acioródhu , nm: atzarodhu, atzerodhu, atzorodhu, ciarodhu, tzorodhu Definitzione cosa fata male o nada a s’afaiu, betada apare chentza régula; fintzes cosa leada unu pagu a disprétziu / fàghere sa cosa a s'atzorodhinu = a sa biscaina, a brétiu, comenti essit essit Sinònimos e contràrios abbaunzu, abbunzadura, afioncu, atzarodhadura, atzorodhinada, ciaputzeria, coredhu, frodhoga, impaputzu, impiastru, inciapudhu, inciorodhu, indróvigu, navàciu Frases is chi cantant oe funt totu atzerodhos!◊ ridiat e iscracagliada po dogni atzorodhu chi dhi nariant ◊ mi fiat improdhendi una surra de atzarodhus ◊ tzertos poetas, oe, candho crent de fàghere poesia ahi cantu aciorodhu batint apare! (A.Dettori)◊ narat botza de atzorodhu chi annuat su sole!◊ chi sighit s'asciutore est bellu s'atzerodhu: ocannu ndhe torraus chentza nudha! 2. bi aiat a bèndhere durches, turrone e àteros atzorodhos Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu bâclage, horreur, chose mal faite Ingresu bungling, mess Ispagnolu chapuza, chapucería Italianu acciarpìo, pastìccio Tedescu Pfuscherei.

aconziminàre , vrb: conziminare Definitzione aconciare, agiustare a sa bona Sinònimos e contràrios arragnare Tradutziones Frantzesu ajuster tan bien que mal Ingresu to repair as best one can Ispagnolu arreglar a la diabla Italianu aggiustare alla bèlla mèglio Tedescu so gut es geht instandsetzen.

ammunzàdu , pps, agt Definitzione de ammunzare; immarriu a tropu, chi at leau tropu múngia Sinònimos e contràrios istasidu 2. fuit totu sueradu, ammunzadu, istracu Tradutziones Frantzesu en mauvais état, mal en point Ingresu mistreated Ispagnolu agotado Italianu strapazzato Tedescu mißhandelt.

apedatzàre , vrb rfl Definitzione su si pigare cadha, múngia manna, agiummai su si fàere a orrugos faendho cosa, trebballu o àteru Sinònimos e contràrios arrebbentare, diligentziai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se donner du mal Ingresu to do one's best Ispagnolu aperrearse, ajetrearse Italianu arrabattarsi Tedescu sich bemühen.

arringàre , vrb Definitzione fàere arrennegu, crepu, tzacu / arringa! arringa! = arrennega! arrennega! Sinònimos e contràrios arranzare 1, arraunzare, arrinzare, grujai, morrugnare, raganzare, ranzidare | ctr. allegrare, cuntentai Tradutziones Frantzesu se mettre en colère, faire mal au cœur Ingresu to make angry, to madden Ispagnolu irritarse Italianu adirare, far ràbbia Tedescu zum Zorn reizen.

butàre , vrb Definitzione torrare de s'istògomo sa cosa chi unu at papau; sartare, essire fora; foedhare male de ccn. / b. sàmbene = fai sacrifícius mannus, ispudai sànguini Sinònimos e contràrios arrevesciai, bòmbere, bombitai, caciae, rebessare / afolfigare Frases su frailarzu paret unu moro che chi s'inferru ndhe l'apat butadu (P.Casu)◊ est giustu chi s'inferru butet in sinu tou fàmine e peste (P.Mossa) 2. mi ant tochedhau sa zanna: mi nche butat su coro… no est cosa de bonu! ◊ un'istrepitzu paret chi mi che butet su coro, ma est solu unu lèpore chi mi colat in daennantis ◊ ti ch'est butandhe su dinare dae uricras! 3. s'ala chi li pistidhat no cumprendhet e butat subra de chie no l'ofendhet ◊ sa buca la zughet che vulcanu butendhe de continu fogu allutu (D.Ena) Ètimu itl. buttare Tradutziones Frantzesu rejeter, vomir, rendre, médire, dire du mal Ingresu to throw up, to speak badly Ispagnolu vomitar Italianu rigettare, sparlare Tedescu brechen, schlecht reden (über+Akk.).

