àba 2 , avb, nm: abè, abí, abua, abue, abui, abundi, anue, auba, aube, aubi, aui, aundi, ebua, ibua, unde Definition a + ue: avérbiu po inditare su logu inue s'istat o a ue si andhat (averguandho o domandhandho); cun àtera prep., àteru logu Synonyms e antonyms acantu 3, aunca, dianca, innoi, inuba, uba Sentences immoi aba si agataus? ◊ su tempus est comenti a un'iscala: su chi contat est su gradinu aba si tenint is peis ◊ si fut incrubau aundi de issa ◊ abí est s'òru? ◊ aporrimí cussus paperis ca bollu bí abí seus arribbaus cun is ofertas! ◊ abundi trabballu seu respirendi velenu ◊ bivis auba totu parit fàcili e berus ◊ òlgiu a m'interrai auba dhu'est su soli ◊ abui est sorri tua? ◊ abue ses annanne? ◊ c'est imbàtiu a sa barraca abui tenenta su bestiàmini ◊ ti apu circau e no ti apu agatau: abí fusti? 2. fui peri pensandu de andai auba de issu ◊ no scit abí andai ◊ su piciochedhu fut portandudeci sa craba auba de su crabu ◊ aundi de mei no ti depis presentai! ◊ anue cheres chi andhet? ◊ dhoi fiat su cani de tziu Mundicu puntau abí fia dèu ◊ de sa dí cussu no acostàt prus abí fiaus trabballendi 3. de aundi podiat èssi essia cussa boxixedha? 4. su aundi no dhu iscieus Translations French English where Spanish donde, adonde Italian dóve (in logu, a logu) German wo, wohin.

aggrasciàre, aggrassiàre , vrb: aggratziai, aggratziare, grassiare Definition fàere sa gràtzia, giare un'iscontu de pena a unu cundennau lassandhodhu andhare innanti; fintzes torrare gràtzias / aggrassiàresi = agiustaisí, fai dognunu su torracontu cosa sua Synonyms e antonyms annistiare, pedronai / ringratziai Sentences l'ant arrestadu, cundennadu e apustis aggratziadu puru ◊ "Si totu su chi nades est beru, cras aggràscio a totus!" nesit su re a sos presoneris Etymon srd. Translations French accorder ou faire grâce, gracier English to pardon Spanish indultar, conceder la gracia Italian graziare German begnadigen.

ainnúa, ainnúi , avb Synonyms e antonyms aumbe, innoi Sentences ainnua ses andendi, Antonicu? Etymon srd. Translations French English where Spanish adonde Italian dóve (mòto a luògo) German wohin?, dorthin

alimentadòre , agt, nm Definition chi o chie alimentat calecuna cosa o a ccn., chi giaet alimentu, chi giaet fortza o frunimentu (es. de currente, de àteru) Synonyms e antonyms alimentosu Translations French celui ou ce qui alimente English feeder Spanish alimentador Italian alimentatóre German Speiser.

alvuràdu , pps, agt: arburiau Definition de alvurare; nau de ccn., chi s'est oféndiu, arrennegau Synonyms e antonyms aggromolau, annicadu, impubusau 2. rispondhet alvurada e male posta: Mira chi custa no est domo tua! Translations French contrarié, ennuyeux ou fâché English resentful Spanish enarbolado, enfadado Italian inalberato, risentito German stolz geworden, gereizt.

ànca 3 , avb: anche, anchi 2 Definition anch'e… = a nchi de… aundi est (seu, ses), acanta de…, sa ’e…; a s'anca de… = a sa parte de… Synonyms e antonyms ainche, anta 2, aundi Sentences a isse l'ant postu anca essiat s'ómine chin su dinare ◊ pariat benendi anca fuia dèu ◊ est punnendi a su logu de anca nemus torrat ◊ bentu, sula is nuis anca seu dèu! ◊ andai anche funt is tiaus! ◊ tui no iscís anche acabidai su dinai ◊ andhamus a bufare anca Fiore ◊ est andau anca de un'ómini ch'iscít cosa meda ◊ sedha su burricu ca andas de anca est babbu tuo! ◊ de anca tue ses annanno deo seo torranno! 2. tocat a nci artziari in d-un'iscalera de anca si bit sa bidha ◊ nascit apalas de su monti de anca nascit su soli ◊ de anca ses benendu? 3. dèu bandu anch'e su síndigu ◊ est anch'e tziu miu ◊ Maria si acatat anch'est Gesús Etymon srd. Translations French , chez English near Spanish donde Italian dóve, prèsso German wo, bei.

arradébi , nm: arradellu 1, arradili, arredeli, arredellu, arredelu, arridebi, arrideli, arridellu, arridelu, arridili, rideli Definition genia de linna chi no faet manna meda Synonyms e antonyms aiverru / cdh. litarru Scientific Terminology mt, Phillyrea angustifolia, P. latifolia Etymon ltn. alaternus Translations French filaria ou alavert à larges feuilles, f. à feuilles étroites English phillyrea angustifolia Spanish labiérnago, olivillo Italian fillirèa German Steinlinde.

