Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

sabbègia , nf: sabècia, sabègia, sabeza, sebbexa Definitzione birilla de pedra niedha incasciada in prata, a prendha;genia de majinzu, pedra niedha po no dhu pitzigare de ogu, a unu Sinònimos e contràrios coco, contramazina, foltilesa, pinnadedhu 1, punga, sebeste / cdh. sabàciu Frases sa ní acúcurat su monti che sabbègia acapiada a cadena de isposa ◊ is ogus de issa funt duas sebbexas niedhas 2. custas sabègias ponidí in su bustu ca sunt bonas po isciòlliri is nuus Ètimu ctl. atzebeja Tradutziones Frantzesu jayet Ingresu jet-black Ispagnolu piedra negra engastada en plata Italianu giavazzo Tedescu Gagat.

scabbéciu , nm Definitzione pische scabeciau / pei de bòi a s. = cotu a budhidu e cundhidu isossadu cun ozu e aghedu e unu pistu de predusímula e azu; olia a s. = cundhida, crua, a sa matessi manera Sinònimos e contràrios scabeciada Frases a papai at fatu pisci a scabbéciu Terminologia iscientìfica mng Tradutziones Frantzesu poisson mariné Ingresu pickled fish Ispagnolu pescado en escabeche Italianu pésce marinato Tedescu marinierter Fisch.

scampaniài, scampaniàri , vrb: iscampaniai Definitzione apèrrere in campu, deunudotu; nau de unu malàidu in letu, iscarragiare Sinònimos e contràrios ilbambarriare, ispampanai, ispamparinare, ispamporionare, sparrancai 2. candu seus sudaus, su si scampaniari noxit Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu ouvrir grand Ingresu to open wide Ispagnolu abrir de par en par Italianu spalancare Tedescu aufreißen.

scampaniàu , pps, agt: iscampaniadu Definitzione de scampaniai; chi est apertu de dhue àere logu meda, largu, apertu deunudotu Sinònimos e contràrios camposu, impamparriadu, scampiosu 2. at lassau is portas scampaniadas ◊ fia sconchiendi sétziu in s'eca de su pórciu a portali scampaniau po fai intrai bentu Tradutziones Frantzesu grand ouvert Ingresu opened wide Ispagnolu abierto de par en par Italianu spalancato Tedescu aufgerissen.

sceberadúra , nf: seberadura Definitzione su sceberai, su pigare e pònnere abbandha cosas diferentes; nau de is frores, su fàere su frutu, colare (iscolu 1) de frore a frutu Sinònimos e contràrios chirrionzu, iscolu 1, seberamentu / sceberu, sceradura | ctr. ammisturamentu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu tri, nouement Ingresu setting, choice Ispagnolu selección, criba, el transformarse el ovario en fruto Italianu cèrnita, allegaménto Tedescu Auslese, Sortierung, Fruchtbildung.

sceberài, sceberàri , vrb: scioberai, sebarai, seberai, seberare, seperare, severare Definitzione pigare e pònnere a parte, abbandha una cosa de un'àtera; pigare su bonu, su méngius e lassare su malu, su peus, su metzanu, pigare ccn. cosa precisa chi torrat paris cun calecunu critériu, sa chi andhat bene a un'iscopu, o fintzes arregollendho de mesu de àteras; foedhandho de frores o de matas de frutuàriu, iscúdere o lassare andhare su frore e ingendrare su frutu, chi deasi si cumènciat a bíere / seberai/-are bijos, angionis, crabitos = pònnere abbandha dae sas mamas pro no che lis súere su late Sinònimos e contràrios asseperare, chirrare, isceberai, iscedhai, iscerai, istagiai / acorruntzulare | ctr. ammasturai, meschiare Frases seis prontus a sceberai s'arritzu in su cossu, ma nc'ingurteis unu cammellu intreu! ◊ po issa no nc'est calidadi de seberai, no sèberat ratza, mannus o pitius ◊ candu passais in mesu de is froris seberai is peis po no ndi apetigai 2. as seberadu bene, cojendhe: as leadu una prendha de fémina! ◊ si at seberadu su menzus fiadu dae mesu de s'ama ◊ mi tiro unu frore: in mesu de sos chentu che sèbero s'orrosa… ◊ sciobera sciobera, su peus nd'iscerat ◊ cussa cosa est totu amméschiu: ndhe cheret seberada sa parte bona e frundhida sa mala ◊ ti ponzo a severare in mesu de duos coros: su chi cheres ti lea! ◊ est bellu, severadu che ispiga de trigu 3. sa cariasa, sa pira, su frutuàriu como est totu seberendhe ◊ su fiore chi zughiat, s'àrbure, l'at seberadu totu ◊ s'àchina est seperendhe ◊ in su pàltinu nou sa ua est severendhe… Sambenados e Provèrbios prb: a cuadhu donau no scioberis piu Ètimu ltn. seperare Tradutziones Frantzesu séparer, choisir, nouer (bot.) Ingresu to divide, to select, to set Ispagnolu elegir, seleccionar, transformarse el ovario en fruto Italianu separare, scégliere, selezionare, allegare (détto di piante) Tedescu trennen, wählen, auswählen, ansetzen (Bot.).

sceberàu , pps, agt: seberadu Definitzione de sceberai; foedhandho de su frutu de is matas, chi si cumènciat a bíere comente sa mata est perdendho su frore / s. che trigu bellu = chirriadu cun incuru mannu Sinònimos e contràrios chirriatu, ischeriadu, scerau 2. sa méndhula est totu seberada e ndhe zughet meda puru Tradutziones Frantzesu séparé, choisi, noué Ingresu separated, selected, set Ispagnolu separado, elegido, transformado en fruto Italianu separato, scélto, allegato Tedescu getrennt, ausgewählt, angesetzt.

