Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

acajòne, acajónu , nf, nm: cagione Sinònimos e contràrios crupa, neche Frases pesant chistione e si dant acajone ◊ canta, chi tantu neune ti ndhe faghet acajonu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faute Ingresu fault Ispagnolu culpa Italianu cólpa Tedescu Schuld.

avriàre 1 , vrb Sinònimos e contràrios addulgare, ammítere, atorgare, cufessare Frases Bacaredhu e Bainzu bi fint meses in presone, ma no aiant avriadu e perunu avocadu fit reséssidu a los fàghere iscapare (Q.Falchi) Tradutziones Frantzesu avouer une faute Ingresu to confess Ispagnolu confesar, reconocer Italianu confessare, amméttere una mancanza Tedescu zugeben.

crúpa , nf: culpa, curpa, gulpa Definitzione sa responsabbilidade de unu dannu, de una cosa male fata, candho dipendhet de ccn., ma fintzes solu una neghe, càusa de calecuna cosa de malu Sinònimos e contràrios acajone, difalta, falta, neche Frases it'est sa curpa chi seis acusendimidha? ◊ funt ghetendisí sa curpa de palas in costas ◊ si sas criaduras faghent gai, sa curpa est de su babbu e sa mama chi no lis daent annestru ◊ si est macu no ndhe at curpa! ◊ apo pecadu pro curpa mia manna ◊ perdit su fillu po curpas de Giuda ◊ atroga sas culpas tuas!◊ si is fillus funt bagamundus, dhui at crupa puru de is babbus e mammas! 2. dae culpa de su discóidu apo fatu in debbadas su caminu Ètimu ltn. culpa Tradutziones Frantzesu faute Ingresu fault Ispagnolu culpa Italianu cólpa, responsabilità Tedescu Schuld.

difàlta , nf: disfalta Sinònimos e contràrios crupa, falta, mancàssia Tradutziones Frantzesu faute Ingresu fault Ispagnolu falta Italianu mancanza, erróre Tedescu Mangel, Fehler.

fadhína , nf Definitzione ibbàlliu chi si faet chentza si ndhe acatare, po pagu atentzione, credendho de fàere giustu, de fàere bene / fàghere o nàrrere una cosa in f., ibballiandho Sinònimos e contràrios fadhida, fadhichia, fadhoca, fadhu, ilmarru, imbàgliu, malavadhia Frases pro me no bi at fadhina: est comente naro deo! ◊ bufendhe, in fadhina pro tatza ant leadu su conzu!…◊ in fadhina, creindhe chi in s'ampulla bi aiat abba, at bufadu varichina ◊ is bonas meris de domu de raru arruint in sa fadhina de coi su pani pagu axedu ◊ cussu no faghet bene si no est in fadhina! ◊ at pigau in fadhina una cosa po un'àtera Sambenados e Provèrbios prb: chine faet faina faet fadhina Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faute, erreur, lapsus Ingresu mistake, slip Ispagnolu error (m), equivocación, lapsus, falta Italianu sbàglio, erróre, lapsus, fallo Tedescu Irrtum, Lapsus.

fàlta , nf: farta Definitzione sa responsabbilidade de unu dannu, de una cosa male fata, candho dipendhent de ccn.; su fartare, su mancare, su no dhu’èssere de una cosa o de ccn. Sinònimos e contràrios crupa, elfata, fadhoca, infarta, neche, nechesa, mancànscia / dannu Maneras de nàrrere csn: fàghere una cosa chentza farta = a seguru, chentza mancare, itl. immancabilménte; àere o tènnere f. = àere birgonza, sentíresi afaltadu; pagu falta = agiummai, pagu mancat chi… Frases si irballabo, fachiat finta de no si abbizare de sas fartas meas ◊ no mi la sento de lu cundennare: in isse no bi at pecadu e ne farta ◊ deo no apo poderiu a cuerrare sas fartas tuas ◊ fatesi sa promissa de intregare sas fartas mias a sa rughe pro no pecare piús 2. cussu depiat benni, ma biu chi at fatu farta ◊ su babbu fiat mortu e faiat farta a sa famíllia ancora pitia ◊ no a mie, pobidha, ma a sa bidha nostra as fatu farta (A.Casula)◊ sa mamma est sempre bizilendhe sentza li fàghere farta note e die ◊ aiat gana de ghirare ma fachiat farta pro su trivallu 3. si intras in su mare che afundhas cun sa nae sentza farta (M.Murenu)◊ benide chena falta peruna! ◊ zente che tue, chentza fartas perunas, meritat bene ebbia ◊ depeis calai sentz'e farta peruna! 4. sos irrocos tuos pagu farta mi faghent! 5. s'afitu de cust'ortu si dhu pagat su limone, pagu falta Sambenados e Provèrbios prb: no ghetes gurpa mai a sa fortuna: semper filu bi at de falta tua Ètimu ctl., spn. Tradutziones Frantzesu faute, culpabilité Ingresu error, guilt, deficiency, fault Ispagnolu falta, culpabilidad Italianu fallo, colpevolézza, manchevolézza, deficiènza Tedescu Fehler Schuld, Fehltritt.

