derdícia , nf, nm: desdícia, dirditza, disdícia, disdíciu, disdíscia, disditza Definitzione su tènnere dannos, su andhare male is cosas chentza ndhe àere neghe Sinònimos e contràrios digràtzia, malafada | ctr. dícia, diciosia Frases pro malasorte e derdícia at bénnidu a fama unu poeta ◊ mai mi est saltiadu intro 'e sa mente de pregare disdícia o mala fada (Prantaferru)◊ daghi su sole iscumparit piús trista mi aparit sa disdícia infatu a mie ◊ bi at disdícia niedha subra de sas cussorzas nostras! ◊ no dh'interessant ne is prexus ne is dolus, ne sa sorti ne su disdíciu ◊ ite disdícia sa mia!… Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu malheur Ingresu misfortune Ispagnolu desdicha Italianu disgràzia, disavventura Tedescu Ungelegenheit.

digràtzia , nf: dilgràscia, dilgrassa, dirgràssia, disgràscia, disgràssia, disgràtzia Definitzione dannu mannu; cosa mancari no grave meda ma cunsiderada dannu; persona pagu crabbada Sinònimos e contràrios derdícia, destrossa, malafada / cdh. disciarra | ctr. foltuna Frases e ite, crachi digràtzia at sutzédiu? ◊ deo so tzegu de sa belosia: no isco si est fortuna o dilgràscia ◊ su sole si che est frantu a crista bàscia: in s'aera abbudhada e tempestosa si respirat s'alenu de sa dilgràscia Tradutziones Frantzesu malheur Ingresu disgrace Ispagnolu desgracia, desdicha Italianu disgràzia Tedescu Schicksalschlag, Übel, unmöglicher Mensch.

disaèra, disaéru , nf Definitzione dannu mannu, male, bregúngia Sinònimos e contràrios desàire, digràtzia Frases siscuru, si li lompet a bentre li faghet disaera! ◊ solu duos si ndhe at sarbau dae cussu disaeru 2. ti at fatu su giardinu a disaera Tradutziones Frantzesu malheur, affront Ingresu disfavour, insult Ispagnolu desaire Italianu disgràzia, affrónto Tedescu Schicksalsschlag, Schimpf.

disagúra , nf: disaura Definitzione dannu o male mannu / fàghere una cosa pro d. = chentza de dh'èssiri bófia Sinònimos e contràrios dannu, dibbarda, difortuna, digràtzia, isagura, malaura | ctr. foltuna Frases tanta disaura lutos che giughiat a dogni ala (A.Dettori)◊ ite disaura: mi ndhe at bogadu sa dente sana! ◊ cussu puzone de sa disaura mi cheriat ispínghere prus a s'isventura (B.Mureddu)◊ naschire òrfanu est una disaura ◊ sa pessone chi no at grabbu cun sos fizos e cun sa muzere est disaura! ◊ mai torret cussa disaura de fàmine! 2. mi ant dau un'ispinta pro disagura, chene lu chèrrere Tradutziones Frantzesu malheur Ingresu disaster, misfortune Ispagnolu desgracia Italianu sciagura, sventura Tedescu Unglücksfall.

