A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

esàtu , agt Definitzione chi torrat giustu giustu, bene a paris; nau de su fàere de unu, chi dhue faet atentzione meda, chi dha faet bene, sa cosa Sinònimos e contràrios cabale, cantepare, giustu, guale, pertzisu.

esauriméntu , nm: isaurimentu Sinònimos e contràrios afesimentu.

esauríre , vrb Definitzione su pèrdere a finidura is fortzas, sa cosa, is provistas, is capacidades o àteru Sinònimos e contràrios ispaciai, scalaxiri.

esauríu , pps, agt Definitzione de esaurire; chi at ispaciau is fortzas, sa cosa, is capacidades Sinònimos e contràrios afésiu, scalarxiu.

esàzeru , nm Definitzione cosa (chi si narat, chi si faet o capitat) a tropu, a mal'istropiadura Sinònimos e contràrios esageràscione Frases apo a istare male…, apo a parre moríndhemi: no est un'esàzeru! (A.Deplano)◊ fint garriaos de milli pestiléssias chi no si podet narre in limba umana ca diat pàrrere un'esàzeru Ètimu srd.

èsca , nf Definitzione calesiògiat cosa chi serbit po atirare animales po dhos cassare, o serbit po allumiare fogu / un’esca de… = pagu pagu de cosa Sinònimos e contràrios indescu / allominzu, imbiescimentu, iscabitu Maneras de nàrrere csn: èssiri prenu de escas (nadu de ccn.) = èssere fartzu, totu trassas, inganniosu; asciutu che a s'esca = assutu che linna 2. de candu funt cussus peis sentz'e biri un'esca de saboni?! Sambenados e Provèrbios smb: Esca Ètimu ltn. esca.

èsca 1 , nf Definitzione sa prima istentina, sa fine, mescamente cussa de sa brebè, chi ponent po cagiare su late Tradutziones Frantzesu duodénum Ingresu duodenum Ispagnolu duodeno Italianu duodèno Tedescu Zwölffingerdarm, Duodenum.

escabítu , nm Definitzione cosighedha fine bona a tènnere po allumiare su fogu Sinònimos e contràrios chimuza, frustigalla, pampuzia Tradutziones Frantzesu substance pour allumer le feu Ingresu tinder Ispagnolu yesca Italianu ésca per accèndere il fuòco Tedescu Zunder.

escài , vrb: aescai*, iscai Definitzione giare a papare ponendho in buca sa cosa a su pipiu minudu o a unu chi no si dha faet a si dha pigare issu etotu Sinònimos e contràrios addascare, imbuconai.

escàre , vrb: ascare Definitzione provare ascu, grisu po calecuna cosa Sinònimos e contràrios aconare, afastiai, agrungiai, ascamare, istomacare Ètimu srd.

escàrju , nm: discarju, iscàgliu*, scraxu Definitzione s'istògomo de is pigiones; nau in cobertantza foedhandho de gente, s'istògomo, sa bentre Sinònimos e contràrios brentígliu, istògomo.

escàrzu , nm Definitzione istúgiu po pònnere esca Ètimu srd.

escecutàre , vrb: esecutai, esecutare, scecutai Definitzione fàere o pònnere in pràtiga un'órdine, nau mescamente in su sensu de su chi faet sa giustítzia candho a unu ndhe dhi leat sa cosa; pònnere a tréulu, burdellare su logu Sinònimos e contràrios aprensionai, imbargai, issucutare, istajire, preare Frases tocat a esecutai sa voluntadi de Deus ◊ faghe esecutare luego sa senténtzia! Ètimu ctl., spn. executar Tradutziones Frantzesu mettre sous séquestre Ingresu to seize Ispagnolu ejecutar Italianu staggire Tedescu beschlagnahmen.

esciàdu , agt: (e-sci-à-du) Definitzione nau de un’erriu, chi s'abba ch'est essindho fora de is oros de cantu est prenu, calandho a meda Sinònimos e contràrios bogadu, rebbocadu Frases imbestendhe caminu caminu, allos a fronte de unu rizolu esciadu: imbucant e si che los pijat su riu! ◊ miro a s'àtera bandha de su badu che chie rupet su riu esciadu Tradutziones Frantzesu débordé Ingresu overflowed Ispagnolu desbordado Italianu straripato Tedescu übergetreten.

ésciu , nm: (é-sciu) bessu* essu, versu 1 Definitzione manera de si mòvere o de istare de una cosa, manera de fàere Sinònimos e contràrios betu, getu, manera Maneras de nàrrere csn: in dogni essu e modu, in chentu èscios = de tantis maneras; de malu essu = de mala manera; leare ésciu = pònnere seju, nau de ccn. cosa chi a fortza de dh'aguantai de una manera abarrat aici: nau de unu, pigai vítziu; a su essu… = a cantu parit… Frases cussa cosa est totu a unu essu ◊ s'iscala in su nuraghe sighit su essu de sa fatzada ◊ gighiat pedhe sica sulcada de milli essos ◊ adderetamus sa cosa chi at leadu o est lendhe su essu tortu 2. destinu bàrbaru, proite mi as tratadu in custu essu? ◊ si discurres, su fatu ti benit giustu si lu leas in custu essu ◊ tribbulei note e die ingullendhe inzenzos de onzi essu ◊ nde los ant catzados de malu essu 3. est tucadu a Castedhu e a su essu b'istat una bon'andhada (G.Ruju).

esclarèssiri , vrb: isclarèssiri, scraressi Definitzione fàere craru, in colore prus craru, essire prus craru / e. una pintura = distribbuiri is coloris; e. sa boxi, sa dí Sinònimos e contràrios isclarire, ispalaciae, ispanigai, scampiai | ctr. annuai 1, iscuricare Ètimu spn. esclarecer.

esclúdere, esclúdiri , vrb Sinònimos e contràrios escluiri.

escluíri , vrb Definitzione istagiare, pònnere abbandha, essírendhe o bogare calecuna cosa o a ccn. de mesu de àteru o de àteros Sinònimos e contràrios istagiai | ctr. incroie Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu exclure Ingresu to exclude Ispagnolu excluir Italianu esclùdere Tedescu ausschließen.

esclusiòne, esclusiòni , nf Definitzione su istagiare, su ndhe bogare calecuna cosa o a ccn., su èssere una cosa in càmbiu de un'àtera, s'una chentza s'àtera.

esclusíva , nf Definitzione genia de diritu de unu solu po calecuna cosa.