ilfaltàdu, ilfartàdu , agt: infaltadu, infartadu, irfartadu, isfaltadu, isfartadu Definitzione nau de unu, chi po comente foedhat o càstiat ananti de gente (coment’e provandho bregúngia) si biet chi si connoschet in crupa, in farta, si ndhe agatat male ca si connoschet de àere fatu calecuna cosa chi no andhat bene Sinònimos e contràrios afaltadu, faltosu, ifastadu, frajau / cdh. infaltatu Frases sos birgonzosos puru fint abbaidendhe sas pitzocas, mancari isfaltados ◊ l'aciapesi isfartada: li do una mirada si fit sintzera pro fàghere sa proa ◊ fut faedhendhe male de isse e comente si l'at bidu indainanti est abbarradu isfaltadu ◊ bessias a chircare ispiga, isfaltada timendhe sos meres ◊ no ischis mancu ite nàrrere ca ses isfartadu ◊ sos mannos fint isfartados ca aiant postu su minore in perígulu ◊ a s'ómine isfartadu sutzedit su chi timet 2. sa pitzinna turpa connoschiat totu, ma foras dae s'ambiente sou si agatait ilfaltada (Z.A.Cappai) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu fautif, qui se sent en faute Ingresu to feel at fault or guilty about something Ispagnolu que se siente culpable Italianu che si sente in difètto, in cólpa Tedescu wer sich schuldig fühlt.

ilmàrru , nm: irmarru, ismarru, smarru Definitzione cosa male fata, dannu o isbàgliu chi si faet chentza dhu bòllere, po pagu atentzione o pagu abbilesa Sinònimos e contràrios fadhina, fadhu, imbàgliu, malavadhia, malesaura, scascedhu / ttrs. immarrunada Frases su male isse lu faghet abbiduduidu, no po ismarru! ◊ no est istadu un'ismarru ma corpu assempiadu, su chi li at dadu! ◊ domandhabbilu a manu arta, si l'at fatu pro istridu o pro ismarru! (G.Ruju)◊ su bestiàmine mi ch'est intradu a su laore pro irmarru, un'iscuta chi mi so fidadu ◊ un'irmarru podet cumbinare, ma totu cussos fogos sunt postos abbididarmente! Tradutziones Frantzesu faute, erreur Ingresu mistake Ispagnolu error, equivocación (f) Italianu sbàglio, erróre Tedescu Fehler.

imbàgliu , nm: ibàlliu, irbàgliu, irbàlliu, irballu, isbàlgiu, sbàgliu Definitzione cosa chi si faet (o chi si narat) in fadhina a su contràriu o diferente de comente depet èssere, de comente andhat bene o de comente si iat a bòllere, po pagu atentzione, ca no s’ischit o fintzes ca no si ammentat bene / èssere in i. = crèiri una cosa candu est un’àtera Sinònimos e contràrios aerru, arràntzia, fadhina, fadhoca Frases chi no fàciu irbàlliu, de cussa maladia a nosu ndi fut morta una craba ◊ malas fainas de sos ómines e imbàglios de sos zuighes ◊ as fatu un'imbàgliu, a torrare! ◊ in cust'iscritu no ant a mancare sos imbàglios ◊ ses in imbàgliu: no est gai comente cres tue Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu faute Ingresu error Ispagnolu error, falta Italianu sbàglio Tedescu Fehler.

