ammumullonài, ammumulonài , vrb Definition fàere a lómboru, a unu muntone, a mumullone; fintzes lassare ammuntonare fainas chentza fatas Synonyms e antonyms aggromerare, allomborae, ammuntonae, arrombulonai 2. in custu logu si obbrigant a bivi ammumullonaus coment'e procus! Etymon srd. Translations French mettre en pelote English to roll up Spanish ovillar Italian raggomitolare German zusammenknäueln.

ammurài, ammuràre , vrb: murai Definition fàere o pesare muru, serrare a muru / ammurare a sicu = a muru bullu Synonyms e antonyms | ctr. smurai Sentences eus cumentzau a impastai su ciumentu po ammurai s’aposentu nou ◊ sos mastros sunt galu ammurendhe, in sa domo ◊ babbu ammuraiat a sicu 2. pro no bi colare prus neunu che ant ammuradu s'àidu, sa zanna Etymon srd. Translations French murer English to wall up Spanish tapiar, murar Italian murare German mauern.

annapài , vrb: annapare Definition su pònnere o si pònnere ananti coment'e una napa o velu chi no lassat bíere bene cun bene; dhu narant fintzes de sa lughe forte chi ferit a ogos e po calecuna iscuta no lassat bíere o po calecuna cosa o idea chi no lassat bíere s’arrexone o sa beridade; in sa faina de is sonagiàrgios, pònnere po arrefortzu is napos a sa sonàgia in su tretu inue si assardant is oros chi si benint apare Synonyms e antonyms abbelare, abbujare, afuscai, imbelare, impannare, inchelare, infuscai, intelai / alluinai Sentences su fumu de centu fogajas annapàt su soli e a denoti sa luna ◊ s'àlidu annapat s'isprigu fridu ◊ su soli est annapau ◊ custu pruinedhu annapat e annébidat totu 2. su sole mi annapat ◊ s'ódiu ti annapat su chervedhu ◊ s'amori annapat dónnia cosa Etymon srd. Translations French embuer, brouiller English to mist up Spanish empañar, ofuscar Italian appannare German anhauchen.

apampài , vrb: apampiai, pampai Definition pigare fogu, intrare in tènnere, fàere fràmula meda, abbruxare cun sa fràmula Synonyms e antonyms abbrugiai, acispare, aframmiare, avampai, papadare / aflachilai, alluscorare | ctr. studai Sentences su fogu apampendu at fatu sa foresta a cinus ◊ unu fogu dh'apampit! 2. mi apampu in su gosu de podi ammesturai s'ispíritu miu cun totu cussas luxis de su celu 3. bentu de soli chi sulas apampendi is piturras mias… Etymon srd. Translations French prendre feu English to flare up Spanish arder Italian avvampare German aufflackern.

apomponissàu, apomporissàu , agt Definition nau de ccn., chi bestit a pompa, chi est totu bene mudau (ma nau mescamente de fémina)/ apomponissada che ègua in dí de festa = totu afrochitada Synonyms e antonyms apupuxadu, frochillau, apinociau, arrempiconau, impomponau, lussadu Sentences cussa est totu apomponissada, totu arrandas e frocus! ◊ una signora fut totu apomporissada, cun d-una pedhi de margiani in su tzugu, a guantus e capellinu Etymon srd. Translations French pomponné English dressed up Spanish acicalado Italian agghindato, infiocchettato German herausgeputzt.

apressibbiméntu , nm Definition su apressibbiri, illestrimentu, fàere impresse Synonyms e antonyms allestridura, impressimentu Translations French accélération English speeding up Spanish aceleración Italian sveltiménto German Beschleunigung.

aprighizonàdu , pps, agt Definition de aprighizonare; nau prus che àteru de frutuàriu chi at patiu sicore, chi est totu a prighizones, a tzirbisas: si narat fintzes de sa carre de is bècios Synonyms e antonyms afrinzighidu, atirigau, corrongiau, frintziconadu, fronziu, pirzigonatu | ctr. chíbbalu, istirau, lísciu Sentences custas melinzanas goi aprighizonadas est sunt bodhidas dae meda Etymon srd. Translations French ridé English wrinckled up Spanish arrugado Italian aggrinzito German runzelig.

arrabassàre, arrabatàre , vrb: arrabatzare Definition cricare e arregòllere de totu, agiummai coment'e faendho a mundhadura Synonyms e antonyms ammuntonae, arragolli Sentences sunt cun martedhos, tenatzas, giaos, tàulas, totu su chi ant pótidu arrabatzare pro ndhe pesare su palcu ◊ s'àbbile arrabatzat porchedhos e anzones ◊ est arrabatzendhe peràulas e ditzos ◊ fala a bidha e arrabatza totu su chi podes ca inoghe tenimus fàmine! Etymon ctl. arrabassar Translations French ramasser English to pick up Spanish recoger Italian raccògliere, racimolare German zusammenkratzen.

