A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z

demmàre , vrb Definizione demare*, ma nau po immalaidare de sa demma, de aranas Frasi canno si demmat su bestiàmene su pastore est orruvinau! 2. s'animale demmau annat in deperimentu illagnannosi sèmpere de prus finas chi si morit.

démmu , agt: demu Definizione chi est intzimiau (nau de gente), guastu (nau de frutuàriu) Sinonimi e contrari malesanu, mantzadu, neciadu, temadu, tunconidu | ctr. líaru, sanu, síncaru Frasi pobidha mia est prena de dolores, si ch'est fata peus de un'arbeghe dema ◊ demu as a èssere tue, ca zeo no seo a cussu tretu! Etimo srd. Traduzioni Francese malsain, véreux Inglese unhealthy, maggoty Spagnolo malsano, agusanado, apolillado Italiano malsano, bacato Tedesco kränklich, wurmstichig.

democràticu , agt, nm: demogràticu Definizione chi pertocat sa demogratzia, chi o chie tenet a pràtiga sa demogratzia Traduzioni Francese démocratique Inglese democratic Spagnolo democrático, demócrata Italiano democràtico Tedesco demokratisch, Demokrat.

democratzía , nf: demogratzia Definizione sistema pulítigu e manera de organizare un'istadu ue su podere, sa soberania, apartenet de una manera colletiva a sa gente: fundhamentu de sa demogratzia est su carculare a totugantos cantepare chentza partzialidades perunas, sa libbertade de fàere comente unu credet chi siat giustu bastat chi arrespetet is àteros, su pònnere is autoridades a votatziones e su contare donniunu po unu, una persona unu votu de matessi valore Sinonimi e contrari | ctr. ditadura Frasi ma sa democratzia, cudha vera, suspirat avilida e restat muda: girat sola che nue furistera, chena tenner bilgonza, iscultza e nuda (G.Finà)◊ bi at zente meda chi cufundhet sa demogratzia cun carchi partidu Traduzioni Francese démocratie Inglese democracy Spagnolo democracia Italiano democrazìa Tedesco Demokratie.

demografía , nf Definizione istúdiu e isciéntzia chi s'interessat de s'andhamentu e movimentu de sa gente cunsiderada coment'e númeru, cantidade fintzes ispartzia in categorias, classes, comente creschet o imménguat Traduzioni Francese démographie Inglese demography Spagnolo demografía Italiano demografìa Tedesco Demographie, Bevölkerunslehre.

demogràficu , agt Definizione chi pertocat sa demografia Traduzioni Francese démographique Inglese demographic Spagnolo demográfico Italiano demogràfico Tedesco demographisch.

demogràticu democràticu

demogratzía democratzía

demóniu , nm: dimmóniu, dimóniu, dimóntziu Definizione su male in persona, su cane mannu (o cane púdidu), èssere o ispíridu (ma si narat fintzes de persona mala meda) chi si ponet contra a Deus e a dónnia bene: sa gente po no dhu numenare, mancu, dhi narat unu muntone de númenes chi tenent totugantos valore de male o malu o chi s’impreant a disprétziu; foedhandho, mescamente candho unu est impressiu e mesu arrennegau, est unu foedhu chi si narat tanti po s'isfogare, comente si narat lampu, istocada e àteru: deosi si narat fintzes de genia fémina Sinonimi e contrari anemigu, antzipirri, arremínciu, béstiu, coedhu, corroi, diàbulu, dillóriu, foradenosu, mentzitissu, pudidinosu Modi di dire csn: mannu, forti, mau chi mancu is dimónius = meda; pònnere su pè a su d. = lassai a pèrdiri, perdonai, passainci apitzus de una curpa, de unu motivu de certu, de un'ofesa Frasi bi at dimónios chi s'incòrporant in sirbones ◊ andai in cartas de dimóniu! ◊ e bai in sa furca, si funt trebessaus in mesu is dimónius! ◊ cussu nd'isciriat una prus de su dimóniu 2. est unu dimóniu cussu pisedhu: no faghet a lu muntènnere ◊ est una dimónia custa pipia, no fait a dha ghetai in pinta! 3. de ubi dimóniu ndi as bogau cussa bestimenta?! ◊ innui dimóniu est cussa cosa?! Traduzioni Francese démon Inglese devil Spagnolo demonio Italiano demònio Tedesco Teufel.

