A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Abbreviations Legenda | Symbols Legend

demmàre , vrb Definition demare*, ma nau po immalaidare de sa demma, de aranas Sentences canno si demmat su bestiàmene su pastore est orruvinau! 2. s'animale demmau annat in deperimentu illagnannosi sèmpere de prus finas chi si morit.

démmu , agt: demu Definition chi est intzimiau (nau de gente), guastu (nau de frutuàriu) Synonyms e antonyms malesanu, mantzadu, neciadu, temadu, tunconidu | ctr. líaru, sanu, síncaru Sentences pobidha mia est prena de dolores, si ch'est fata peus de un'arbeghe dema ◊ demu as a èssere tue, ca zeo no seo a cussu tretu! Etymon srd. Translations French malsain, véreux English unhealthy, maggoty Spanish malsano, agusanado, apolillado Italian malsano, bacato German kränklich, wurmstichig.

democràticu , agt, nm: demogràticu Definition chi pertocat sa demogratzia, chi o chie tenet a pràtiga sa demogratzia Translations French démocratique English democratic Spanish democrático, demócrata Italian democràtico German demokratisch, Demokrat.

democratzía , nf: demogratzia Definition sistema pulítigu e manera de organizare un'istadu ue su podere, sa soberania, apartenet de una manera colletiva a sa gente: fundhamentu de sa demogratzia est su carculare a totugantos cantepare chentza partzialidades perunas, sa libbertade de fàere comente unu credet chi siat giustu bastat chi arrespetet is àteros, su pònnere is autoridades a votatziones e su contare donniunu po unu, una persona unu votu de matessi valore Synonyms e antonyms | ctr. ditadura Sentences ma sa democratzia, cudha vera, suspirat avilida e restat muda: girat sola che nue furistera, chena tenner bilgonza, iscultza e nuda (G.Finà)◊ bi at zente meda chi cufundhet sa demogratzia cun carchi partidu Translations French démocratie English democracy Spanish democracia Italian democrazìa German Demokratie.

demografía , nf Definition istúdiu e isciéntzia chi s'interessat de s'andhamentu e movimentu de sa gente cunsiderada coment'e númeru, cantidade fintzes ispartzia in categorias, classes, comente creschet o imménguat Translations French démographie English demography Spanish demografía Italian demografìa German Demographie, Bevölkerunslehre.

demogràficu , agt Definition chi pertocat sa demografia Translations French démographique English demographic Spanish demográfico Italian demogràfico German demographisch.

demogràticu democràticu

demogratzía democratzía

demóniu , nm: dimmóniu, dimóniu, dimóntziu Definition su male in persona, su cane mannu (o cane púdidu), èssere o ispíridu (ma si narat fintzes de persona mala meda) chi si ponet contra a Deus e a dónnia bene: sa gente po no dhu numenare, mancu, dhi narat unu muntone de númenes chi tenent totugantos valore de male o malu o chi s’impreant a disprétziu; foedhandho, mescamente candho unu est impressiu e mesu arrennegau, est unu foedhu chi si narat tanti po s'isfogare, comente si narat lampu, istocada e àteru: deosi si narat fintzes de genia fémina Synonyms e antonyms anemigu, antzipirri, arremínciu, béstiu, coedhu, corroi, diàbulu, dillóriu, foradenosu, mentzitissu, pudidinosu Idioms csn: mannu, forti, mau chi mancu is dimónius = meda; pònnere su pè a su d. = lassai a pèrdiri, perdonai, passainci apitzus de una curpa, de unu motivu de certu, de un'ofesa Sentences bi at dimónios chi s'incòrporant in sirbones ◊ andai in cartas de dimóniu! ◊ e bai in sa furca, si funt trebessaus in mesu is dimónius! ◊ cussu nd'isciriat una prus de su dimóniu 2. est unu dimóniu cussu pisedhu: no faghet a lu muntènnere ◊ est una dimónia custa pipia, no fait a dha ghetai in pinta! 3. de ubi dimóniu ndi as bogau cussa bestimenta?! ◊ innui dimóniu est cussa cosa?! Translations French démon English devil Spanish demonio Italian demònio German Teufel.

