umbàllu , nm Definition genia de crica, in is ballos, po arregòllere dinare a pagare su sonadore Synonyms e antonyms sgrica Scientific Terminology sntz.
úmbara , nf: umbra,
urma 1 Definition
sa figura iscuriosa chi s'istàgiat o calat in terra, in su muru, in d-unu logu, de css. cosa chi no lassat passare sa lughe, deasi comente abbarrat cun sa lughe totu a inghíriu, ma est fintzes iscurigore, cosa a bisura de umbra; genia de efetu malu, de idea, prus che àteru de timória, assíchidu, assustru o de àteru de dannosu o sinnale malu, chi abbarrat in s'ammentu de calecuna cosa o fatu; pantàsima, cosa chi paret de bíere; ànima
Synonyms e antonyms
umbrina 1
/
fantàsima,
pantama,
puba
| ctr.
luche,
sobi
Idioms
csn:
umbra barja = luche barja, sa chi si podet bídere suta de sas àrbures, macrada de sole; èssere, istare o pònneresi in s'u. = in tretu ue no bi est tochendhe sole; fàghere umbra bona, carca, o mala = nau de mata, fai umbra sentza de lassai passai soli in mesu, o lassendi passai soli in mesu; betare umbra a unu = faidhu tímiri meda; ndhe betat umbra (nadu de cosa dificurtosa meda)= isporat, isarcat; collire umbra = leare assuconu malu, de sighire a timire, de istare sempre assustrados; umbra mala = ànima mala, pantàsima, cosa de timire; fàghere umbra a unu = leàreli su sole, pònneresi imbia de su sole, (nadu in suspu: fàgherelu frigurare prus pagu, fàgherelu pàrrere prus pagu de importu); planta ferta de umbra = chi li at nóghidu a istare tropu in umbra; èssiri cotu a umbra (nau de genti) = zúghere sa cara chei sa tela, malàidu; sighiri a unu che un'umbra = pònnere fatu chentza lu fidare nudha, istare semper ifatu; èssere masedu che u. = su màssimu de sa masedia!; tímiri fintzas s'umbra sua = èssere própiu timegagas, chentza corazu nudha, timire donzi cosighedha
Sentences
arregordu s'umbra frisca de is nuxis ◊ suta pàsidas umbras m'ingaleno ◊ in custas pupias at a falare s'umbra de cudha note chi no finit mai ◊ candho su sole che abbàssiat, sas cosas faghent s'umbra prus longa ◊ in istiu piaghet s'umbra, in zerru su sole ◊ benidindhe a s'umbra! ◊ candho su sole ndhe fiat giai inghelau e s'urma fiat calanno iat bistu una cosa movennosi (R.Sardella)
2.
contant chi sos cadhos bidant umbras e no colent inue bi at pantàsimas (P.Pillonca)◊ fio (timo a lu ponne in poesia) ue sas umbras sunt totu veladas: che rosca in bidru ognuna cumpariat (P.Casu)◊ si ndhe ischidat assustadu e biet duas umbras andhandhe ◊ cada tupichedha lis fachiat umbra: bidiant ammutu in totue
3.
dae candho bi at intradu zente a furare, in domo sua no bi cheret abbarrare sola: li paret chi bi at umbra ◊ candho si nche iscutzinabat sas umbras malas dae su cherbedhu torrabat in sèsi ◊ incontro in dogni cosa s'umbra de su pecadu ◊ tandho tenia trint'annos e s'umbra de restare fiudu mi truncaiat su coro ◊ una morti ghetat umbra a totu sa bidha ◊ sa cosa prus lègia fut candho si giaiant s'ógiu de merlutzu: ndhe porto ancora is umbras!
4.
depu èssiri perdendi sa vista in cust'ogu: biu sempri un'umbra
5.
nesciuna umbra bi ponzo e ne mi ndhe birgonzo: antzis de su coju ndhe fato gala (Limbudu)◊ timiat s'umbra sua: donzi conígliu lu betaiat a terra!
Etymon
ltn.
umbra
Translations
French
ombre
English
shadow
Spanish
sombra
Italian
ómbra
German
Schatten.
umbàstu , nm: imbastu* Definition genia de sedhatzu chi si ponet acapiau in pitzu de s'ischina a un'animale (àinu, cuadhu) po fàere a cicire gente o carrigare cosa Synonyms e antonyms bastu 2, sedhatza.