assunsèna , nf: assussena, sussena Definition erba, genia de frore o lillu de Sant'Antoni, lígiu de Santa Eleni; cosa de abberu bella, nau cun istima mescamente de gente Synonyms e antonyms lígiu, lolloibbiancu Sentences in s'ispiàgia bi at assussenas biancas fioridas ◊ Maria est una càndhida assussena Scientific Terminology frs, Lilium candidum Etymon spn. azucena Translations French lis ou lys commun English white-lily Spanish azucena Italian gìglio bianco German weiße Lilie.

atanagiàre, atanagliài , vrb: atanallai, atenatzare, atenazare, atonallai Definition istrínghere o acapiare a tonàgias Idioms csn: atenatzare un'animale = crastare cun sas tenatzas; atenazare a ccn. pro carchi cosa = dàreli a subra, brigàrelu, nàrrereli cosa 2. est atonallau de sa miséria ◊ totus dhu atenazant a dhi bogare de cabu de fumare Etymon itl. Translations French saisir ou serrer avec des tenailles English to grip with pincers Spanish atenazar Italian attanagliare German mit Zangen greifen.

bachiàna , nf: baghiana, bagiana, bajana, batzana, vagghiana Definition sa fémina chi ancora no s' est cojuada / zúghere a unu che bajana bella = chi totus dhu bollint, dh'abantant, dhu istimant Synonyms e antonyms bacadiba, vacanza Sentences una bachiana est unu frore e petzi chie la cheret a isposa la podet acurtziare ◊ sas bajanas de bidha mia meritant totu sos bantos ◊ e cantas bajanedhas disizadu no ant d'èssere che tue! ◊ indunu indunu Nianna si che acatat batzana bedusta ◊ bagianas mias, leàdendhe paura de mastru Gaetanu!◊ Pepe faghet sa serenada a sas bagianas Surnames and Proverbs smb: (Aiana, Asciana, Axana) Translations French célibataire, fille ou demoiselle English unmarried woman Spanish soltera Italian nùbile, signorina German Ledige, Fräulein.

bobborichína , nf Definition sa birilla de su crecu Synonyms e antonyms bobboledha, bobbulichedha, bulluchedha, cocoredha, làdhara Etymon srd. Translations French galle du chêne ou noix de galle English oak-gall Spanish cecidia, cacarro Italian galla della quèrcia German Eichengalle.

calabíu , nm Definition figu bícia, acalabiada, aortitza, chi no lompet ca ndhe orruet innanti sicandhosi Synonyms e antonyms cadh. calàciu Scientific Terminology rbr Etymon srd. Translations French figue molle ou blette English withered fig Spanish higo lacio, marchito Italian fico méncio o vizzo German welke Feige.

cannutígliu , nm: canotígliu Definition filu de prata o de oro po borderia Etymon spn. canutillo Translations French fil d'argent ou d'or à broder English silver or gold yarn for imbroidery Spanish canutillo Italian filo d'argènto o d'òro per ricami German Silber-oder Goldstickgarn.

càntara 1 , nf Definition càntigu o chistionu chi giaet ifadu / ómine de c. = ifadosu Synonyms e antonyms làntara, laredha, mémula, taja Sentences ne portat una de càntara, cussu!… Surnames and Proverbs smb: Càntara Etymon srd. Translations French chant ou parler agaçants English singing Spanish cantilena Italian canto o parlare noióso, stucchévole German eintöniger Gesang.

coigiàre , vrb: acogiai, coigliai, coillai, coizari, coizare, cuillai, cuizare Definition lassare, lassare a s'assegus, a parte de apalas, a una parte, agoa; abbarrare o istare agoa de is àteros in d-unu andhare / coillai úrtimu = abbarrare úrtimu Synonyms e antonyms abarrai, acadiare, acojanare, apaltare, cambare, codiare, cogiai, incoizare, lassai | ctr. pigai, furai Sentences beta unu pagu lestru ca sinono s'isterzu coizat e ti che ruet su late a terra! ◊ est pentzendu a si fai cuillai su civraxu, ca tenit fàmini 2. de su prochedhu no ndhe ant coigiau mancu unu biculedhedhu ◊ no ses mortu ma ti coillant pagus minutus de vida ◊ portanci is cuatru marengus chi ti funt coillaus ◊ si est postu a curri cun totu is fortzas chi dhi coillànt ◊ s'arveghe chi si fut coizada est torrendhe a su cuile 3. mi che sunt furendhe totu in s'ortu: no bi coizant mancu foza, no de si che collire sa cosa! ◊ cussu no coígiat un'ispistoru de casu Etymon srd. Translations French laisser ou rester en arrière English to leave, to stay back Spanish dejar, quedar atrás Italian lasciare, accantonare, restare indiètro German lassen, beiseitelegen, zurückbleiben

