ammumullonài, ammumulonài , vrb Definizione fàere a lómboru, a unu muntone, a mumullone; fintzes lassare ammuntonare fainas chentza fatas Sinonimi e contrari aggromerare, allomborae, ammuntonae, arrombulonai 2. in custu logu si obbrigant a bivi ammumullonaus coment'e procus! Etimo srd. Traduzioni Francese mettre en pelote Inglese to roll up Spagnolo ovillar Italiano raggomitolare Tedesco zusammenknäueln.

ammurài, ammuràre , vrb: murai Definizione fàere o pesare muru, serrare a muru / ammurare a sicu = a muru bullu Sinonimi e contrari | ctr. smurai Frasi eus cumentzau a impastai su ciumentu po ammurai s’aposentu nou ◊ sos mastros sunt galu ammurendhe, in sa domo ◊ babbu ammuraiat a sicu 2. pro no bi colare prus neunu che ant ammuradu s'àidu, sa zanna Etimo srd. Traduzioni Francese murer Inglese to wall up Spagnolo tapiar, murar Italiano murare Tedesco mauern.

annapài , vrb: annapare Definizione su pònnere o si pònnere ananti coment'e una napa o velu chi no lassat bíere bene cun bene; dhu narant fintzes de sa lughe forte chi ferit a ogos e po calecuna iscuta no lassat bíere o po calecuna cosa o idea chi no lassat bíere s’arrexone o sa beridade; in sa faina de is sonagiàrgios, pònnere po arrefortzu is napos a sa sonàgia in su tretu inue si assardant is oros chi si benint apare Sinonimi e contrari abbelare, abbujare, afuscai, imbelare, impannare, inchelare, infuscai, intelai / alluinai Frasi su fumu de centu fogajas annapàt su soli e a denoti sa luna ◊ s'àlidu annapat s'isprigu fridu ◊ su soli est annapau ◊ custu pruinedhu annapat e annébidat totu 2. su sole mi annapat ◊ s'ódiu ti annapat su chervedhu ◊ s'amori annapat dónnia cosa Etimo srd. Traduzioni Francese embuer, brouiller Inglese to mist up Spagnolo empañar, ofuscar Italiano appannare Tedesco anhauchen.

apampài , vrb: apampiai, pampai Definizione pigare fogu, intrare in tènnere, fàere fràmula meda, abbruxare cun sa fràmula Sinonimi e contrari abbrugiai, acispare, aframmiare, avampai, papadare / aflachilai, alluscorare | ctr. studai Frasi su fogu apampendu at fatu sa foresta a cinus ◊ unu fogu dh'apampit! 2. mi apampu in su gosu de podi ammesturai s'ispíritu miu cun totu cussas luxis de su celu 3. bentu de soli chi sulas apampendi is piturras mias… Etimo srd. Traduzioni Francese prendre feu Inglese to flare up Spagnolo arder Italiano avvampare Tedesco aufflackern.

apomponissàu, apomporissàu , agt Definizione nau de ccn., chi bestit a pompa, chi est totu bene mudau (ma nau mescamente de fémina)/ apomponissada che ègua in dí de festa = totu afrochitada Sinonimi e contrari apupuxadu, frochillau, apinociau, arrempiconau, impomponau, lussadu Frasi cussa est totu apomponissada, totu arrandas e frocus! ◊ una signora fut totu apomporissada, cun d-una pedhi de margiani in su tzugu, a guantus e capellinu Etimo srd. Traduzioni Francese pomponné Inglese dressed up Spagnolo acicalado Italiano agghindato, infiocchettato Tedesco herausgeputzt.

apressibbiméntu , nm Definizione su apressibbiri, illestrimentu, fàere impresse Sinonimi e contrari allestridura, impressimentu Traduzioni Francese accélération Inglese speeding up Spagnolo aceleración Italiano sveltiménto Tedesco Beschleunigung.