arragòlli , vrb: arregògliri, arregòllere, arregolli, arregòlliri, arregòxere, arregòxiri, arrigolli, recògliere* Definition pigare sa cosa, mescamente de terra, e pònnere in istrégiu, in calecunu logu totu impare; arrecire (cosa, gente), pigare una cosa chi giaet àtere; segundhu comente si narat, buscare cropos / pps. arregortu Synonyms e antonyms acabidae, acoglire, acurumai, bòdhere, bodhire, tòdhere | ctr. fuliai, iscavulai, lassae Sentences in custu tempus si arrigollit s'olia ◊ po arregòllere is frores mi at créfiu tempus meda 2. cussas ànimas in pena arregolleidhas Bosu, arriceidhas in sa santa glória! 3. piciochedhus, fei a bonus: labai ca arrigolleis! Translations French ramasser English to pick up Spanish recoger Italian raccògliere German aufheben.

arrannegài , vrb: arrennegai, arrennegare Definition pigare (o fintzes giare) arrennegu, afuta, tzacu po cosas chi andhant in contràriu Synonyms e antonyms abruncudhí, airai, allulluriai, inchestiare, inchietae, infrascai / abbetiae, acroconai, afutare, aorcare, arrabbiai, arragiolire, collobbiare, inchimerai, infelai, infuterare, insutzuligai, renignai Sentences Luisicu si arrennegàt cun cudhu chi ci dh'iat iscutu in presoni e ndi dh'iat pigau is fillus ◊ no lu subéries ca si arrennegat! ◊ m'imputais unu dannu e mi narais a no mi arrennegai!…◊ su mere si fit arrennegadu cun sos teracos pro cosa chi non deviant fàghere Etymon spn. renegar Translations French se mettre en colère English to flare up Spanish encolerizarse Italian infuriarsi, sdegnarsi German wütend werden.

arrebutzulàre , vrb Definition arregòllere sa cosa cun dificurtade, a pagu a pagu; rfl. fintzes errichire Synonyms e antonyms acabidae, acabigiulare, acabulare, apunghitai, preulire, regutzulare* Translations French ramasser (par ci par là) English to scrape up Spanish juntar Italian raggranellare German zusammensparen.

arrengherài , vrb: arringherai, ringherai Definition foedhandho de cosa o de gente, pònnere a ringhera, fàere una ringhera Synonyms e antonyms acarredai Sentences ant arrengherau is sedilis a giru a giru ◊ funta totus arringheraus, messendi, mancai in binti Etymon srd. Translations French disposer en rangées English to line up Spanish poner en hileras, alinear Italian dispórre in filari, in file, schierare German in Reihe aufstellen.

arretolàre , vrb Definition fàere a retolu, a chedha, essire in medas Synonyms e antonyms abbudronare, acedhae, afollare, apubulare, atropare, atrumare, atutinare Etymon srd. Translations French assembler, rassembler English to join up Spanish juntarse Italian unirsi, aggrupparsi German sich sammeln.

arrombulonài , vrb: arrumbullonai, arrumbulonai, orrumbullonai Definition fàere arrumbulonis, fàere a lòmboros Synonyms e antonyms abballinare, aculingionai, aggromare, aggromerare, allomborae, arromulare / abballonare, arruedhulare, atuturae, imboligare | ctr. irboligare Sentences sa pasta ciuexendi si girat, si arrombullonat e si allónghiat cun is manus 2. andàt a innantis e agoa arrumbulonendu sogas e sogas de tempus Etymon srd. Translations French pelotonner English to wind up Spanish ovillar Italian aggomitolare German aufwickeln.

arruntzài , vrb: arrunzai, runzai Definition est su chi faet su fogu o su sole forte a sa pedhe e cosas deasi, chi dhas atzirbisonat, dhas faet totu a pinnigas; istare o pònnere coment'e allorigaos, acancarronaos (mescamente crocaos) Synonyms e antonyms acarrongiai, afrangillonai, aggrunciare, ammaugionai, apigiare, atavellai, atripitzare, cascai, frongire, granculai | ctr. istirai Idioms csn: arruntzaisí (nadu de chie tenet fritu) = atuturàresi, istare atuturados; a. is codhus = incrubai de palas, leàrela cun passiéntzia candho una cosa andhat male, fàghere de codhos, comente faghet chie no ischit it'e rispòndhere; arrunzaisí a una parti = fràngheresi, pònneresi a un'ala Sentences su tempus arrunzat totu is cosas ◊ si est arruntzau de sa bregúngia ◊ candu unu s'est istasiu dhi naraus chi est arruntzau ca portat sa pedhi frungia 2. it'est chi t'est pigau, ita tenis chi ti biu totu allochiau?! - dh'iat nau arrunzendu 3. arrunzadí a una parti: comenti ti permitis de fichiri turra in is chistionis nostras?! Etymon ctl. arronsar Translations French froisser, se flétrir, se rider English to wrinkle up Spanish arrugar Italian contrarre, raggrinzire, corrugare German zusammenziehen, runzeln, falten.