màbi , nm, avb: mai 1, male, mali, màui Definitzione totu su chi podet èssere unu dannu, o a dannu de ccn. o de calecuna cosa, totu su chi noghet o chi podet nòghere, o èssere contràriu a su chi cumbenit, a su chi andhat bene, a su chi est méngius, prus giustu o prus cumbeniosu; css. maladia; nau de sa manera, de no èssere de giudu, de no andhare in favore, de fàere istrobbu, de èssere contràriu a su giustu, a s'arrexone, de no torrare paris cun su chi iat a serbire Sinònimos e contràrios afeu, dannu, malu / dolore, mabadia, maligore | ctr. bonu / bene Maneras de nàrrere csn: mali antigu = maladia chi durat a longas, mala a sanare; male chentza rimédiu = sentz'e sanamentu, chi no curat, chi no sanat (o, nadu de àteru, chi no si li podet fàghere nudha, o chi sighit); male chena connotu = chi sos dutores no l'ant ischidu connòschere; male coltoidu, abbuadu = chi no si ndi bit nudha, cuau, incubadu; male de s'isprene = malàghera; male frantzesu = itl. sifìlide; male malu (in cobertantza, "su bonu male")= crancu, male cubau, mali mandiadori, unu male grave meda; male de sa pedra, malebredosu = itl. calcolòsi; male de sa gioga = itl. fimosi; su mal'e su mucu = arresfriu, male de istare a mucu falendhe; male acudidu = maladia chi benit totinduna; male cundhidu = male de infetu, maladia apitzigadita; male fínicu = tisi, su chi leat mescamente a prummones; su mal'e su tundhu = infiammatzione a su fodhale, itl. retto-colite; male masculinu = dolore forte chi de sos runzones s'isterret a sos butones; mal'e su fogu = crancu a sa pedhe; mal'e Deus = sa morte chi benit desesi; su male de sas ungras = limiore, susuncheria; fiadu mortu de male = chi at tentu dannu mannu de ndhe mòrrere o de che lu dèpere agabbare; èssere prenu de chentu e unu male minudu (nadu de ccn.)= totu filedhos, totu trassas, mendheas; ndhe batit su male sicu = faghet ispetare tropu, fait pèrdiri tropu tempus; bideresindhe male (de una cosa)= àere unu resurtadu chi no piaghet, chi no est bonu, no est cumbeniosu; male fatu! (nadu de calesisiat cosa)= aici no si depit fai!, est dannu, neghe, male morale (nadu de cumportamentu); mali fatu, malis fatus = faturas, bruscerias, fatuzu; male chentza seru = male (fintzas pecu, físsiu) chi unu no si lu connoschet, chi lu tenet chentza si ndhe abbizare; truncai su mali = frimmare su male; mal'e…+ art. unu/una + fuedhu chi inditat tempus (die, ora) = meda; male de nudha!… = male mannu o meda (si est una cosa de importu), male de no pònnere in contu si est cosa de pagu importu; fatu male = fatu a coredhu, chentz'arte, comente faghet chie no bi est bonu a fàghere sa cosa (nadu de unu triballu o faina); mali postu = arrimadu in logu chentza bi pessare (diferente de "postu mali" = in manera irballada, chi no setzit bene, no istat frimmu e gai); faedhare male a ccn. = arrispúndiri a fuedhus malus; andhare male = èssiri incarrerau abbia de unu resurtau légiu; (nadu de una cosa) bènnere, andhare male a unu = èssere de no la poder fàghere, de istrobbare, de dare ifadu; male chi andhet, male male chi andhet… = pro andhare de sa peus manera, ponindhe puru de andhare de sa peus manera… ; pàrriri mali a unu de ccn. cosa = pàrrere dolu, coment'e proare su matessi sentidu chi proat s'àteru pro carchi cosa chi li dispiaghet, pro su male chi tocat a un'àteru: si no bi at àtere in mesu, ofèndheresi, learesila; pps + male = meda; a totu mal'andai = de sa peus manera; male! = (zenia de frastimu) arrori tengas!, arrori tengat!, itl. accidenti!; mancu male! = sinono fit male, dispiaghere, e gai; no mi tochet male, mi tochit mali si… = zenia de zuramentu Frases a pones mente a mie, chi deo no ti lu naro pro su male?! ◊ fortzis ti at fatu mai su èssi torrau incuadas cun su pentzamentu ◊ cun is cropus no ndi bogas nudha de cussu piciochedhu: est a fai su mai po peus ◊ sa peta morta de male la daent barata ◊ a Deus li dimandhamos de nos illibberare de totu sos males ◊ a tui ti coint is malis allenus ◊ si faghes cussa est male pro te! ◊ a inue, male pro me, as fatu sa partida? 2. male chi no morzat e ne campet! ◊ it'est su male chi as, chi ses a boghes?! ◊ su male benit totu a unu corpu e a si ndhe andhare est a pagu a pagu ◊ mal'apat sa casta de aundi ses essiu! ◊ bi est su male e tocat a curare! 3. male fatu a no currèzere sa criadura! ◊ custa cosa inoghe a costazu mi andhat male ◊ mi andat mali a dhoi passai ◊ si sighit cun custu sicore andhamus male! ◊ custu triballu est un'abbunzu: est fatu male! ◊ cussu bàrriu est andhendhe male: arrànzalu no che lu perdas! ◊ si no pones mente a babbu tou e mamma tua ti ndhe as a bídere male ◊ male male chi andhet, a sas deghe che semus in bidha ◊ it'est, cosa mali posta ses cichendi?◊ tui andas a trabballai? Mi tochit mali: piticu su mandroni!… 4. mi ndhe paret male, siscuru, a lu bídere sufrindhe! ◊ a s'amigu tou ndhe li paret male si no li daes a ischire chi ses cojendhe ◊ no ti ndhe parzat male si ti naro sa veridade ◊ dhi at donau unu certu… nd'est partu mali a mimi puru in parti sua! 5. su pitzinnu at sichiu a bochinare isprasumau male ◊ est arrennegadu male: no lu chirches, mancu, como! ◊ mi ndhe brincat unu dae un'àlvure e mi so assuconadu male ◊ at rispostu nechidau male 6. mal'e un'ora ch'est tucadu su trenu!…◊ mal'e una die ch'est emigradu!…◊ mal'e una die est, custu contu!… 7. su fogu fuidu at brusiadu sos laores: male de nudha!…◊ est pianghendhe ca cheret andhare a zogare: male de nudha!…(G.Ruju) 8. male, no si lassat picare in giru dae nemos! ◊ male, mih, epuru ti est piàghidu su turrone! 9. mancu mabi ca currúxinus de mobenti no àrtziant a celu! ◊ mancu male chi ses bénnidu, sinono fia solu ◊ mi tochet male cantu apo tocadu rellozu deo! Sambenados e Provèrbios prb: male furiosu coitat a passare ◊ a contos male fatos si bi torrat ◊ su male no andhat mai solu Ètimu ltn. male Tradutziones Frantzesu mal, malheur Ingresu badly, evil Ispagnolu mal Italianu male, violènza, malaménte Tedescu Böse, Übel, Schaden, Weh, Schmerz, Krankheit, schlecht.

