Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

melàgi , nm: melàrgiu, melaxi, melaxu Definitzione parte de su casidhu inue s'abe faet su pane de su mele; covecu de ortigu o sipa chi tupat is casidhos de is abes Ètimu ltn. *melariu Tradutziones Frantzesu hausse de ruche Ingresu honeycomb Ispagnolu melero Italianu melàrio Tedescu Honigwaben.

melarègia, melarèja , nf: melarregra, melarreja Definitzione taedha de mele, su pane de chera totu buidedhos paríviles, búsciulos, ue s'abe ponet su mele; su mele ancora in sa bresca Sinònimos e contràrios arrega, avere, bresca, tipa 1 Terminologia iscientìfica sbs Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rayon de miel, gaufre Ingresu honeycomb Ispagnolu panal, bresca Italianu favo Tedescu Wabe.

mesanía, mesaníu , nf, nm Definitzione su tretu o parte de mesu de una cosa, de unu logu, de una mannària, de unu tanti, tra duos logos / a m. de su séculu = a sa bandha de sa metade de su séculu Sinònimos e contràrios mesale, mesu Frases no so giómpidu mancu a mesania de su resultadu ◊ su monumentu l'ant fatu in mesania de sa piata ◊ canno ti bient superendhe sas sinzas de mesania, in s'istrada, ti faghes contare perigulosu ◊ cussu logu si agatat a mesania de duas bidhas ◊ su fabedhare de unu pópulu no est su matessi dae su mesaniu a s'oru (M.Columbu) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu ligne médiane, ligne de sécurité (di una stada) Ingresu middle Ispagnolu medianería Italianu mezzerìa Tedescu Mitte, Straßenmitte.

minestròne, minestròni , nm Definitzione papare fatu mescamente cun pisu, chíghere, lentígia o àteros laores deasi, cun erbas, patata, fenugu (areste), àpiu e minestra (sucu, frégula) o fintzes macarrones orrugaos; nau in cobertantza, ammesturitzu, improdhu, cosas betadas apare chentza régula Terminologia iscientìfica mng Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu soupe de légumes Ingresu minestrone (vegetable soup) Ispagnolu menestra Italianu minestróne Tedescu Gemüsesuppe, Mischmasch.

mintevógu , nm Definitzione chie ponet o bogat fogos, nau in cobertantza in su sensu chi ponet sa gente a brigare, a gherrare, s'unu contr'a s'àteru Sinònimos e contràrios bestivocos, imbrastieri, imprenidore, insulladori, piliseri, supuzadore, supuzeri, trebuleri, triuladore Frases est unu mintevogu de sos mannos, e puru imbrastieri! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu fauteur de troubles Ingresu instigator Ispagnolu instigador Italianu sobillatóre Tedescu Hetzer.

mischinzàre , vrb Definitzione èssere o istare in mischinzia, a mindhighiu, in su pagu a tropu, in su bisóngiu, àere bisóngiu / m. de… = àere bisonzu de… Sinònimos e contràrios arrunzinare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu avoir de la pénurie Ingresu to be in shortage Ispagnolu vivir en la estrechez Italianu avére penùria Tedescu mangeln, in beschränkten Verhältnissen leben, abgebrannt sein.

moderína , nf, nm: modinia, moredina, moretina, moridina, muderina, mudrina, muredhina, muredina, muredinu, muretina, muridina, muridinu, muritina Definitzione mura de pedra, muntone de pedra arregorta comente ndhe essit in s'aríngiu, in is terras trebballadas, ma fintzes assentada: muredinu est muredhu puru Sinònimos e contràrios morighina, muragadha, muredha, murissina Frases sos narvonajos faghiant sa linna a carvone e sa pedra la colliant tota a moderinas ◊ fit tota sa tzitade una ruina, muredinas de pedra cun calchina ◊ sa tzitade l'ant fata a una muridina cun sos bombardamentos ◊ su pastoredhu est a libbru in manu in sa mudrina, cun sos anzones paschinne 2. si est sétziu in su muredinu isciorrocau Ètimu srdn. Tradutziones Frantzesu amas de pierres Ingresu heap of stones (rubbles) Ispagnolu majano, montón de piedras, escombros Italianu murìccia, cùmulo di piètre, di macèrie, mòra Tedescu niedrige Steinmauer, Steinhaufen.