coilàrza, coilàtza , nf, nm: cubilarja, cuilàglia, cuilàrgia, cuilarza, cuilarzu, cuilarxa, cuilarxu, cuilatza, cuilaxa, curiatza Definition tretu, logu inue totu a fúrriu si dhue faet o ant fatu acorru po bestiàmene, passiale, cuile, e fintzes sa mindha ue si ponet su cuile; logu alladamingiau, grassu ca dhue fut su cuile; coilarza est fintzes sa tana de su lèpere / fàghere cuilarza = pònnere bestiàmene a pàschere, a crocare, po ingrassare sa terra Synonyms e antonyms coibi, pastoritzale Sentences cue est logu de pastoriu e de cuilarzos ◊ nche colaiat su tempus pulindhe sa cubilarja ◊ no t'ispundas atesu de cuilarxa ca cussu ti bolit ispitzulai! ◊ eus fatu s'abbisita de is cuilarxus de sa cussòrgia Scientific Terminology pst Etymon srd. Translations French terrain où il y a des enceintes pour les animaux English corral Spanish terreno donde hay apriscos Italian terréno dóve insistono i recinti per il bestiame German Viehpferch.

fradhócu, fradhóncu , agt: afradhocu, frodhocu, frodhoncu Definition chi istat male meda, chi est totu male andhau, male postu de bestimentu; nau de unu po su fàere, chi est un'istrossa, improdheri Synonyms e antonyms malacónciu, malecumbinau, malefraganau / ildeoltu, istramu Sentences tanti gei no fiat fradhocu: ammaladiau in s'istoja pariat mortu! ◊ gei ses frodhocu, totu prangi prangi cun su muciàciu fintzas a genugus! ◊ gei ses frodhoca, comenti ti ses bistia!…◊ fradhocu ses, oi puru, ca no cumprendis mancu anca ses!◊ za fui istadu frodhoncu si aia tentu cussu male puru!…◊ ge ant a èssi fradhocus is giovunedhus in guerra!… Translations French en mauvais ou en piteux état English battered Spanish malparado, maltrecho Italian malcóncio German zugerichtet, zerlumpt.

ilviàre , vrb: irbiare, irviare, isviare, iviare Definition pèrdere o fàere pèrdere tempus, tènnere o giare istrobbu; fintzes cambiare camminu, orruga, fàere a mancu, evitare, fintzes firmare unu fàere po unu pagu, cessare unu tanti de tempus Synonyms e antonyms isdrobbare / cassiare, disviare / tasire Sentences no m'irbies, no mi perdas tempus ca tenzo presse! ◊ amus irbiadu ca fimus tratesos faghindhe àteru ◊ che at bénnidu zente e mi at irbiadu, sinono a como aio àpidu finidu ◊ bi cheret pagu a fàghere cussu, ma depo tasire sa faina mia e irbio etotu!◊ pro fàghere su cumandhu a tie apo irbiadu sa faina mia 2. pro andhare a Tàtari sunt isviendhe zoronadas ◊ sos pastores pigaiant a bidha su manzanu de sa festa pro no isviare sa die innanti ◊ no bi at tempus de isviare, cun totu custu tribàgliu! 3. innanti de isviare, sos messajos onzi sero sedaiant su laore messadu ◊ bisonzavat a non colare in sos lutrarjos pro irviare de s'afungare sas rotas Translations French perdre ou faire perdre son temps English to waste one's time Spanish perder el tiempo Italian pèrdere o far pèrdere tèmpo German Zeit verlieren.

impraitzài , vrb: impreissai, impreitzai Definition fàere o essire mandrone, preitzosu Synonyms e antonyms acochinai, acovardai, ammandronae, ammandronire, apreitzai, arraigai, immandronatzare, impreitiosire Sentences su maistu de pannu immoi si est impraitzau e no at postu prus unu puntu Etymon srd. Translations French rendre ou devenir paresseux English to make lazy Spanish emperezar Italian impigrire German faul werden.

inúba, inúbe , avb: inumbe, inuve Definition in uba: avb. relativu de logu, impreau in is dimandhas puru, po inditare ue s'istat o, cun prep., a ue si andhat Synonyms e antonyms aba 2, innoi, uba Sentences inumbe no s'intendhet de sa gherra sas tràchidas de fogu totu in tundhu ◊ S'Ischíglia est una rivista inube donzi versu est misuradu (A.Serra)◊ ghira a inumbe ti sunt ispetendhe! ◊ su locu diferente m'ischitat e m'atraet: tanno, pessu, mi giro a intunnu pro bídere inumbe so ◊ a inumbe andhas? Etymon srd. Translations French English where Spanish donde, adónde Italian dóve, óve German wo.

«« Search again