Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

achiàre , vrb Definitzione fàere su sèmene (chiu) bellu, su granu grussu Sinònimos e contràrios abbasolare, abberare, ammadurae, chibare, ciòmpere, còmprere, crompire, ingranire, lòmpere | ctr. agurtire Frases custu basolu est bene achiadu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu grener Ingresu to bloom Ispagnolu granar Italianu granire Tedescu Körner ansetzen.

acorruntzulàre , vrb Definitzione fàere su corrúntzulu, seberare sa tega de sa fae, de su pisu, o àteru) Sinònimos e contràrios acorruschedhare, seberare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu nouer (bot.) Ingresu to set Ispagnolu transformarse el ovario en fruto Italianu allegare (détto di piante) Tedescu ansetzen (Bot).

addegàre , vrb: atecare, ategai Definitzione fàere sa tega, nau de unos cantu laores (fae, pisucre, pisu)/ fasoledhu ategau = a tega fata Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu nouer (bot.) Ingresu to set Ispagnolu transformarse el ovario en fruto Italianu allegare (fare i baccèlli) Tedescu ansetzen (Bot).

arramenàre , vrb: arraminai, arraminare, raminai Definitzione pònnere o fàere birderàmine (óssidu de arràmene), pigare su sabore de s’arràmene (nau de papares postos in istrégiu de arràmene) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu ooxyder (du cuivre) Ingresu to oxidate (of copper) Ispagnolu oxidar Italianu ossidare (del rame) Tedescu Kupfergrün ansetzen.

imprupài, imprupàre , vrb: impulpare Definitzione pònnere prupa, crèschere de prupas, nau de animales, gente e fintzes frutos Sinònimos e contràrios ammaciociae, imprupire, impurpatzire Frases chini papat bèni e bufat mellus s'imprupat e ingrassat Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu remplumer, reprendre de l'embonpoint Ingresu to fill out Ispagnolu engordar Italianu rimpolpare Tedescu Fleisch ansetzen.

ingraníre, ingraníri , vrb Definitzione fàere su granu, mescamente nau in su sensu de dhu fàere bellu matucu, bonu / bae chi cussa no t'ingranit! = no as a biri mai cussa dí, cussu disígiu cumpriu Sinònimos e contràrios abbasolare, abberare, achiare, ammadurae, chibare, integare | ctr. imbiciai Frases su chivu est ingranindhe Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu grener Ingresu to seed Ispagnolu granar Italianu granire Tedescu Körner ansetzen.

intechíre , vrb: integhie, integhire, intichire Definitzione seberare o fàere sa tega, nau de alegúmenes; nau de lana, trastes, pònnere su bobboi papalana; nau de animale fémina, essire próssima Sinònimos e contràrios addegare Frases sa fae est integhindhe ◊ su pisurtzis no at galu intechiu ◊ custu tempus at integhiu su pisu 3. s'ebba at integhidu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu pousser les cosses (des légumineuses) Ingresu to pod Ispagnolu poner las vainas las legumbres Italianu méttere i baccèlli (détto delle leguminóse) Tedescu Hülsen ansetzen.

scabidhài , vrb: iscabidhai* Definitzione bogare sa cabitza de sa canna, fàere s'ispiga, nau de is laores chi ispigant; lòmpere, nau fintzes de persona Sinònimos e contràrios iscabissare, ispicare, ispighire Frases candu su trigu iat scabidhau e si fut drimpiu fut cumparta fintzas s'erba mala ◊ sa terra etotu fait cresci su lori: prima su cambu, apustis scabidhat e infinis si drimpit s'ispiga Tradutziones Frantzesu monter en épi Ingresu to ear Ispagnolu espigar Italianu spigare Tedescu Ähren ansetzen.

sceberài, sceberàri , vrb: scioberai, sebarai, seberai, seberare, seperare, severare Definitzione pigare e pònnere a parte, abbandha una cosa de un'àtera; pigare su bonu, su méngius e lassare su malu, su peus, su metzanu, pigare ccn. cosa precisa chi torrat paris cun calecunu critériu, sa chi andhat bene a un'iscopu, o fintzes arregollendho de mesu de àteras; foedhandho de frores o de matas de frutuàriu, iscúdere o lassare andhare su frore e ingendrare su frutu, chi deasi si cumènciat a bíere / seberai/-are bijos, angionis, crabitos = pònnere abbandha dae sas mamas pro no che lis súere su late Sinònimos e contràrios asseperare, chirrare, isceberai, iscedhai, iscerai, istagiai / acorruntzulare | ctr. ammasturai, meschiare Frases seis prontus a sceberai s'arritzu in su cossu, ma nc'ingurteis unu cammellu intreu! ◊ po issa no nc'est calidadi de seberai, no sèberat ratza, mannus o pitius ◊ candu passais in mesu de is froris seberai is peis po no ndi apetigai 2. as seberadu bene, cojendhe: as leadu una prendha de fémina! ◊ si at seberadu su menzus fiadu dae mesu de s'ama ◊ mi tiro unu frore: in mesu de sos chentu che sèbero s'orrosa… ◊ sciobera sciobera, su peus nd'iscerat ◊ cussa cosa est totu amméschiu: ndhe cheret seberada sa parte bona e frundhida sa mala ◊ ti ponzo a severare in mesu de duos coros: su chi cheres ti lea! ◊ est bellu, severadu che ispiga de trigu 3. sa cariasa, sa pira, su frutuàriu como est totu seberendhe ◊ su fiore chi zughiat, s'àrbure, l'at seberadu totu ◊ s'àchina est seperendhe ◊ in su pàltinu nou sa ua est severendhe… Sambenados e Provèrbios prb: a cuadhu donau no scioberis piu Ètimu ltn. seperare Tradutziones Frantzesu séparer, choisir, nouer (bot.) Ingresu to divide, to select, to set Ispagnolu elegir, seleccionar, transformarse el ovario en fruto Italianu separare, scégliere, selezionare, allegare (détto di piante) Tedescu trennen, wählen, auswählen, ansetzen (Bot.).

seberamènta, seberaméntu , nf, nm Definitzione su seberare, nau fintzes de is matas e de is erbas candho de su frore cumènciant a fàere su frutu, o de su bestiàmene piticu po dhu pàschere abbandha de su madriedu Sinònimos e contràrios chirrionzu, isseperonzu, sceberadura, sèbera 1, seberadórgiu, seberonzu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu transformation de la fleur en fruit Ingresu setting Ispagnolu cuajado Italianu allegagióne Tedescu Ansetzen der Früchte.