caciaràda , nf Definitzione cosa pastissada, cumpositziones o ispetàculos fatos male Sinònimos e contràrios abbunzu, maltitzu Tradutziones Frantzesu horreur, chose mal faite Ingresu swill Ispagnolu chapuza Italianu pappolata Tedescu Faselei.

cadamàle , avb Definitzione cada + male: male a s'úrtimu puntu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu très mal Ingresu very bad Ispagnolu muy mal Italianu malìssimo Tedescu sehr schlecht.

ciaputzería , nf Definitzione trebballu de ciaputzu, fatu a improdhu, male Sinònimos e contràrios abbaunzu, abbunzadura, aciarodhu, afioncu, coredhu, impiastru, inciapudhu, inciorodhu, indróvigu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu travail mal fait Ingresu mess Ispagnolu chapuza, chapucería Italianu lavóro mal fatto Tedescu Pfuscherei.

dòlere , vrb: doli, dòliri Definitzione provare o sentire su dolore po calecunu male a sa carena, fàere male; sentire dispraxere po css. male o dannu: s'impreat solu sa 3ˆ p. singulare de unu modu finiu (mi, ti, li dolet, nos, bos, lis dolet, doliat, e totu deasi), s’inf., pps. e ger. / pps. dófidu, dólfidu, dórfiu, dólidu, dóliu, dóssiu Sinònimos e contràrios incrèschere, incrudèschere / dispiàchere Frases dae su pódhighe malu mi ndhe dolet totu su bratzu ◊ mi est dolindhe meda, custa pistadura, como a sàmbene fritu ◊ narabbilu a mamma, fizu meu, inue ti dolet! ◊ mi ses tochendi aundi mi dolit ◊ no mi sunt mai dólias is origas 2. a nois nos dolet su dannu chi ant tentu in cussa famíllia! ◊ mi dolit su coru solu su pensai ◊ su èssere pecadore mi dolet cantu su èssere bisonzosu Ètimu ltn. dolere Tradutziones Frantzesu avoir mal Ingresu to ache Ispagnolu sentir dolor, sentir Italianu sentire il dolóre, dolére, rincréscere Tedescu weh tun, leid tun.

gavàciu , agt: govàciu Definitzione nau de unu, chi est fatu a sa grussera (nau po sa manera de fàere, po su naturale, po su pagu ischire, po sa manera de bestire), o chi est fatu grussu (nau de sa carena) Sinònimos e contràrios gaurru, gavaurru, grosseri, intrudhadu, iscalabradu, marranzone | ctr. compridu / iltrízile Frases est una mertza de medianeris chi at traíxiu e béndiu sa Sardigna a is prus gavàcius de is istràngius (A.Cannas)◊ no eus istudiau e feus sa figura de is govàcius Terminologia iscientìfica ntl Ètimu spn. gabacho Tradutziones Frantzesu grossier, mal dégrossi Ingresu rough Ispagnolu grosero, tosco Italianu grossolano, rózzo Tedescu grob.

iderrigàri , vrb: irderrigai, irdirricare, sdarrigai Definitzione fàere a dolore o pònnere dolore mannu a errigos, a s’ischina in su tretu de is errigos Sinònimos e contràrios illumbai, illumbedhare, irrenare, isarrigai, iscrocare 1, isderenare Frases is massaus si funt irderrigaus carrixandu Ètimu ltn. *ex derenare Tradutziones Frantzesu causer mal aux reins Ingresu to weary Ispagnolu doler los riñones desriñonar Italianu direnare Tedescu kreuzlahm machen.