demostratziòni , nf: dimustrassione, dimustratzione Definizione su chi si narat o si faet po rèndhere ladina, crara, una cosa, una chistione, po fàere a bíere chi est abberu o comente est Sinonimi e contrari mostrantza Traduzioni Francese démonstration Inglese demonstration Spagnolo demostración Italiano dimostrazióne Tedesco Erklärung, Beweis.

demozàre , vrb: dimazare Definizione istracare e betare a terra, batire a malu puntu fintzes de ànimu Sinonimi e contrari derrúere, matanare, peleare Frasi marronadore, cantu demozas e cantu at sapore su pane chi ti papas! (L.Loi)◊ chentu males li demozant sa pessone ◊ carena e bratzos demozas e gherras, travallandhe ◊ puite mi lassas demozare sos ossos? ◊ est aturdidu pro sas atzotas chi l'ant demozadu 2. po la sighire a demozare, sa sogra l’acanarzait e l'inzurzait.

demózu , nm Definizione su demozare Sinonimi e contrari cadha, cària, matana.

dempríre , vrb: adrimpie, drempire, drempiri, drimpire, drimpiri Definizione nau de cosas chi creschent, lòmpere a puntu de pòdere serbire; fàere su dovere, fàere is óbbrigos, lòmpere de una chistione a is conclusiones / èssere galu a drempire = chi no est lómpidu Sinonimi e contrari abbasolare, abberare, achiare, ammadurae, avetuie, crompire, grempire, ingranire, lòmpere | ctr. agurtire Frasi Deus aiat dempritu su disitzu meu ◊ oje puru drempint galu sa morte chei sos chercos sa lanne sos ómines de brunzu! (G.Delogu)◊ candu su trigu iat iscabidhau e si fut drimpiu fut cumparta fintzas s'erba mala ◊ su lori fait su cambu, iscabidhat e infinis si drimpit s'ispiga 2. lassade su ramu birde ca sa linna no est galu drempida! ◊ s'ógliu fit drimpitu e nche l'amus messatu 3. ses cuntentu de drimpire a s'impreu chin incuru Etimo ltn. adimplere Traduzioni Francese mûrir Inglese to ripe Spagnolo madurar Italiano maturare Tedesco reifen.

dému démmu

démus , bvrb: temus Definizione foedhu de su vrb. dèpere, 1ˆ p. pl., po fàere su tempus benidore: aus a…; est fintzes bvrb. de dare (1ˆ p. pl. cong. pres.) Frasi finamente a nos morre demus èssere comares e sorres 2. isolta sa nae a primu intrinu alas demus remendhe a patzu bolu (P.Casu).

denànte, denànti, denàntis daenànte

denaturàu , agt Definizione nau de calecuna sustàntzia, chi dhi ant betau cosa chi dha faet mala a papare o a bufare, po chi no si potzat impreare coment’e alimentu.

déncica , nf Definizione mendhuledhu, méndhula modhe seberada de una pariga de meses, cun su chiu apenas ingendrau cun is duos corgiolos ancora totu a unu.

dencicàre , vrb: addencicare Definizione fichire is dentes, pigare a móssigos Sinonimi e contrari addenticare, monsiare Frasi si vadiades vene, si vient galu sos signales de sas dentes de sa minoredha, candho l'at dencicau (G.Chironi).

denegàre , vrb: dennegai, dennegare, dinnecare, dinnegare Definizione nàrrere ca una cosa no est comente si est nau innanti, nàrrere su contràriu de innanti, nàrrere chi no est deasi, ghetaisí a sa nega; arrefudare una cosa a chie dh'at pedia o dhi tocat Sinonimi e contrari arrafudai, necare | ctr. ammítere, atorgare, cufessare Frasi su chi nas oe lu dennegas cras ◊ sa vida oe est menzus de unu tempus, no si podet dinnegare ◊ dinnegare sos males est vilesa ◊ nachi su malu so deo e no mi ndhe apo mancu a dennegare 2. e chie li podet dennegare su rispetu a unu che a isse?! ◊ dennegant a s'onestu dogni diritu pro arrichire ladros rufianos (L.Ilieschi)◊ no mi fuas, no mi denneghes sas gràtzias tuas! Etimo spn. Traduzioni Francese nier, démentir Inglese to deny Spagnolo negar, denegar Italiano negare, smentire, contraddire Tedesco verneinen, ableugen, widerrufen, dementieren, leugnen.