sabbègia , nf: sabècia, sabègia, sabeza, sebbexa Definizione birilla de pedra niedha incasciada in prata, a prendha;genia de majinzu, pedra niedha po no dhu pitzigare de ogu, a unu Sinonimi e contrari coco, contramazina, foltilesa, pinnadedhu 1, punga, sebeste / cdh. sabàciu Frasi sa ní acúcurat su monti che sabbègia acapiada a cadena de isposa ◊ is ogus de issa funt duas sebbexas niedhas 2. custas sabègias ponidí in su bustu ca sunt bonas po isciòlliri is nuus Etimo ctl. atzebeja Traduzioni Francese jayet Inglese jet-black Spagnolo piedra negra engastada en plata Italiano giavazzo Tedesco Gagat.

scabbéciu , nm Definizione pische scabeciau / pei de bòi a s. = cotu a budhidu e cundhidu isossadu cun ozu e aghedu e unu pistu de predusímula e azu; olia a s. = cundhida, crua, a sa matessi manera Sinonimi e contrari scabeciada Frasi a papai at fatu pisci a scabbéciu Terminologia scientifica mng Traduzioni Francese poisson mariné Inglese pickled fish Spagnolo pescado en escabeche Italiano pésce marinato Tedesco marinierter Fisch.

scampaniài, scampaniàri , vrb: iscampaniai Definizione apèrrere in campu, deunudotu; nau de unu malàidu in letu, iscarragiare Sinonimi e contrari ilbambarriare, ispampanai, ispamparinare, ispamporionare, sparrancai 2. candu seus sudaus, su si scampaniari noxit Etimo srd. Traduzioni Francese ouvrir grand Inglese to open wide Spagnolo abrir de par en par Italiano spalancare Tedesco aufreißen.

scampaniàu , pps, agt: iscampaniadu Definizione de scampaniai; chi est apertu de dhue àere logu meda, largu, apertu deunudotu Sinonimi e contrari camposu, impamparriadu, scampiosu 2. at lassau is portas scampaniadas ◊ fia sconchiendi sétziu in s'eca de su pórciu a portali scampaniau po fai intrai bentu Traduzioni Francese grand ouvert Inglese opened wide Spagnolo abierto de par en par Italiano spalancato Tedesco aufgerissen.

sceberadúra , nf: seberadura Definizione su sceberai, su pigare e pònnere abbandha cosas diferentes; nau de is frores, su fàere su frutu, colare (iscolu 1) de frore a frutu Sinonimi e contrari chirrionzu, iscolu 1, seberamentu / sceberu, sceradura | ctr. ammisturamentu Etimo srd. Traduzioni Francese tri, nouement Inglese setting, choice Spagnolo selección, criba, el transformarse el ovario en fruto Italiano cèrnita, allegaménto Tedesco Auslese, Sortierung, Fruchtbildung.

sceberài, sceberàri , vrb: scioberai, sebarai, seberai, seberare, seperare, severare Definizione pigare e pònnere a parte, abbandha una cosa de un'àtera; pigare su bonu, su méngius e lassare su malu, su peus, su metzanu, pigare ccn. cosa precisa chi torrat paris cun calecunu critériu, sa chi andhat bene a un'iscopu, o fintzes arregollendho de mesu de àteras; foedhandho de frores o de matas de frutuàriu, iscúdere o lassare andhare su frore e ingendrare su frutu, chi deasi si cumènciat a bíere / seberai/-are bijos, angionis, crabitos = pònnere abbandha dae sas mamas pro no che lis súere su late Sinonimi e contrari asseperare, chirrare, isceberai, iscedhai, iscerai, istagiai / acorruntzulare | ctr. ammasturai, meschiare Frasi seis prontus a sceberai s'arritzu in su cossu, ma nc'ingurteis unu cammellu intreu! ◊ po issa no nc'est calidadi de seberai, no sèberat ratza, mannus o pitius ◊ candu passais in mesu de is froris seberai is peis po no ndi apetigai 2. as seberadu bene, cojendhe: as leadu una prendha de fémina! ◊ si at seberadu su menzus fiadu dae mesu de s'ama ◊ mi tiro unu frore: in mesu de sos chentu che sèbero s'orrosa… ◊ sciobera sciobera, su peus nd'iscerat ◊ cussa cosa est totu amméschiu: ndhe cheret seberada sa parte bona e frundhida sa mala ◊ ti ponzo a severare in mesu de duos coros: su chi cheres ti lea! ◊ est bellu, severadu che ispiga de trigu 3. sa cariasa, sa pira, su frutuàriu como est totu seberendhe ◊ su fiore chi zughiat, s'àrbure, l'at seberadu totu ◊ s'àchina est seperendhe ◊ in su pàltinu nou sa ua est severendhe… Cognomi e Proverbi prb: a cuadhu donau no scioberis piu Etimo ltn. seperare Traduzioni Francese séparer, choisir, nouer (bot.) Inglese to divide, to select, to set Spagnolo elegir, seleccionar, transformarse el ovario en fruto Italiano separare, scégliere, selezionare, allegare (détto di piante) Tedesco trennen, wählen, auswählen, ansetzen (Bot.).

sceberàu , pps, agt: seberadu Definizione de sceberai; foedhandho de su frutu de is matas, chi si cumènciat a bíere comente sa mata est perdendho su frore / s. che trigu bellu = chirriadu cun incuru mannu Sinonimi e contrari chirriatu, ischeriadu, scerau 2. sa méndhula est totu seberada e ndhe zughet meda puru Traduzioni Francese séparé, choisi, noué Inglese separated, selected, set Spagnolo separado, elegido, transformado en fruto Italiano separato, scélto, allegato Tedesco getrennt, ausgewählt, angesetzt.