montarésu , agt, nm Definitzione de montes, chi istat in o benit de montes Sinònimos e contràrios montalzu | ctr. bidharesu Frases bentu montaresu, chi falat dae s'ala de montes Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu de montagne, des montagnes Ingresu mountain (dweller) Ispagnolu de monte, montano Italianu montano Tedescu gebirglich.

morísca , nf: murisca Definitzione figumorisca, genia de mata a tàulas (o palas) totu súciu (is prus noàdiles), ladas e grussas (su truncu), longas prus de prammu, cun su corgiolu chi no lassat passare s'abba, cun is fògias chi parent agúgias, a ispina: faet meda fintzes in logu de terra làngia o paga e agguantat su sicore, bogat (mescamente in is oros de sa tàula) unu frutu cun su corgiolu ispinosu meda, a ispinas pitichedhedhas totus impare, a fileras, est de sabore druche e cun sèmene meda; una calidade (m. areste o cràbina) est prus ispinosa in sa tàula e in su frutu (bonu che a sa maseda) e dha ponent meda a fàere cresura / foedhandho de frutu, sèmpere upm.; crestai sa figumorisca = segarecheli su culatzu, chi zughet prus ispina; morisca incarnada in sa tàula = mustaciolu o sagura; morisca essida in mesu de sa tàula = voe taedhare, marighedha Sinònimos e contràrios carrúciu 1, ficumorisca, fiughíndia Frases su rocarzu l'ant prantadu totu a moriscas ◊ sas moriscas sunt fiorindhe ◊ s'astraore at ispérdidu sas moriscas 2. sa morisca est bona a fàghere saba ◊ bodhi morisca, iscorza e màniga! ◊ a l'ispuligare sa morisca daet cumbata! ◊ sa morisca si leat cun sa punta de duos pódhighes e no a manu prena (e cheret, menzus, iscovitada innanti) Terminologia iscientìfica frt, Opuntia ficus-indica Tradutziones Frantzesu figuier d'Inde, figuier de Barbarie, figue de Barbarie Ingresu prickly pear Ispagnolu nopal Italianu fico d'India Tedescu echter Feigenkaktus.

moríscu , nm: muriscu Definitzione trigu de Índia (benit de is Américas), genia de laore chi faet a canna grussa, prena, arta mancari metro e mesu o prus, a fògias mannas longas e ladas e bogat coment'e ispigas imbodhigadas in sa terga a tantos pígios: s'ispiga chi bogat (corra, cozorotu, cucuta, pannucra), una o de prus, de unu prammu de longària, in is nodos de sa canna, est fata de un'ossu o cau (trútiri o tutuàciu a bisura de cilindru prenu ma unu pagu a punta) e portat su granu totu a fileras a inghíriu, in colore grogo candho est lómpiu, de forma coment’e dente, est totu imbodhigada a istrintu e a tantos pígios de terga, o capa, impanna (pàgia, genia de fògia), e in punta ndhe bogat sa seda o tzota (genia de pilos longos finedhedhos chi ndh'essint a cherrione comente at fatu su granu)/ a/c. coment'e genia de laore e coment'e granu est upm; unu m., duos moriscos = un'ispiga, duas ispigas de moriscu; isprunire m. = irranare, istacare su granu de s'ossu Sinònimos e contràrios cicilianu, tridicumoriscu, trigaíndiri, trighéndia, trigulianu, trigumoria Frases sa badhe fit totu a ortos prenos a basolu e a moriscu ◊ mi apo manigadu duos moriscos arrustidos Terminologia iscientìfica lrs, Zea mays Ètimu ctl., spn. morisco Tradutziones Frantzesu maïs, blé de Turquie Ingresu maize Ispagnolu maíz Italianu granoturco Tedescu Mais.

mortuniédhu 1 , nm Definitzione nada cun custu númene ca su frutu assimbígiat a una conca de mortu, est erba de sa matessi genia de sa buca de cane o de leone Terminologia iscientìfica rba, Misopates orontium Tradutziones Frantzesu tête de mort Ingresu anthirrinum Ispagnolu boca de dragón Italianu gallinàccio, gallinèlla Tedescu eine Gartenlöwenmaulsorte.

