A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

nannimendhulíta , nm Definitzione genia de pigionedhu piticu Sinònimos e contràrios nanne Frases peri s'uturinu cíulat e brinchitat nannimendhulita! Terminologia iscientìfica pzn Ètimu srd.

nannínu , agt Definitzione its, fadhina po "manninu"? Frases nanninu avantzo bistiu de modéstia connota pro chie mi at bistu ispricàndhemi in poajolas de abba frimma.

nànte, nànti , avb Definitzione pònnere a punta ’e nanti = a parai faci Sinònimos e contràrios ananti* Frases no ti apo dimandhadu un'elefante, ma no cheria custu tzodhiolu cun sa coa che unu furriolu trotu a pes de fatu e pes de nante (A.Casula)◊ isparit dae nanti issoro 2. tue pones sempre a mie a punta ’e nanti: poi nachi so deo su malu, pro fiza tua!

nàntis , prep: innante Definitzione foedhu chi si manígiat a prep. impare cun àtera avatu (de) e inditat tempus antecipau, tempus prima Sinònimos e contràrios | ctr. apusti, posca Frases pregat nantis de si ponni a prandi, nantis de cumentzai su trabballu ◊ nantis de m'isposai bollu chi mi fàcias un'àturu bestiri.

nantzòla naciòla

nànu , nm, agt Definitzione chi o chie est pitichedhedhu, bascitedhedhu de carena, chi est de mannària minore meda a cunfrontu de su normale / min. naitedhu Sinònimos e contràrios bagatu, bàrrinu | ctr. debberone, gigante Frases is nanus e is gianas bivint in is grutas ◊ de su cràchiri ndi at essiu unu nanu chi possedèt poderis màgicus 2. no ndhe sentint sos grodhes antzianos pro apedhare sos catedhos nanos! ◊ in binza bi tenet arburedhas de mela nana Sambenados e Provèrbios smb: Nanu Terminologia iscientìfica zcrn Ètimu ltn. nanus Tradutziones Frantzesu nain Ingresu dwarf Ispagnolu enano Italianu nano Tedescu Zwerg, zwergartig.

nàpa , nf, nm: napu Definitzione genia de raba, siat sa chi si prantat e siat sa chi faet a sola / napu tamburru, o fintzes tapu tamburru = túvara vitània, genia de erba chi narant fintzes patata americana (benit de s'América, nms. Helianthus tuberosus), faet una genia de nodos mannos e longos, coment'e una patata / tontu che n. = tontu meda Sinònimos e contràrios raba Frases mi ammento cudhos napos chi faghiat de duos chilos, sena chímica! ◊ unu massaju chi no osservat sa Pasca podet bídere sas aligarzas bortadas in napos 2. sa rughe si ridiat de su tzapu: ca mai apo connotu it'est sudore, e oe, tontu che napu, imbídio s'onestu tzapadore (P.Mereu)◊ est lègia che su tiau e tonta che sa napa ◊ ma càstia cussa cópia de isposus príngius e tontus che sa napa! Sambenados e Provèrbios smb: Nappa Terminologia iscientìfica rbzc, Brassica napus Ètimu ctl. nap Tradutziones Frantzesu navet Ingresu bird-rape Ispagnolu nabo Italianu navóne Tedescu Kohlrübe, Steckrübe.

nàpa 1 , nf, nm: napu 1 Definitzione napa de arangiolu, genia de tela chi faent is arangiolos; fintzes pilloni annapau,genia de animaledhu chi essit a denote Sinònimos e contràrios beluemuru, lanarràngiu, naparangiolu, tadharanu, telaemuru, tirinnia / alaepedhe, napone Maneras de nàrrere csn: n. de sedatzu = sa tela de seda de sos sedatos fines; n. de sos ojos = impannu, innapu, itl. cataratta; calai sa n. = bídere male, bídere una cosa pro un'àtera; n. de su cherbedhu = una de is tres medhighinas, su pilloncu de mesu, chi assimbillat a sa telaragna; n. de is prumonis = préura; napu de sa canna = arroghedhu tundhu de pilloncu biancu chi si fait intr'e duus nuus in sa canna, itl. opèrcolo; n. de late, de binu = pillu chi fait su lati, in pitzus, pillu de binu axedendisí (fiore); n. de ozu = assunza, àbiles; napa de arroca = lanedha de roca, de pedra Frases s'órriu de su trigu est abbarrau bóidu e carrigau de napos ◊ est totu coment'e doxi annus fait, fintzas is napus de sa cannitzada ◊ immoi gei teneis a chi si nd'ispicai is napus!… Ètimu ltn. mappa.