sciurmài , vrb Definitzione pinnigare o andhare a sciurmas, a chedhas, a cambarada Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu aller en groupe Ingresu to go in a crowd Ispagnolu ir en grupo Italianu stormeggiare Tedescu sich zusammenscharen.

sèneche , nm, agt: sèneghe Definitzione chie o chi est mannu de tempus (si narat de gente, ma fintzes de animale); chi est persona de giudu, giuditziosa, atinada Sinònimos e contràrios ancianu, béciu / acabadu, benatinau, sàbiu Frases fit unu sèneche canudu chin sa berrita semper in codhu in istiu e in iberru Sambenados e Provèrbios smb: Seneghe Ètimu ltn. senex, senece Tradutziones Frantzesu âgé Ingresu aged Ispagnolu entrado en años Italianu attempato Tedescu bejahrt.

smesaméntu , nm: ismesamentu* Definitzione su irmesare, su che ndhe bogare sa metade de una cosa, su dha torrare a su mesu Sinònimos e contràrios ammesadura, irmesadura Tradutziones Frantzesu partage en deux Ingresu halving Ispagnolu división, partición en dos Italianu dimezzaménto Tedescu Halbierung.

sprapedhàu , pps, agt: ispalpedhadu Definitzione de sprapedhai; chi est apertu meda, deunudotu (nau de s'ogu, fintzes chi est cun sa prabarista furriada); nau de àteru, fintzes chi est bogau de pare, iscosciau Sinònimos e contràrios sparrunchiau 2. sprapedhau parit unu feurratzu! ◊ candu ti saludat ti donat sa manu sprapedhada Tradutziones Frantzesu grand ouvert, écarquillé Ingresu wide open (ed) Ispagnolu abierto de par en par Italianu spalancato Tedescu aufgesperrt.

suàre , vrb: assuae, subare, suvare Definitzione nau prus che àteru de is animales, èssere o bènnere in more / fémina suada = in suatzone, in chirca de ómine Sinònimos e contràrios ingrilliri, seguzare Ètimu ltn. subare Tradutziones Frantzesu entrer en chaleur Ingresu to be on heat Ispagnolu estar en celo Italianu andare in caldo Tedescu brunsten.

suspàre , vrb Definitzione nàrrere is cosas in cobertantza, foedhare a suspos, fintzes in cara de chie depet intèndhere ma chentza nàrrere sa cosa tropu ladina Sinònimos e contràrios alaviai, baltzigare Frases sa sogra istat sempre suspendhe contr'a sa nura: ma cudha puru za no est tonta, za la cumprendhet s'antífona! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu parler argot Ingresu to use slang, to speak allusively Ispagnolu hablar en jerigonza Italianu parlare in gèrgo, sótto metàfora Tedescu durch die Blume sprechen.

tartalía , nf, nm: tataliu, tatalliu, tratabia, tratalia, trataliu, tratalliu, trotobie, trotoia Definitzione sa frisciura (de pegus piticu, mescamente de angione) imbodhigada in sa napa, cun s'istentina e fata a orrostu Sinònimos e contràrios fressura, revea, tatareu Frases femu fúrria fúrria coment'e una tratalia posta a araxi a fogu ◊ si che at mandhigadu totu su tratalliu ◊ tratalios, cordedhas e boltados fint in bancas in terra aparitzadas ◊ fit aprontendhe su tatalliu de duos anzones chi aiat mortu Terminologia iscientìfica mng Ètimu itl. frattaglie Tradutziones Frantzesu fressure à la broche Ingresu pluck roasted on the spit Ispagnolu asaduras asadas en el espetón Italianu coratèlla còtta allo spièdo Tedescu am Spieß gebratene Geschlinge.

topímene, topímine , nm: (su t. = nr. sutopímene) ciopímine, sopímini, tzopímene* Definitzione pecu de s'andhata, maladia chi pigat su bestiàmene a peis faendhodhu camminare a tzopu Sinònimos e contràrios assópiu, insopímini, topia, topíghine, topine Frases apoi de sa maladia de su topímene li sunt adduradas tres crabitas Terminologia iscientìfica mld Tradutziones Frantzesu piétin Ingresu foot-and-mouth desease Ispagnolu cojera producida en las reses por una enfermedad Italianu zoppina, zoppìa Tedescu Hinken, Maul-und Klauenseuche.

tróulu , nm Definitzione su troulare, su andhare orrumbulandho / èssere a t. de risu = arriri a rúmbulus, aici meda de no si aguantai istrantaxus Sinònimos e contràrios arrúmbiu, bórinu, bórtule, carrúmbulu, córriu, lúdhuru, ródhule, rúmbulu, torulonzu Frases est a tróulu a tróulu che crastu falanne de sa roca Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu roulement Ingresu rolling Ispagnolu el rodar en el suelo Italianu rotolaménto Tedescu Fortrollen.

uesisíat , avb: uvesisiat Definitzione in calesiògiat logu, in d-unu logu bastat chi siat Sinònimos e contràrios apetotu, inuecoe, totube | ctr. nedhube Tradutziones Frantzesu partout Ingresu everywhere Ispagnolu en todas partes Italianu dovúnque Tedescu überall.

zunchèta , nf: giuncheta* Definitzione cagiau chi si ponet in istrégiu de giuncu (frúscia, frussella), ma fintzes giodhu Sinònimos e contràrios giodhu, mezoradu Frases tziu Berte aiat imbudhidau una preda de ribu pro fàchere sa zuncheta ◊ custu pastore lis partit fintzas sos malunes de sa zuncheta, a sos bichinos Tradutziones Frantzesu jonchée Ingresu junket Ispagnolu lácteo que queda en una encella Italianu giuncata Tedescu Quark.