Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

ammediài 1 , vrb: ammeriai, ammeriare, mediai* Definition fàere su meigama, su meriedhu, abbarrare in s'umbra (nau pruschetotu de su bestiàmene) in tempus de basca Synonyms e antonyms acamai, meliagrare Sentences sas belveghes fint ameriadas in sa corte ◊ is brebeis ammeriendi fiant cun sa conca una asuta de sa brenti de s'àtera ◊ ammério sa chedha in s'umbra de s'úmbulu ◊ daghi fiant ammeriandhe, Loisedhu si che fiat bénniu a inue fiaus noso 2. arrumbullànt sentza de assébiu cumment'e unu crabu macu chi no iscít anchi ammediai! Translations French faire la sieste, rester dans l'ombre English to have a siesta, to stay in the shadow Spanish sestear Italian meriggiare, stare all'ómbra German im Schatten Mittagsruhe halten.

coltína , nf: cortina, cultina Definition sa pratza asuta de una mata, totu a inghíriu de su truncu inue orruet su frutu; s'umbra chi faent is matas, asuta; su frutu chi dhue orruet asuta de sa mata Synonyms e antonyms paltza, prassàrgia, pratzada Idioms csn: fàghere sa c. a sas àrbures = limpiai asuta de is matas; èssere a cortina (nadu de unu frutu) = a meda, in terra Sentences est abbaidendhe sas fozas sicas e mortas suta de sa coltina ◊ sa pira ruet in sa cortina ◊ sa cortina no si collit comintzendhe dae mesu, ma dae alas de fora, a s'atenta 2. sos àrbores fachent cortina ◊ in istiu cherent fatas sas cortinas pro agatare su logu netu a ndhe collire s'olia 3. ndhe apo collidu una cortina de olia ◊ sa nughe bi est a cortina, in terra Surnames and Proverbs smb: Cortina / prb: sa landhe falat a sa cortina Etymon srd. Translations French le couvert d'un arbre English Space under a tree Spanish lugar debajo de un árbol Italian lo spàzio sótto una pianta German Schatten eines Baumes.

mediàgu , nm: ammeriagu, meliagru, meraju, mereacru, meriacru, meriaghe, meriagru, meriagu, meriaju, meriarzu, meriaxu, miliacru, miriàciu, miriacru, miriagu, moliagru Definition s'umbra de mesudie, logu e umbra (mescamente de matas mannas) inue su bestiàmene passat is oras de sole prus forte, in istade / fàghere meriaghe = meriare in s'umbra Synonyms e antonyms camadroxu, meriadórgiu, umbraghe Sentences sos masones sunt acuilados in su meraju ◊ sa domo fit unu meraju finas a sero ◊ a oras de sole forte, in istiu, su bestiàmine istat in su meliagru ◊ custos sunt masones fatendhe meriaghe ◊ saludi e bacas in su meriagu, e trigu meda, ma dinai pagu!(A.Mandis)◊ nonnu naraiat "moliagru" e no "meliagru" Scientific Terminology pst Etymon srd. Translations French ombrage English nook where the flock tooks shelter from the sun Spanish sesteadero Italian sito ombróso dóve si ripara il grégge dal sóle German Ort im Schatten, wo die Schafe Mittagsruhe halten.

mediài , vrb: ammediai 1, mediare 1, meriai, meriare, merijare, miriare Definition nau mescamente de su bestiàmene, passare is oras de sole prus forte, in istade, in su meriagru, istare in s'umbra Synonyms e antonyms acamai, meliagrare Sentences sas berbeghes fint meriendhe suta de sa nughe ◊ candho sa robba comintzat a meriare, comente imbudhighinat sole, che la trubbas a sa sedha, a suta de sos chercos ◊ una piga est mediandhe in d-unu ratu ◊ in s’ora prus cajente de sa die issu est merijandhe Scientific Terminology pst Etymon ltn. meridiare Translations French faire la méridienne, faire la sieste English to have a siesta, to stay in the shade Spanish sestear Italian meriggiare, stare all'ómbra German im Schatten Mittagsruhe halten.

meliagràre , vrb: ammeriagare, meriaciare, meriacrare, meriagare, miliacrare, miliagrare, miriaciare, miriacrare, miriagare, miriagrare Definition nau mescamente de su bestiàmene, passare is oras de basca, de sole prus forte, in istade, in su meriagru, istare in s'umbra Synonyms e antonyms ammediai 1, merajare Sentences sos pastores controllant donzi tantu sos masones chi sunt meliagrendhe ◊ in cudhu padentinu de sabucos li piachiat a meriacrare ◊ in custu logu no che at umbras bonas pro miriagrare ◊ s'alveghe miliagrat, baca e bígiu cun sa coa si catzant sa musca Etymon srd. Translations French faire la méridienne, faire la sieste English to have a siesta, to stay in the shade Spanish sestear Italian meriggiare, stare all'ómbra German im Schatten Mittagsruhe halten.