demostratziòni , nf: dimustrassione, dimustratzione Definition su chi si narat o si faet po rèndhere ladina, crara, una cosa, una chistione, po fàere a bíere chi est abberu o comente est Synonyms e antonyms mostrantza Translations French démonstration English demonstration Spanish demostración Italian dimostrazióne German Erklärung, Beweis.

demozàre , vrb: dimazare Definition istracare e betare a terra, batire a malu puntu fintzes de ànimu Synonyms e antonyms derrúere, matanare, peleare Sentences marronadore, cantu demozas e cantu at sapore su pane chi ti papas! (L.Loi)◊ chentu males li demozant sa pessone ◊ carena e bratzos demozas e gherras, travallandhe ◊ puite mi lassas demozare sos ossos? ◊ est aturdidu pro sas atzotas chi l'ant demozadu 2. po la sighire a demozare, sa sogra l’acanarzait e l'inzurzait.

demózu , nm Definition su demozare Synonyms e antonyms cadha, cària, matana.

dempríre , vrb: adrimpie, drempire, drempiri, drimpire, drimpiri Definition nau de cosas chi creschent, lòmpere a puntu de pòdere serbire; fàere su dovere, fàere is óbbrigos, lòmpere de una chistione a is conclusiones / èssere galu a drempire = chi no est lómpidu Synonyms e antonyms abbasolare, abberare, achiare, ammadurae, avetuie, crompire, grempire, ingranire, lòmpere | ctr. agurtire Sentences Deus aiat dempritu su disitzu meu ◊ oje puru drempint galu sa morte chei sos chercos sa lanne sos ómines de brunzu! (G.Delogu)◊ candu su trigu iat iscabidhau e si fut drimpiu fut cumparta fintzas s'erba mala ◊ su lori fait su cambu, iscabidhat e infinis si drimpit s'ispiga 2. lassade su ramu birde ca sa linna no est galu drempida! ◊ s'ógliu fit drimpitu e nche l'amus messatu 3. ses cuntentu de drimpire a s'impreu chin incuru Etymon ltn. adimplere Translations French mûrir English to ripe Spanish madurar Italian maturare German reifen.

dému démmu

démus , bvrb: temus Definition foedhu de su vrb. dèpere, 1ˆ p. pl., po fàere su tempus benidore: aus a…; est fintzes bvrb. de dare (1ˆ p. pl. cong. pres.) Sentences finamente a nos morre demus èssere comares e sorres 2. isolta sa nae a primu intrinu alas demus remendhe a patzu bolu (P.Casu).

denànte, denànti, denàntis daenànte

denaturàu , agt Definition nau de calecuna sustàntzia, chi dhi ant betau cosa chi dha faet mala a papare o a bufare, po chi no si potzat impreare coment’e alimentu.

déncica , nf Definition mendhuledhu, méndhula modhe seberada de una pariga de meses, cun su chiu apenas ingendrau cun is duos corgiolos ancora totu a unu.

dencicàre , vrb: addencicare Definition fichire is dentes, pigare a móssigos Synonyms e antonyms addenticare, monsiare Sentences si vadiades vene, si vient galu sos signales de sas dentes de sa minoredha, candho l'at dencicau (G.Chironi).

denegàre , vrb: dennegai, dennegare, dinnecare, dinnegare Definition nàrrere ca una cosa no est comente si est nau innanti, nàrrere su contràriu de innanti, nàrrere chi no est deasi, ghetaisí a sa nega; arrefudare una cosa a chie dh'at pedia o dhi tocat Synonyms e antonyms arrafudai, necare | ctr. ammítere, atorgare, cufessare Sentences su chi nas oe lu dennegas cras ◊ sa vida oe est menzus de unu tempus, no si podet dinnegare ◊ dinnegare sos males est vilesa ◊ nachi su malu so deo e no mi ndhe apo mancu a dennegare 2. e chie li podet dennegare su rispetu a unu che a isse?! ◊ dennegant a s'onestu dogni diritu pro arrichire ladros rufianos (L.Ilieschi)◊ no mi fuas, no mi denneghes sas gràtzias tuas! Etymon spn. Translations French nier, démentir English to deny Spanish negar, denegar Italian negare, smentire, contraddire German verneinen, ableugen, widerrufen, dementieren, leugnen.