aprighizonàdu , pps, agt Definizione de aprighizonare; nau prus che àteru de frutuàriu chi at patiu sicore, chi est totu a prighizones, a tzirbisas: si narat fintzes de sa carre de is bècios Sinonimi e contrari afrinzighidu, atirigau, corrongiau, frintziconadu, fronziu, pirzigonatu | ctr. chíbbalu, istirau, lísciu Frasi custas melinzanas goi aprighizonadas est sunt bodhidas dae meda Etimo srd. Traduzioni Francese ridé Inglese wrinckled up Spagnolo arrugado Italiano aggrinzito Tedesco runzelig.

arrabassàre, arrabatàre , vrb: arrabatzare Definizione cricare e arregòllere de totu, agiummai coment'e faendho a mundhadura Sinonimi e contrari ammuntonae, arragolli Frasi sunt cun martedhos, tenatzas, giaos, tàulas, totu su chi ant pótidu arrabatzare pro ndhe pesare su palcu ◊ s'àbbile arrabatzat porchedhos e anzones ◊ est arrabatzendhe peràulas e ditzos ◊ fala a bidha e arrabatza totu su chi podes ca inoghe tenimus fàmine! Etimo ctl. arrabassar Traduzioni Francese ramasser Inglese to pick up Spagnolo recoger Italiano raccògliere, racimolare Tedesco zusammenkratzen.

arragòlli , vrb: arregògliri, arregòllere, arregolli, arregòlliri, arregòxere, arregòxiri, arrigolli, recògliere* Definizione pigare sa cosa, mescamente de terra, e pònnere in istrégiu, in calecunu logu totu impare; arrecire (cosa, gente), pigare una cosa chi giaet àtere; segundhu comente si narat, buscare cropos / pps. arregortu Sinonimi e contrari acabidae, acoglire, acurumai, bòdhere, bodhire, tòdhere | ctr. fuliai, iscavulai, lassae Frasi in custu tempus si arrigollit s'olia ◊ po arregòllere is frores mi at créfiu tempus meda 2. cussas ànimas in pena arregolleidhas Bosu, arriceidhas in sa santa glória! 3. piciochedhus, fei a bonus: labai ca arrigolleis! Traduzioni Francese ramasser Inglese to pick up Spagnolo recoger Italiano raccògliere Tedesco aufheben.

arrannegài , vrb: arrennegai, arrennegare Definizione pigare (o fintzes giare) arrennegu, afuta, tzacu po cosas chi andhant in contràriu Sinonimi e contrari abruncudhí, airai, allulluriai, inchestiare, inchietae, infrascai / abbetiae, acroconai, afutare, aorcare, arrabbiai, arragiolire, collobbiare, inchimerai, infelai, infuterare, insutzuligai, renignai Frasi Luisicu si arrennegàt cun cudhu chi ci dh'iat iscutu in presoni e ndi dh'iat pigau is fillus ◊ no lu subéries ca si arrennegat! ◊ m'imputais unu dannu e mi narais a no mi arrennegai!…◊ su mere si fit arrennegadu cun sos teracos pro cosa chi non deviant fàghere Etimo spn. renegar Traduzioni Francese se mettre en colère Inglese to flare up Spagnolo encolerizarse Italiano infuriarsi, sdegnarsi Tedesco wütend werden.

arrebutzulàre , vrb Definizione arregòllere sa cosa cun dificurtade, a pagu a pagu; rfl. fintzes errichire Sinonimi e contrari acabidae, acabigiulare, acabulare, apunghitai, preulire, regutzulare* Traduzioni Francese ramasser (par ci par là) Inglese to scrape up Spagnolo juntar Italiano raggranellare Tedesco zusammensparen.

arrengherài , vrb: arringherai, ringherai Definizione foedhandho de cosa o de gente, pònnere a ringhera, fàere una ringhera Sinonimi e contrari acarredai Frasi ant arrengherau is sedilis a giru a giru ◊ funta totus arringheraus, messendi, mancai in binti Etimo srd. Traduzioni Francese disposer en rangées Inglese to line up Spagnolo poner en hileras, alinear Italiano dispórre in filari, in file, schierare Tedesco in Reihe aufstellen.

