U, u , nf Definition sa de deghennoe líteras de s'alfabbeto est unu sinnu chi si ponet po unu sonu vocale serrau chi tenet puru s'efetu de serrare sa /o/ e sa /e/ tónicas chi benint innanti suo (es. bónu, sónu, béllu, trénu), foras unos cantu foedhos naos a sa campidanesa chi podent muntènnere is duas vocales (/e/ e /o/ tónicas) apertas fintzes portandho avatu sa /u/ candho però custa currespondhet a una /o/ a sa logudoresa (es. camp. grògu = log. grògo, òru/òro); sa /u/ est fintzes vocale de essia o acabbada in foedhos meda, númenes e agetivos de genia mascu (is agt. fúrriant sa essia in /a/ fatos a f. a su sing.): nm. annu, ballu, cuadhu, dillu, fogu, gantzu, manu, minnannu, prexu, sonnu, tallu, zocu; agt: bàsciu/bàscia, bellu/bella, bonu/bona, feu/fea, longu/longa, mannu/manna, piticu/pitica, sanu/sana, tontu/tonta, tzurpu/tzurpa. A/c.: in su pl. sa /u/ de nm. e agt. si che fúrriat a /o/ in log./nuor., de mesania in pitzu (annos, ballos, cadhos, dillos, bassos, bellos, bonos, feos e totu deosi), cosa chi a sa campidanesa abbarrat /u/ etotu ma cun sa /o/ o sa /e/ tónica chi portat innanti aperta che in log./nuor. etotu: bónu, ma bònus (che bònos), cóntu, ma còntus (che còntos), fógu, ma fògus (che fògos), fóssu, ma fòssus (che fòssos), sónnu, ma sònnus (che sònnos), tóntu, ma tòntus (che tòntos), béllu, ma bèllus (che bèllos), pésu, ma pèsus (che pèsos), trénu, ma trènus (che trènos). In DitzLcs. candho capitat de dhi pònnere (segundhu sa régula) s'acentu po sinnalare chi est vocale tónica est sèmpere cun acentu de vocale serrada, /ú/, cunsiderau chi no dhue at una /u/ aperta.
úa , nf Definition su frutu chi faet sa bide, a gurdones / ua ispina = genia de matighedha totu ispina chi faet unu frutighedhu coment'e pibione (ma no a gurdone) de àghina (Ribes multiflorum) Synonyms e antonyms àchina Sentences unu matzone in chirca de si atatare fit mirendhe unu bérgulu de ua ◊ in cabidanni pro che catzare sos puzones dai sa ua cota tzocaiat sa cannàpida Scientific Terminology frt Etymon itl. uva.
uàda , nf: abbuada, boada* 1, uvata Definition tana o crocadórgiu de unos cantu animales Synonyms e antonyms burda, cuadorzu, isticarzu, tana.
úba , avb: ube,
ubi,
ue,
uve Definition
avb. relativu de logu, impreau in is dimandhas puru, po inditare inue si est o s'istat (chentza prep.): si est impreau inditandho movimentu s'impreat sèmpere cun prep.
Synonyms e antonyms
aba 3,
anca,
innoi,
inuba,
umbe
Idioms
csn:
uba = in uba, inue, aundi; a ube (+ nm.), a ue de… = anch'e…
Sentences
uba dh'as posta sa crai? ◊ làssalu istare uve l'amos vistu! ◊ ue che fizis? ◊ ue semus? ◊ ue ses? ◊ a ue ses dada?
2.
fit torrau a ube Mallena ◊ candho essis dae iscola ti che andhas a ube zaja tua ◊ no ischiat a ube si dare ◊ fit torrau a ube pride Porchedhu ◊ pompiae a ube andhant frades brostos! ◊ a ue, nachi, mi apo a dare sa conca?! ◊ andha a ue de Fulanu gai imparas calchi cosa!
3.
de uba ses benendu? ◊ de ubi dimóniu nd'as bogau cussa bestimenta?!