úmbara , nf: umbra, urma 1 Definition sa figura iscuriosa chi s'istàgiat o calat in terra, in su muru, in d-unu logu, de css. cosa chi no lassat passare sa lughe, deasi comente abbarrat cun sa lughe totu a inghíriu, ma est fintzes iscurigore, cosa a bisura de umbra; genia de efetu malu, de idea, prus che àteru de timória, assíchidu, assustru o de àteru de dannosu o sinnale malu, chi abbarrat in s'ammentu de calecuna cosa o fatu; pantàsima, cosa chi paret de bíere; ànima Synonyms e antonyms umbrina 1 / fantàsima, pantama, puba | ctr. luche, sobi Idioms csn: umbra barja = luche barja, sa chi si podet bídere suta de sas àrbures, macrada de sole; èssere, istare o pònneresi in s'u. = in tretu ue no bi est tochendhe sole; fàghere umbra bona, carca, o mala = nau de mata, fai umbra sentza de lassai passai soli in mesu, o lassendi passai soli in mesu; betare umbra a unu = faidhu tímiri meda; ndhe betat umbra (nadu de cosa dificurtosa meda)= isporat, isarcat; collire umbra = leare assuconu malu, de sighire a timire, de istare sempre assustrados; umbra mala = ànima mala, pantàsima, cosa de timire; fàghere umbra a unu = leàreli su sole, pònneresi imbia de su sole, (nadu in suspu: fàgherelu frigurare prus pagu, fàgherelu pàrrere prus pagu de importu); planta ferta de umbra = chi li at nóghidu a istare tropu in umbra; èssiri cotu a umbra (nau de genti) = zúghere sa cara chei sa tela, malàidu; sighiri a unu che un'umbra = pònnere fatu chentza lu fidare nudha, istare semper ifatu; èssere masedu che u. = su màssimu de sa masedia!; tímiri fintzas s'umbra sua = èssere própiu timegagas, chentza corazu nudha, timire donzi cosighedha Sentences arregordu s'umbra frisca de is nuxis ◊ suta pàsidas umbras m'ingaleno ◊ in custas pupias at a falare s'umbra de cudha note chi no finit mai ◊ candho su sole che abbàssiat, sas cosas faghent s'umbra prus longa ◊ in istiu piaghet s'umbra, in zerru su sole ◊ benidindhe a s'umbra! ◊ candho su sole ndhe fiat giai inghelau e s'urma fiat calanno iat bistu una cosa movennosi (R.Sardella) 2. contant chi sos cadhos bidant umbras e no colent inue bi at pantàsimas (P.Pillonca)◊ fio (timo a lu ponne in poesia) ue sas umbras sunt totu veladas: che rosca in bidru ognuna cumpariat (P.Casu)◊ si ndhe ischidat assustadu e biet duas umbras andhandhe ◊ cada tupichedha lis fachiat umbra: bidiant ammutu in totue 3. dae candho bi at intradu zente a furare, in domo sua no bi cheret abbarrare sola: li paret chi bi at umbra ◊ candho si nche iscutzinabat sas umbras malas dae su cherbedhu torrabat in sèsi ◊ incontro in dogni cosa s'umbra de su pecadu ◊ tandho tenia trint'annos e s'umbra de restare fiudu mi truncaiat su coro ◊ una morti ghetat umbra a totu sa bidha ◊ sa cosa prus lègia fut candho si giaiant s'ógiu de merlutzu: ndhe porto ancora is umbras! 4. depu èssiri perdendi sa vista in cust'ogu: biu sempri un'umbra 5. nesciuna umbra bi ponzo e ne mi ndhe birgonzo: antzis de su coju ndhe fato gala (Limbudu)◊ timiat s'umbra sua: donzi conígliu lu betaiat a terra! Etymon ltn. umbra Translations French ombre English shadow Spanish sombra Italian ómbra German Schatten.

umbradúra , nf Definition su umbrare, fàere umbras (fintzes pintandho) Synonyms e antonyms umbramentu Etymon srd. Translations French ombres English shading Spanish sombreado Italian ombratura German Schatten, Schattierung.

úpa , nf: aupa Definition genia de umbra, de cosa chi si biet de atesu ma no si cumprendhet bene ite est; fintzes tupa de linna, de matighedhas / esserebbei pro upa (nau de ccn.) = su dhu'èssere po debbadas, no serbire a nudha Synonyms e antonyms puba / pantama / macra, moa 1, tupa Sentences at bidu un'upa fine fine intrendhe in s'istampa de su frísciu ◊ ti fuent fizos tuos, terr'amada, pro chircare sidhados aterue, apozados a upas de tristesa ◊ si bident sas upas niedhas de sos suerzos ◊ sos minadores parent upas, in miniera 2. li pariat chi in custu mundhu isse che fit pro upa e chi no giuaiat a nudha 3. b'at una upa manna de lidone, de arradellu, de iscobalida Etymon srd. Translations French ombre English shadow Spanish sombra Italian sàgoma scura, ómbra o figura indistinta German Schatten.