incrèschere , vrb: incresci, incrèsciri Definitzione giare ifadu, giare incruescu, ma mescamente sentire calecunu dolore o fintzes unu dannu, unu dispraxere Sinònimos e contràrios dispiàghere, dòlere, ifadare, incrudèschere Frases non dia chèrrere incrèschere a nisciunu (G.Fiori)◊ aia bisonzu e apo incréschidu 2. dh'increscit una camba ◊ m'increscit una denti, m'increscint is arrigus 3. su de no premiare una poesia in calchi cuncursu no devet incrèschere e ne ammutzighilare sos cuncurrentes Ètimu itl. increscere Tradutziones Frantzesu avoir mal, être désolé Ingresu to ache, to be sorry Ispagnolu doler, lamentar Italianu dolére Tedescu schmerzen.

iscaranàdu , pps, agt: iscarenadu, iscarenau, scarenau Definitzione de iscarenare; guastu; nau de su gurdone de s'àghina, chi dhu'est abbarrada solu sa carena (ca at seberau male, o si dh'ant papada is pigiones, o ca est calidade chi dha faet lasca) Sinònimos e contràrios bisastradu, iselmoradu, istropiadu, malastrosu, sbisuriu, sciguriau / cdh. schilivratu / scrichiolàciu / iscolovalzu 2. sos budrones de sa ua sunt totu iscarenados ◊ su suverju anticu est mesu iscarenau dae su tempus 3. si pesat un'isposita e bolat tra sos ratos iscarenados de un'àrbure Tradutziones Frantzesu défiguré, balafré, mal fait Ingresu disfigured, not properly done Ispagnolu desfigurado, mal hecho Italianu sfigurato, sfregiato, mal fatto Tedescu entstellt, verunstalt.

isconfúsu , agt: iscufusu, iscunfusu Definitzione malestidu, bestiu de trastos bècios e iscorriaos / domo iscufusa = ghetada apari, malacòncia Sinònimos e contràrios aciarollau, malatragiau, malatrociau, scurumu, zàule | ctr. alleputziu, mudadu Frases sa pitzinna fit iscurtza e mesu iscufusa in sa bestimenta ◊ in dossu fit isconfusu che puzone ◊ bi ndhe at iscunfusos e nudos puru ◊ passada sa gherra, sa zente fit bisonzosa e iscunfusa, famida e istratzulada Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu mal habillé Ingresu shabby Ispagnolu desharrapado Italianu malvestito Tedescu schlecht gekleidet.

isvucàdu , agt Definitzione chi foedhat chentza arrespetu e a foedhos malos Sinònimos e contràrios sbucaciau Tradutziones Frantzesu mal embouché Ingresu coarse Ispagnolu malhablado Italianu sboccato Tedescu zügellos.