úmbe , avb Definition avb. relativu de logu, impreau in is dimandhas puru, po inditare ue si est o s'istat (chentza prep. o fintzes cun in): cun vrb. chi inditat movimentu si ponet cun prep. (a, de) Synonyms e antonyms aba 2, innoi, uba* Sentences umbe bi ndh'at abba frisca? ◊ in umbe colas pones sa zente in festa ◊ sos nuraghes podides compidare umbe s'ammentu est imprejonadu (B.Pilosu)◊ pone paghe umbe b'est sa gherra! ◊ candho morzo, custos ossos ghirachelos a umbe so naschida.
umbèssi , avb: ambessi, imbesce* Definition avb. a s'umbessi = a su contràriu de unu betu Synonyms e antonyms ifache.
umbidósu , agt: umidosu Definition chi est unu pagu úmidu Synonyms e antonyms umidedhu, umidonzu Etymon srd.
umbídri, umbídru , nm: imbidri, umbirdu Definition genia de minerale, sitzillu límpiu chi lassat passare sa lughe e su calore; lastra chi si faent cun custu minerale po serrare aperturas, parte de un'apertura Synonyms e antonyms bidri*, fridu 1.
úmbidu , agt, nm: úmbiru,
úmidu Definition
chi est pagu pagu isciustu, chi no est asciutu bene; abba o àteru deasi chi isciundhet unu pagu
Synonyms e antonyms
ifustu,
umatu
| ctr.
asciutu
/
umidore
Sentences
s'asfaltu oi est úmbidu ◊ cudhu bentu úmbidu dh’iat totu imbodhicau bèni bèni cun su calamu cosa sua ◊ su lentore faghet su fenu úmidu
2.
nos ritiramus: est cumintzandhe a fàchere úmidu! ◊ isterri una manta de lana chi no dhi lessit pigai úmidu de terra!
Translations
French
humide
English
damp
Spanish
húmedo
Italian
umido
German
feucht.
umbigósu , agt Definition chi est a ludu Sentences s'abba piús bundhante e cristallina oe gighet sa chiza de sa chigina, calda che su písciu e umbigosa.
umbilàre , vrb Definition ammodhigare una cosa tostada, fàere prus modhe Etymon srd.
úmbile , agt, nm: úmile,
úmili Definition
chi o chie tenet umilesa, no si credet tropu, no si giaet tropu importu, no si che artzat o tenet una manera de fàere chena pretesas; nau de cosa (mescamente de papare), chi est o abbarrat modhe, chi no s'intostat / u. che seda (nau de orrobba)= chi est modhe, lentu lentu
Synonyms e antonyms
mavele,
umiliosu
/
modhe,
modhitzu
| ctr.
magnosu 1,
mannósigu,
presumidu,
superbiosu
/
téteru,
tostau
Sentences
tandho mi sèghero úmile e pentiu, imbrinucau in pedes de un'artare ◊ tziu Barra at detau s'istória ispiegandho in poesia totu sa vida de sa gente úmile ◊ Deus at a tenni po tui una gràtzia tanti manna de ti fai gloriosu, poita issu ammànniat is úmilis
Etymon
itl.
Translations
French
humble
English
humble
Spanish
humilde
Italian
ùmile
German
bescheiden.
umbírdu umbídri
umbiriràri , nf: umididade, umididadi Definition su èssere o dhue àere úmidu Synonyms e antonyms umedadi, umidesa, umidore Sentences cun totu s'umbirirari chi nc'est, innòi, seu totu a doloris a is bratzus e a is cambas Etymon itl. umidità.
úmbiru úmbidu
úmbra úmbara
umbràche , nm: imbragu, umbraghe, umbràgiu, umbràgliu, umbragu, umbraju, umbrarju Definition genia de aprigu po fàere umbra (ma fintzes mata manna), logu de umbra; luàrgiu, luo istérriu meda; ammontu de is carros andhandho a festa Synonyms e antonyms mediagu / agrustu, barrali, bégula, berguladu, bidichinzu, lú, parra, pilighinzu, pórtiu, trica, tricarju Idioms csn: u. de sa linna = linnalzu; s'u. de s'àxina = sa bérgula Sentences sas piantas chi gighent balu vida sunt umbraju de consolu in sas messeras (G.Monzitta)◊ sunt pasanne in sos umbràglios suta de sos suèglios ◊ làssalu istare a mie su marrone, còlcadi tue suta de s'umbraghe! (Màsala) 2. in terras de umbrarzu e de codina bi naschet erbas de donzi zenia (A.Carta) Etymon ltn. umbrac(u)lum.
umbràda , nf Synonyms e antonyms acíchidu, asciuconu, assúmbridu, assústidu, isprama Sentences ‡ Etymon srd.
umbràdiche , agt Definition chi dhue faet umbra, logu in s'umbra, de palassole Synonyms e antonyms umbrinu | ctr. solianu Etymon srd.
umbràdicu , nm Definition umbra, umbraghe Sentences s'umbràdicu de su chelu istringhet su locu de iscuricores Etymon srd.