malafàda , nf: malavada Definitzione malu fadu, sorte lègia, nau pruschetotu a frastimu Sinònimos e contràrios derdícia, digràtzia / ttrs. maravada | ctr. dícia Tradutziones Frantzesu malchance, malheur, déveine Ingresu bad luck Ispagnolu mala suerte, desdicha Italianu sfortuna, disdétta Tedescu Unglück.

malasagúra, malasaúra, malascigúra , nf: malassagúria, malesagura, malesaura, malessagúria, malisaura Definitzione dannu o male chi si faet chentza dhu bòllere, po paga atentzione o pagu incuru / fàghere una cosa (dannu) de m. = pro dibbarda (ctr. abbidamente) Sinònimos e contràrios dibbarda, digràtzia, disagura, malasorte, malavadhia / disatentzione Frases sa broca l'apo segada ca mi est ruta de malesaura ◊ càstia custus piciochedhus cun su motorinu trucau: poi candu si arrogant sa conca est malascigura!…◊ custa poesia est revéntia gosi po malasagura ◊ pro ciascu mi l'as fatu o pro malesaura t'est costadu? Tradutziones Frantzesu disgrace, malheur, malchance Ingresu mishap Ispagnolu desgracia Italianu disgràzia Tedescu Versehen.

sciàcu , nm: isciacu*, sciagu 1 Definitzione bolet nàrrere dannu mannu, male e, segundhu comente si narat, fintzes surra, o cantidade manna Sinònimos e contràrios desacatu, destrossa, fracassu / banzu 1, istràssia / meda Frases megat de mi nci ampuai su sànguni a conca: oi fatzu cancunu sciacu! ◊ no est nudha ancora su sciacu: eis a biri cosas peus! ◊ gei dh'at fatu su sciacu a bociri a cudhu!…◊ is Americanus, su coranta tres, ghetendi bombas ant fatu unu sciacu mannu in Castedhu ◊ is sordaus, apustis de ai fatu sciagu in dónnia parti de sa citadi, nci atafant in crésia e forrogant in dónnia logu (J.Murgia) 2. e chi si permitant, is piciochedhus mius, a fai machioris, ca binti su sciacu! 3. unu sciacu mannu de cosa ◊ cussu guaràngiat mera, pigat unu sciacu mannu de dinai ◊ si podit isciri chini est chi nci at isdorrocau cussu sciacu mannu de àcua a mesu de arruga? Tradutziones Frantzesu malheur, désastre Ingresu violent shaking, accident Ispagnolu desgracia Italianu disgràzia, sconquasso Tedescu Unglück, Zertrümmerung.

«« Torra a chircare