arretolàre , vrb Definizione fàere a retolu, a chedha, essire in medas Sinonimi e contrari abbudronare, acedhae, afollare, apubulare, atropare, atrumare, atutinare Etimo srd. Traduzioni Francese assembler, rassembler Inglese to join up Spagnolo juntarse Italiano unirsi, aggrupparsi Tedesco sich sammeln.

arrombulonài , vrb: arrumbullonai, arrumbulonai, orrumbullonai Definizione fàere arrumbulonis, fàere a lòmboros Sinonimi e contrari abballinare, aculingionai, aggromare, aggromerare, allomborae, arromulare / abballonare, arruedhulare, atuturae, imboligare | ctr. irboligare Frasi sa pasta ciuexendi si girat, si arrombullonat e si allónghiat cun is manus 2. andàt a innantis e agoa arrumbulonendu sogas e sogas de tempus Etimo srd. Traduzioni Francese pelotonner Inglese to wind up Spagnolo ovillar Italiano aggomitolare Tedesco aufwickeln.

arruntzài , vrb: arrunzai, runzai Definizione est su chi faet su fogu o su sole forte a sa pedhe e cosas deasi, chi dhas atzirbisonat, dhas faet totu a pinnigas; istare o pònnere coment'e allorigaos, acancarronaos (mescamente crocaos) Sinonimi e contrari acarrongiai, afrangillonai, aggrunciare, ammaugionai, apigiare, atavellai, atripitzare, cascai, frongire, granculai | ctr. istirai Modi di dire csn: arruntzaisí (nadu de chie tenet fritu) = atuturàresi, istare atuturados; a. is codhus = incrubai de palas, leàrela cun passiéntzia candho una cosa andhat male, fàghere de codhos, comente faghet chie no ischit it'e rispòndhere; arrunzaisí a una parti = fràngheresi, pònneresi a un'ala Frasi su tempus arrunzat totu is cosas ◊ si est arruntzau de sa bregúngia ◊ candu unu s'est istasiu dhi naraus chi est arruntzau ca portat sa pedhi frungia 2. it'est chi t'est pigau, ita tenis chi ti biu totu allochiau?! - dh'iat nau arrunzendu 3. arrunzadí a una parti: comenti ti permitis de fichiri turra in is chistionis nostras?! Etimo ctl. arronsar Traduzioni Francese froisser, se flétrir, se rider Inglese to wrinkle up Spagnolo arrugar Italiano contrarre, raggrinzire, corrugare Tedesco zusammenziehen, runzeln, falten.

asciutadúra , nf: assutadura Definizione su asciutare; su èssere asciutu, nau de is cosas; nau de ccn., su èssere asciutos, a disígiu de calecuna cosa mescamente fruta a papare Sinonimi e contrari abbentadura, incaspadura Etimo srd. Traduzioni Francese essuyage, pompage Inglese drying up Spagnolo secado Italiano prosciugaménto Tedesco Austrocknung.

assamudàre, assamutàre , vrb Definizione abbarrare o fàere istare citios Sinonimi e contrari acaire, ammucitai, ammudai 1, ammudigare, ismudulare / atzitare, atzitire, cagliai, citire | ctr. faedhare, nàrrere Frasi canno arribbavat su punghidore chi punghiat su mannale si assamudavant totus ◊ assamudada, sa mente istraca invocat su reposu ◊ abbaidendhe a su chelu mi assamudo (G.M.Cherchi)◊ un'ociada l'at assamudau ◊ tiu Batoi nos at fatu assamudare ◊ pro assamutare sas limbas pútitas est annata a tzeracare Etimo srd. Traduzioni Francese faire chut, faire taire Inglese to hush up Spagnolo acallar, callar Italiano tacitare, star zitti Tedesco zum Schweigen bringen, schweigen.