sciurmài , vrb Definizione pinnigare o andhare a sciurmas, a chedhas, a cambarada Etimo srd. Traduzioni Francese aller en groupe Inglese to go in a crowd Spagnolo ir en grupo Italiano stormeggiare Tedesco sich zusammenscharen.

sèneche , nm, agt: sèneghe Definizione chie o chi est mannu de tempus (si narat de gente, ma fintzes de animale); chi est persona de giudu, giuditziosa, atinada Sinonimi e contrari ancianu, béciu / acabadu, benatinau, sàbiu Frasi fit unu sèneche canudu chin sa berrita semper in codhu in istiu e in iberru Cognomi e Proverbi smb: Seneghe Etimo ltn. senex, senece Traduzioni Francese âgé Inglese aged Spagnolo entrado en años Italiano attempato Tedesco bejahrt.

smesaméntu , nm: ismesamentu* Definizione su irmesare, su che ndhe bogare sa metade de una cosa, su dha torrare a su mesu Sinonimi e contrari ammesadura, irmesadura Traduzioni Francese partage en deux Inglese halving Spagnolo división, partición en dos Italiano dimezzaménto Tedesco Halbierung.

sprapedhàu , pps, agt: ispalpedhadu Definizione de sprapedhai; chi est apertu meda, deunudotu (nau de s'ogu, fintzes chi est cun sa prabarista furriada); nau de àteru, fintzes chi est bogau de pare, iscosciau Sinonimi e contrari sparrunchiau 2. sprapedhau parit unu feurratzu! ◊ candu ti saludat ti donat sa manu sprapedhada Traduzioni Francese grand ouvert, écarquillé Inglese wide open (ed) Spagnolo abierto de par en par Italiano spalancato Tedesco aufgesperrt.

suàre , vrb: assuae, subare, suvare Definizione nau prus che àteru de is animales, èssere o bènnere in more / fémina suada = in suatzone, in chirca de ómine Sinonimi e contrari ingrilliri, seguzare Etimo ltn. subare Traduzioni Francese entrer en chaleur Inglese to be on heat Spagnolo estar en celo Italiano andare in caldo Tedesco brunsten.

suspàre , vrb Definizione nàrrere is cosas in cobertantza, foedhare a suspos, fintzes in cara de chie depet intèndhere ma chentza nàrrere sa cosa tropu ladina Sinonimi e contrari alaviai, baltzigare Frasi sa sogra istat sempre suspendhe contr'a sa nura: ma cudha puru za no est tonta, za la cumprendhet s'antífona! Etimo srd. Traduzioni Francese parler argot Inglese to use slang, to speak allusively Spagnolo hablar en jerigonza Italiano parlare in gèrgo, sótto metàfora Tedesco durch die Blume sprechen.

tartalía , nf, nm: tataliu, tatalliu, tratabia, tratalia, trataliu, tratalliu, trotobie, trotoia Definizione sa frisciura (de pegus piticu, mescamente de angione) imbodhigada in sa napa, cun s'istentina e fata a orrostu Sinonimi e contrari fressura, revea, tatareu Frasi femu fúrria fúrria coment'e una tratalia posta a araxi a fogu ◊ si che at mandhigadu totu su tratalliu ◊ tratalios, cordedhas e boltados fint in bancas in terra aparitzadas ◊ fit aprontendhe su tatalliu de duos anzones chi aiat mortu Terminologia scientifica mng Etimo itl. frattaglie Traduzioni Francese fressure à la broche Inglese pluck roasted on the spit Spagnolo asaduras asadas en el espetón Italiano coratèlla còtta allo spièdo Tedesco am Spieß gebratene Geschlinge.

topímene, topímine , nm: (su t. = nr. sutopímene) ciopímine, sopímini, tzopímene* Definizione pecu de s'andhata, maladia chi pigat su bestiàmene a peis faendhodhu camminare a tzopu Sinonimi e contrari assópiu, insopímini, topia, topíghine, topine Frasi apoi de sa maladia de su topímene li sunt adduradas tres crabitas Terminologia scientifica mld Traduzioni Francese piétin Inglese foot-and-mouth desease Spagnolo cojera producida en las reses por una enfermedad Italiano zoppina, zoppìa Tedesco Hinken, Maul-und Klauenseuche.

tróulu , nm Definizione su troulare, su andhare orrumbulandho / èssere a t. de risu = arriri a rúmbulus, aici meda de no si aguantai istrantaxus Sinonimi e contrari arrúmbiu, bórinu, bórtule, carrúmbulu, córriu, lúdhuru, ródhule, rúmbulu, torulonzu Frasi est a tróulu a tróulu che crastu falanne de sa roca Etimo srd. Traduzioni Francese roulement Inglese rolling Spagnolo el rodar en el suelo Italiano rotolaménto Tedesco Fortrollen.

uesisíat , avb: uvesisiat Definizione in calesiògiat logu, in d-unu logu bastat chi siat Sinonimi e contrari apetotu, inuecoe, totube | ctr. nedhube Traduzioni Francese partout Inglese everywhere Spagnolo en todas partes Italiano dovúnque Tedesco überall.

zunchèta , nf: giuncheta* Definizione cagiau chi si ponet in istrégiu de giuncu (frúscia, frussella), ma fintzes giodhu Sinonimi e contrari giodhu, mezoradu Frasi tziu Berte aiat imbudhidau una preda de ribu pro fàchere sa zuncheta ◊ custu pastore lis partit fintzas sos malunes de sa zuncheta, a sos bichinos Traduzioni Francese jonchée Inglese junket Spagnolo lácteo que queda en una encella Italiano giuncata Tedesco Quark.

«« Cerca di nuovo