màbi , nm, avb: mai 1, male, mali, màui Definitzione totu su chi podet èssere unu dannu, o a dannu de ccn. o de calecuna cosa, totu su chi noghet o chi podet nòghere, o èssere contràriu a su chi cumbenit, a su chi andhat bene, a su chi est méngius, prus giustu o prus cumbeniosu; css. maladia; nau de sa manera, de no èssere de giudu, de no andhare in favore, de fàere istrobbu, de èssere contràriu a su giustu, a s'arrexone, de no torrare paris cun su chi iat a serbire Sinònimos e contràrios afeu, dannu, malu / dolore, mabadia, maligore | ctr. bonu / bene Maneras de nàrrere csn: mali antigu = maladia chi durat a longas, mala a sanare; male chentza rimédiu = sentz'e sanamentu, chi no curat, chi no sanat (o, nadu de àteru, chi no si li podet fàghere nudha, o chi sighit); male chena connotu = chi sos dutores no l'ant ischidu connòschere; male coltoidu, abbuadu = chi no si ndi bit nudha, cuau, incubadu; male de s'isprene = malàghera; male frantzesu = itl. sifìlide; male malu (in cobertantza, "su bonu male")= crancu, male cubau, mali mandiadori, unu male grave meda; male de sa pedra, malebredosu = itl. calcolòsi; male de sa gioga = itl. fimosi; su mal'e su mucu = arresfriu, male de istare a mucu falendhe; male acudidu = maladia chi benit totinduna; male cundhidu = male de infetu, maladia apitzigadita; male fínicu = tisi, su chi leat mescamente a prummones; su mal'e su tundhu = infiammatzione a su fodhale, itl. retto-colite; male masculinu = dolore forte chi de sos runzones s'isterret a sos butones; mal'e su fogu = crancu a sa pedhe; mal'e Deus = sa morte chi benit desesi; su male de sas ungras = limiore, susuncheria; fiadu mortu de male = chi at tentu dannu mannu de ndhe mòrrere o de che lu dèpere agabbare; èssere prenu de chentu e unu male minudu (nadu de ccn.)= totu filedhos, totu trassas, mendheas; ndhe batit su male sicu = faghet ispetare tropu, fait pèrdiri tropu tempus; bideresindhe male (de una cosa)= àere unu resurtadu chi no piaghet, chi no est bonu, no est cumbeniosu; male fatu! (nadu de calesisiat cosa)= aici no si depit fai!, est dannu, neghe, male morale (nadu de cumportamentu); mali fatu, malis fatus = faturas, bruscerias, fatuzu; male chentza seru = male (fintzas pecu, físsiu) chi unu no si lu connoschet, chi lu tenet chentza si ndhe abbizare; truncai su mali = frimmare su male; mal'e…+ art. unu/una + fuedhu chi inditat tempus (die, ora) = meda; male de nudha!… = male mannu o meda (si est una cosa de importu), male de no pònnere in contu si est cosa de pagu importu; fatu male = fatu a coredhu, chentz'arte, comente faghet chie no bi est bonu a fàghere sa cosa (nadu de unu triballu o faina); mali postu = arrimadu in logu chentza bi pessare (diferente de "postu mali" = in manera irballada, chi no setzit bene, no istat frimmu e gai); faedhare male a ccn. = arrispúndiri a fuedhus malus; andhare male = èssiri incarrerau abbia de unu resurtau légiu; (nadu de una cosa) bènnere, andhare male a unu = èssere de no la poder fàghere, de istrobbare, de dare ifadu; male chi andhet, male male chi andhet… = pro andhare de sa peus manera, ponindhe puru de andhare de sa peus manera… ; pàrriri mali a unu de ccn. cosa = pàrrere dolu, coment'e proare su matessi sentidu chi proat s'àteru pro carchi cosa chi li dispiaghet, pro su male chi tocat a un'àteru: si no bi at àtere in mesu, ofèndheresi, learesila; pps + male = meda; a totu mal'andai = de sa peus manera; male! = (zenia de frastimu) arrori tengas!, arrori tengat!, itl. accidenti!; mancu male! = sinono fit male, dispiaghere, e gai; no mi tochet male, mi tochit mali si… = zenia de zuramentu Frases a pones mente a mie, chi deo no ti lu naro pro su male?! ◊ fortzis ti at fatu mai su èssi torrau incuadas cun su pentzamentu ◊ cun is cropus no ndi bogas nudha de cussu piciochedhu: est a fai su mai po peus ◊ sa peta morta de male la daent barata ◊ a Deus li dimandhamos de nos illibberare de totu sos males ◊ a tui ti coint is malis allenus ◊ si faghes cussa est male pro te! ◊ a inue, male pro me, as fatu sa partida? 2. male chi no morzat e ne campet! ◊ it'est su male chi as, chi ses a boghes?! ◊ su male benit totu a unu corpu e a si ndhe andhare est a pagu a pagu ◊ mal'apat sa casta de aundi ses essiu! ◊ bi est su male e tocat a curare! 3. male fatu a no currèzere sa criadura! ◊ custa cosa inoghe a costazu mi andhat male ◊ mi andat mali a dhoi passai ◊ si sighit cun custu sicore andhamus male! ◊ custu triballu est un'abbunzu: est fatu male! ◊ cussu bàrriu est andhendhe male: arrànzalu no che lu perdas! ◊ si no pones mente a babbu tou e mamma tua ti ndhe as a bídere male ◊ male male chi andhet, a sas deghe che semus in bidha ◊ it'est, cosa mali posta ses cichendi?◊ tui andas a trabballai? Mi tochit mali: piticu su mandroni!… 4. mi ndhe paret male, siscuru, a lu bídere sufrindhe! ◊ a s'amigu tou ndhe li paret male si no li daes a ischire chi ses cojendhe ◊ no ti ndhe parzat male si ti naro sa veridade ◊ dhi at donau unu certu… nd'est partu mali a mimi puru in parti sua! 5. su pitzinnu at sichiu a bochinare isprasumau male ◊ est arrennegadu male: no lu chirches, mancu, como! ◊ mi ndhe brincat unu dae un'àlvure e mi so assuconadu male ◊ at rispostu nechidau male 6. mal'e un'ora ch'est tucadu su trenu!…◊ mal'e una die ch'est emigradu!…◊ mal'e una die est, custu contu!… 7. su fogu fuidu at brusiadu sos laores: male de nudha!…◊ est pianghendhe ca cheret andhare a zogare: male de nudha!…(G.Ruju) 8. male, no si lassat picare in giru dae nemos! ◊ male, mih, epuru ti est piàghidu su turrone! 9. mancu mabi ca currúxinus de mobenti no àrtziant a celu! ◊ mancu male chi ses bénnidu, sinono fia solu ◊ mi tochet male cantu apo tocadu rellozu deo! Sambenados e Provèrbios prb: male furiosu coitat a passare ◊ a contos male fatos si bi torrat ◊ su male no andhat mai solu Ètimu ltn. male Tradutziones Frantzesu mal, malheur Ingresu badly, evil Ispagnolu mal Italianu male, violènza, malaménte Tedescu Böse, Übel, Schaden, Weh, Schmerz, Krankheit, schlecht.

