourdise Ingresu big mistake, stupid act Ispagnolu disparate, imprudencia, falta Italianu cólpo di tèsta, gròsso sbàglio, spropòsito, balordàggine Tedescu unbesonnene Handlung, grober Fehler, Dummheit.