asciutadúra , nf: assutadura Definition su asciutare; su èssere asciutu, nau de is cosas; nau de ccn., su èssere asciutos, a disígiu de calecuna cosa mescamente fruta a papare Synonyms e antonyms abbentadura, incaspadura Etymon srd. Translations French essuyage, pompage English drying up Spanish secado Italian prosciugaménto German Austrocknung.

assamudàre, assamutàre , vrb Definition abbarrare o fàere istare citios Synonyms e antonyms acaire, ammucitai, ammudai 1, ammudigare, ismudulare / atzitare, atzitire, cagliai, citire | ctr. faedhare, nàrrere Sentences canno arribbavat su punghidore chi punghiat su mannale si assamudavant totus ◊ assamudada, sa mente istraca invocat su reposu ◊ abbaidendhe a su chelu mi assamudo (G.M.Cherchi)◊ un'ociada l'at assamudau ◊ tiu Batoi nos at fatu assamudare ◊ pro assamutare sas limbas pútitas est annata a tzeracare Etymon srd. Translations French faire chut, faire taire English to hush up Spanish acallar, callar Italian tacitare, star zitti German zum Schweigen bringen, schweigen.

assantàe, assantài , vrb: assentai, assentare, assentari Definition pònnere in assentu, cuncordare, pònnere bene; istare in assentu, cicios a s'assentada, firmos, pònnere sa conca apostu; nau de abba avolotada, pausare; fintzes iscríere, pònnere cosa iscrita in su paperi, passare a libbru, registrare / èssere pagu assentadu (nau de fémina, de ómine) = portai pagu giudítziu Synonyms e antonyms acabidae, acampaniare, acodomai, acollocare, adaretzai, assebiai, assentulae, assetiai, insabiai / arresentare, firmai, iscríere, pònnere / pasare | ctr. isordulare, avalotai Sentences in bratzos tuos mi assento che pitzinnu ◊ su pitzinnu sonnidu si ndh'est assentadu in coa mia ◊ assentare linna in su linnarzu, isterzu in sa piatera, imbóligos in s'iscàtula ◊ assento s'àinu a una preda pro mi che sere a cadhu ◊ Gesugristu, artziau a is celus, est assentau a sa dereta de Deus Babbu ◊ comenti est crésciu si est assentau, ma a piciochedhu fut unu dimóniu! 2. assentadí ingunis! ◊ bufadí una limonada, si ti podit assentai s'istògumu ◊ brutu animale, ti fatzo bogare fogu dea nàrigas, chi no ti assentas! ◊ sant'Antoni at tocau su porcedhu e su porcedhu s'est assantau, ca fut faendho travessuras 3. depit assentai is ungas de is manus ◊ Deus bos si dhu paghet: boso m'eis assentau sa famíglia! (R.Sardella) 4. piga sa pinna e assentaidhoi "cincuanta"! ◊ so bénnidu pro dare cuerela: assentet die e mese! ◊ picinnas chi ascurtais, assentai custa lei! ◊ mi cheria assentare cudhas peràulas 5. su binu in sa carrada si est assentau ◊ s'àcua trúvula boit posta a assentai Etymon ctl., spn. assentar, asentar Translations French mettre en ordre English to tidy up Spanish arreglar, asentar Italian méttere in órdine, sistemare, incolonnare German ordnen, in Kolonnen schreiben.

asserenàre , vrb: serenai* Definition fàere serenu, pònnere in pàusu, in paghe (ma fintzes pigare su serenu de su note) Synonyms e antonyms apachiare, apasaogare, assebiai, asseretare, assussegai | ctr. assulurgiare, salargiare Sentences suta 'e pàsidas umbras m'ingaleno: in tanta paghe sa mente assereno e mi est durche recreu sonniare (P.Giudice Marras) Translations French rasséréner English to brighten up Spanish serenar Italian rasserenare German aufheitern.

astrínghere , vrb Definition acapiandho o aguantandho, tirare forte is càbudos o mantènnere istrintu, chi no fatzat giogu, no movat; acostire, bènnere o pònnere prus acanta, in istrintu; foedhandho de cosas de papare, isserrare de su corpus Synonyms e antonyms afianzare, afíere, isserrare, istrígnere / acoltziare | ctr. illalgare, illascare Sentences astringhe a forte su presorzu ca sinono si che torrat a isòrbere! 2. no astringhides a bos combidare? ◊ no astringas a inoghe ca no cherzo! ◊ su babbu si astringhet e li dat dinari ◊ mastru Conzu est astrintu a sa buteca de Pascualinu ◊ no ti astringas a mie! 3. de morisca, de superba, o cosas gai, no ndhe cheret manigadu meda ca astringhent Etymon ltn. astringere Translations French serrer, s'approcher (de) English to grip, to draw up Spanish estrechar, acercar Italian strìngere, avvicinare German zuschnüren, aneinander rücken.

«« Search again