malavadhía, malavadhína, malavardía , nf: malevadia, malevaldia Definitzione fadhina mala, ibbàlliu de fàere dannu / fàghere una cosa, unu dannu, pro m. = de malascigura, po farta de atentzioni, chentza dhu bòlliri Sinònimos e contràrios fadhina, malesagura Frases su chi at fatu no est pro malavardia! ◊ ite tortos, cale fatu bos apo malevaldia? (P.Mossa)◊ malevadadu, no ndh'at, isse, de coro malu: l'at fatu pro malavardia ◊ est rutu ca fit imbriagu o pro malevardia? Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faute, erreur Ingresu mistake Ispagnolu falta, error Italianu sbàglio, erróre Tedescu Fehler.

mancànscia, mancànsia , nf: mancàntzia, mancàssia Definitzione su mancare de calecuna cosa chi dhue serbit, nau siat de cosas candho funt chentza calecuna parte, o faent a fossu ue depent èssere bene in paris, e siat de su cumportamentu de chie, mescamente cun curpa, no faet su dovere, su giustu, o faet male Sinònimos e contràrios afatallu, falta, fresa 1, manchítzia, pecadu | ctr. sobra Frases in cust'intúnigu chi ant fatu che at mancàssia: est a fossos! ◊ sa binza si l'at comporada fata ma bi aiat mancàntzias e bi at sighidu a prantare fundhos 2. Deus at a cumpadessi is mancàntzias nostas ◊ connosco sas mancànsias mias ◊ oe duas arrigas cherzo iscríere: si no dhu fatzo mi sento in mancàntzia ◊ apo pecadu in òperas, pessos e mancàssias ◊ cussos no si connoschent chi sunt in mancàntzia! ◊ pro cussa mancànscia mi li so atraghentadu ◊ mancàntzia manna no mi ndi as connotu: poita ses primau cun mimi? ◊ tue non sentis vilesa ne mancàntzia! Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu manque, carence, faute, omission Ingresu defect, omission Ispagnolu falta Italianu mancanza, carènza, deficiènza, lacuna, manchevolézza, omissióne Tedescu Mangel, Verfehlung.

nèche , nf: nege, neghe, nexi Definitzione sa responsabbilidade (àere o tènnere sa neghe) de unu dannu, de una cosa male fata, candho dipendhent de ccn.; foedhandho de animales, de matas o fintzes de sa salude de su cristianu, male, difetu chi no dhos lassat campare o crèschere singillos (àere o tènnere neghe), fintzes difetu eredau, de famíglia, de aredeu / donai nexi a unu = betare curpas a unu Sinònimos e contràrios acajone, crupa, falta, nechesa / defeta, irvistu, istrópiu, mantza, nésica, peca 1 Frases si su grodhe distruet su masone sa neghe est de chie pastórigat! ◊ si bufamus binu malu, sa neghe l'at s'isteriarzu ◊ su minore no ndhe tenet nege si at fatu fadhina ◊ sa neche est sa mea ca no mi so fatu bonu a nche lu torrare a su caminu zustu ◊ culpa mazore teniat e neghe chie at dadu a Maria a Pedru Feghe! ◊ l'ant mortu chentza neche 2. custa màchina tenet neghe, est cosindhe male ◊ cust'àrbure depet tènnere neghe o no li cufaghet su logu: no bi est creschindhe! ◊ s'animale chi at neghe mànigat meda ma no abbóniat ◊ cussa puntura de ispina mi at lassadu neghe: no poto pinnigare su pódhighe! Sambenados e Provèrbios prb: neche o no neche pranghet berbeche Ètimu ltn. nece(m) Tradutziones Frantzesu faute, défaut, tare Ingresu guilt, fault Ispagnolu falta, defecto Italianu cólpa, fallo, difètto, tara Tedescu Schuld, Fehler.

tzancarronàda , nf: ciancarronada Definitzione aconcada maca, fatura de tzancarrones Sinònimos e contràrios aconcada, acucada, garrafatoni, isconcata, isconchinada, meleda / cdh.tzancarrunata, ttrs. tzancarrunada Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faute grossière, balourdise Ingresu big mistake, stupid act Ispagnolu disparate, imprudencia, falta Italianu cólpo di tèsta, gròsso sbàglio, spropòsito, balordàggine Tedescu unbesonnene Handlung, grober Fehler, Dummheit.