malallutrinídu , agt Definitzione chi no dhi ant giau educatzione, chi est maleducau Sinònimos e contràrios malarrispetau, maleducadu, malechischiau | ctr. educau Frases bi at zente chi est malallutrinida Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu mal élevé Ingresu impolite Ispagnolu maleducado Italianu maleducato Tedescu unerzogen, ungezogen.

malatrociàu, malatrossàu , agt: maletrassadu, malitrogiau Definitzione nau de ccn., mali atrociau, bestiu male, postu male de bestimentu, cun bestimentu béciu, arrogau, chi no orruet bene Sinònimos e contràrios addegonidu, malachintadu, malatragiau, scumuru | ctr. benepostu Frases no ti presentis totu malatrossau, ca sa genti chi depit benni funt signoris ◊ po comenti furint malatrossaus pariant dus peduleus ◊ pariat unu diàulu, aici malatrossau ◊ est una fémina betza e maletrassada, rassa chi paret sulada, sas titas che brochitas, leredhosa Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu indécent, mal assorti, mal fichu Ingresu shabby Ispagnolu andrajoso, harapiento Italianu indecènte, malcombinato, mal vestito Tedescu zerlumpt, schlampig, schlecht gekleidet.

malechérfiu , agt: maleghérfidu Definitzione nau de ccn., chi dhi tenent pagu istima, chi tenet maneras de fàere chi no praghent e no si faet bòllere bene Sinònimos e contràrios malibbófiu | ctr. benibbófiu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu mal vu Ingresu disliked Ispagnolu malquerido Italianu inviso Tedescu verhaßt.

«« Torra a chircare