assantàe, assantài , vrb: assentai, assentare, assentari Definizione pònnere in assentu, cuncordare, pònnere bene; istare in assentu, cicios a s'assentada, firmos, pònnere sa conca apostu; nau de abba avolotada, pausare; fintzes iscríere, pònnere cosa iscrita in su paperi, passare a libbru, registrare / èssere pagu assentadu (nau de fémina, de ómine) = portai pagu giudítziu Sinonimi e contrari acabidae, acampaniare, acodomai, acollocare, adaretzai, assebiai, assentulae, assetiai, insabiai / arresentare, firmai, iscríere, pònnere / pasare | ctr. isordulare, avalotai Frasi in bratzos tuos mi assento che pitzinnu ◊ su pitzinnu sonnidu si ndh'est assentadu in coa mia ◊ assentare linna in su linnarzu, isterzu in sa piatera, imbóligos in s'iscàtula ◊ assento s'àinu a una preda pro mi che sere a cadhu ◊ Gesugristu, artziau a is celus, est assentau a sa dereta de Deus Babbu ◊ comenti est crésciu si est assentau, ma a piciochedhu fut unu dimóniu! 2. assentadí ingunis! ◊ bufadí una limonada, si ti podit assentai s'istògumu ◊ brutu animale, ti fatzo bogare fogu dea nàrigas, chi no ti assentas! ◊ sant'Antoni at tocau su porcedhu e su porcedhu s'est assantau, ca fut faendho travessuras 3. depit assentai is ungas de is manus ◊ Deus bos si dhu paghet: boso m'eis assentau sa famíglia! (R.Sardella) 4. piga sa pinna e assentaidhoi "cincuanta"! ◊ so bénnidu pro dare cuerela: assentet die e mese! ◊ picinnas chi ascurtais, assentai custa lei! ◊ mi cheria assentare cudhas peràulas 5. su binu in sa carrada si est assentau ◊ s'àcua trúvula boit posta a assentai Etimo ctl., spn. assentar, asentar Traduzioni Francese mettre en ordre Inglese to tidy up Spagnolo arreglar, asentar Italiano méttere in órdine, sistemare, incolonnare Tedesco ordnen, in Kolonnen schreiben.

asserenàre , vrb: serenai* Definizione fàere serenu, pònnere in pàusu, in paghe (ma fintzes pigare su serenu de su note) Sinonimi e contrari apachiare, apasaogare, assebiai, asseretare, assussegai | ctr. assulurgiare, salargiare Frasi suta 'e pàsidas umbras m'ingaleno: in tanta paghe sa mente assereno e mi est durche recreu sonniare (P.Giudice Marras) Traduzioni Francese rasséréner Inglese to brighten up Spagnolo serenar Italiano rasserenare Tedesco aufheitern.

astrínghere , vrb Definizione acapiandho o aguantandho, tirare forte is càbudos o mantènnere istrintu, chi no fatzat giogu, no movat; acostire, bènnere o pònnere prus acanta, in istrintu; foedhandho de cosas de papare, isserrare de su corpus Sinonimi e contrari afianzare, afíere, isserrare, istrígnere / acoltziare | ctr. illalgare, illascare Frasi astringhe a forte su presorzu ca sinono si che torrat a isòrbere! 2. no astringhides a bos combidare? ◊ no astringas a inoghe ca no cherzo! ◊ su babbu si astringhet e li dat dinari ◊ mastru Conzu est astrintu a sa buteca de Pascualinu ◊ no ti astringas a mie! 3. de morisca, de superba, o cosas gai, no ndhe cheret manigadu meda ca astringhent Etimo ltn. astringere Traduzioni Francese serrer, s'approcher (de) Inglese to grip, to draw up Spagnolo estrechar, acercar Italiano strìngere, avvicinare Tedesco zuschnüren, aneinander rücken.

«« Cerca di nuovo