nàpa 2 , nf Definitzione genia de pígiu (in parte paret un'arretza e portat ogiuseu) chi carràgiat e agguantat is istentinas coment'e apicadas; a logos dhu narant a su pígiu chi ponet su late Sinònimos e contràrios tamàciu Frases su figau de su procu o de s'angioni est bellu arrustiu cun sa napa Terminologia iscientìfica crn Tradutziones Frantzesu épiploon Ingresu omentum Ispagnolu omento, mesenterio Italianu oménto Tedescu Netz (Anat.).

naparagnólu, naparangiólu , nf Definitzione sa napa chi faent is arangiolos Sinònimos e contràrios beluemuru, lanarràngiu, leperangiolu, tadharanu, telaemuru, tirinnia Frases is giualis dhus as lassaus isciagus, su carru est postu francas a sus, naparangiolus in is odrinagus e oi no domas mancu prus giús (D.Erriu)◊ dhue n'at de narapagnolos!…

naparrangiólu , nm Sinònimos e contràrios aragnolu, naparràngiu Frases su súlidu suu dhi passat in pilus che unu naparrangiolu (P.Doneddu).

naparràngiu , nm Sinònimos e contràrios aragnolu, cantupiludu, francadossu, mamarosi, mariavarranca Terminologia iscientìfica crp.

napèdha , nf Definitzione genia de istrégiu de ortigu, de su tretu de unu giúmburu de suérgiu, fatu cun s'asa po umprire abba a bufare in su sartu Sinònimos e contràrios agionedha, bajonedha, conchedha Terminologia iscientìfica stz.

napemúru , nf Definitzione sa napa chi faent is arangiolos Sinònimos e contràrios beluemuru, lanarràngiu, naparangiolu, tadharanu, telaragna, tirinnia.

napíle , nm Definitzione pígiu de napa, ma nau pruschetotu in cobertantza po bregúngia manna, iscàranu, cosa chi annapat s'onore de unu Sinònimos e contràrios aggràviu, bergugna, cavanile, desdoru, gutipéria, navra / cdh. napili | ctr. bàntidu, unore Frases su mastru de ferru in mesu de ischintzidhas e napile colat sa bida ammasedandhe ferru ◊ bellu napile pítzigas a nois si pro sorte cun frútures anzenas ti che truvant in àbbidu a presone! (G.Raga) 2. est istadu unu napile mannu a ti agatare in cussas cundisciones! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu horreur, honte Ingresu shame Ispagnolu vergüenza, oprobio Italianu obbròbrio, scòrno Tedescu Scham, Schande, Schmach.

napiólu , nm Definitzione napa de arangiolu, tallaranis, pigighedhu fine de cosa (fintzes velighedhu in sa natura de sa fémina = itl. imène) Sinònimos e contràrios cheluemuru, tadharanu, tirinnia Ètimu srd.

Nàpoli , nf Definitzione ciidade a mesania de s'Itàlia / biri a N., learesila in N. = in cobertantza, pigaisidha in cudhu logu, andai a pasci cocas.

napòne, napòni , nm Definitzione pilloni annapau, de noti, de su tiàulu o sóriche càmpinu o pinnàdigu, tzuntzurredhu, genia de animaledhu múrinu chi essit solu a denote: assimbígiat unu pagu a is pigiones ca bolat, ma est unu mammíferu e faet su fedu che custos Sinònimos e contràrios alaepedhe, arratapignata, cincidedhu, napunapone, satzamurredhu, terriolubedhe Terminologia iscientìfica anar Ètimu srd.

napòni 1 , nm Definitzione napa o napu areste, genia de raba o cauledhu areste ogiosu Sinònimos e contràrios cabiscu, caulina, lànsana, pirisca Terminologia iscientìfica rba, Brassica rapa Tradutziones Frantzesu rave sauvage, colza Ingresu bird-rape Ispagnolu colza Italianu rapa selvàtica, còlza Tedescu Raps, Rübsamen, Rübsen.

napósu , agt Definitzione chi est o paret o no lassat bíere a límpiu comente faet sa napa; de napa / ogus naposus = annapaus, impannaos Sinònimos e contràrios cruculiosu, crucuriatzu, inghelatu, iscuricosu Ètimu srd.