Etymon
ltn.
ube per ubi
Translations
French
où
English
where
Spanish
donde
Italian
dóve
German
wo.
úbaru , nm: úberu, úvaru Definition sa gràndhula manna chi bogat su late, in s'animale fémina Synonyms e antonyms pisturra, tita Sentences murghendhe depia imbarare sa conca a su culu de sa crapa, mantènnere s'úberu e isprèmere sos crapicos chin sos pódhiches ◊ sa sughe est cumintzandhe a muricare, zuchet unu bellu úberu Scientific Terminology crn Etymon ltn. uber.
ubbàbbu , nm: babbu*, ibbabbu Definition babbu, prus che àteru nau tzerriandho, mutindho (e truncau: ubbà!) Synonyms e antonyms babbai Sentences custu ubbabbu intendhet solu candho li piachet! ◊ tenes rejone tue, ubbà!
ubbíru , nm: obbibi* Definition crau mannu cun sa conca, de metallu o de linna Synonyms e antonyms clavíglia, giau, pilu 1, piredhu 1.
úbbitu , nm: úpitu Definition de ú., in ú. = de un'improntu, totinduna, a s'ingrundha / mòrrere de ú. = a s'improvisu Synonyms e antonyms induninduna, totinduna Sentences si n'est issidau de úbbitu ◊ de un'úpitu s'est mortu! (G.C.Mameli)◊ de un'úpitu mi soe agatu inolle.
ubbrigasciòne , nf: obbligascione Definition genia de dépidu cun chie ti at fatu bene Synonyms e antonyms dobere, óbbligu.
úbe úba
ubè! , iscl Definition tzérriu po atzitzare su cane a mossigare, a cúrrere o cracare a ccn.
uberósu , agt Definition nau de animale fémina, chi portat úberos mannos, tita manna.
úberu úbaru
ubetzàre , vrb: uvetzare Definition atzitzare, pònnere is canes o àteru contr'a ccn. o calecuna cosa Synonyms e antonyms aciopai, ateneae, atiare, auntzare, incidai, inciulai, insissiligai, inzerrare, umprigare Etymon srd.
úbi úba
úbidu , nm Definition totu a un'u. = totinduna, a s'ingrundha Synonyms e antonyms úbbitu Sentences totu a un'úbidu dh'iat imbucau unu sentimentu de cuntentesa ◊ totu a un'úbidu, iat sartau (P.Doneddu).
ubíscaba , nm Definition in sa gerarchia de sa Crésia católica, gradu e autoridade chi tenet su contivígiu de una diócesi Synonyms e antonyms minsennore, obiscu, píscamu*.
úbra , nf: burba*, orba, ulva, urva, vurba Definition genia de sacu de sa madre inue ingendrat e creschet su fedu in bentre de sa mama e de ue su fedu pigat s'alimentu fintzas a naschire; in cobertantza fintzes bentre / ite ulva chi giughes! = pitica sa brenti!…, gei papas pagu!… Synonyms e antonyms giompimentu, mammana, secundhina Sentences atentos a su primmu fiadu chi anzat, no perdedas sa urva, no bos la futat su grodhe!
úbridu , nm: órbidu,
úrbidu Definition
logu malu meda de orrocas artas, logu inue su terrinu faet a fossu prenu de malesa, tupas e matas, de no si pòdere passare; surcu mannu fundhudu po arregòllere s'abba in is terrenos araos / camminedhu istrintu tupau de matas = orbidedhu
Synonyms e antonyms
ispéntimu,
ispérruma,
scabiossu,
scróvinu,
strampafossu,
trocu
/
botorinu,
guturedhu
Sentences
ch'est rutu in d-un'úrbidu malu chi azigu bi l'at fata a ndh'essire
Scientific Terminology
slg.
Translations
French
ravin
English
gorge
Spanish
barranco,
despeñadero
Italian
burróne
German
Schlucht.