múculu , nm Definitzione sa chera a bisura de cannedhu, a istiàrica; cora de chera comente calat iscagiada candho est alluta sa candhela; fintzes s'orrughedhu chi abbarrat de una candhela ispaciada Frases sas abes daent sa matéria prima pro s'indústria de sos múculos de chera ◊ su ventu survat e su muculedhu si ndhe morit ◊ unu muculitu morimori fachiat luche a tantu dispiachere… Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu bout de chandelle Ingresu candlend Ispagnolu moco Italianu mòccolo Tedescu Kerzenstumpf.

mudecràrju , nm: mudegàrgiu, mudejalzu, mudejarzu, mudexalzu, mudrecarju, mudregarzu, mudregaxu, muldegraxu, muntrecàgliu, murdegàrgiu, murdegaxu, murdegazu, mutrecarju Definitzione donnaghe de mudegu, logu totu prenu de mudegu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu champ de cistes Ingresu cistus grove Ispagnolu jaral Italianu cistéto Tedescu Zistrosenhain.

muntonínu , nm Definitzione pedhe de mascu brebeghinu Tradutziones Frantzesu cuir de mouton, basane Ingresu ram skin Ispagnolu piel de musmón Italianu pèlle di montóne Tedescu Schafleder.

muràche , nm Definitzione muru de pedra assentada chentza impastu; a logos fintzes nuraghe Sinònimos e contràrios muragadha, murubbullu / nurache* Frases at tancau sas cussorjas a muraches ◊ si est pasau in d-unu murache Tradutziones Frantzesu mur de pierres sèches Ingresu dry wall Ispagnolu muro en seco, tapia Italianu muro a sécco Tedescu Trockenmauer.

murichèdha , nf Definitzione unu tanti pagu pagu (de cosa de papare, de bufare, de àteru) Sinònimos e contràrios arroghedhu, pibinida, pimpirida, piticada, ticu, tzuniedhu Tradutziones Frantzesu petit peu, petit bout, une goutte de vin Ingresu tiny bit Ispagnolu pellizco, gota Italianu zinzino Tedescu Stückchen (mangiare), Schlückchen (bere).

murtàrgiu , nm: murtarju 1, murtarzu, murtaxu Definitzione logu totu tupas de murta, chi dhue creschet murta meda Sinònimos e contràrios murtale, murtedu, murtitzarzu / cdh. multàgiu Terminologia iscientìfica slg Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu lieu planté de myrtes Ingresu myrthegrove Ispagnolu lugar poblado de arrayanes Italianu mirtéto Tedescu Myrtenhain.

muscéllu , nm Definitzione pisci saliu, pruschetotu petza de tunnina salia e asciutada Sinònimos e contràrios musciamari Terminologia iscientìfica mng Tradutziones Frantzesu filet de thon séché Ingresu salt fish (generally prepared with tuna meat) Ispagnolu mojama Italianu mosciame Tedescu Salami aus Thunfischfilets.

nèa 1 , nf, nm: neu Definitzione pintirighinu de diferente colore in sa pedhe, una genia de cancru (po su prus nudha de malu, ma a bortas, candho si tzucat a crèschere, malu e de bogare impresse); foedhandho de linnas o de frutuàrios, genia de nodighedhu; foedhandho de su fàere, de su cumportamentu, pecu, difetu Sinònimos e contràrios negru, ula 2. prima fis sentza unu neu, como ses totu perfia! (I.Virdis) Ètimu ltn. neus Tradutziones Frantzesu grain de beauté Ingresu naevus (spot) Ispagnolu lunar Italianu nèo Tedescu Muttermal, Mal, Schönheitsfehler.

nerbiàda , nf: nervada Definitzione cropu, iscutulada de nérbiu, de foete Sinònimos e contràrios innerbiada, ischirriolada, iscorriada Frases a sos iscraos los leaiant a nerbiadas si proaiant a ndhe arritzare s'ischina triballendhe Tradutziones Frantzesu coup de cravache Ingresu whipping Ispagnolu latigazo Italianu scudisciata Tedescu Peitschenhieb.