aferritài , vrb Definitzione segare orrobba o paperi a ferros; in cobertantza, nàrrere male de s'àteru Sinònimos e contràrios afolfigare, aforticare 1, slinguai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu coupailler, médire Ingresu to cut into small pieces, to speak badly Ispagnolu tijeretear, cortar, hablar mal, criticar Italianu sforbiciare, tagliuzzare, sparlare Tedescu zerschneiden, schlecht reden.

afolfigàre , vrb Definitzione nàrrere male de unu Sinònimos e contràrios aferritai, aforticare 1, annegiai, slinguai, terraguzare Frases già de l'intèndhere ndhe fia istracu, afolfighèndhemi su bighinadu cun sas sabunadoras in su lacu (G.Ruggiu) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu médire Ingresu to talk behind Ispagnolu hablar mal Italianu sparlare Tedescu schlecht reden.

aggrunciàre , vrb Definitzione fàere a unu túturu, a unu lómboru Sinònimos e contràrios acarrongiai, afrascillonai, aggraminzonare, ammaugionai, arruntzai, atripitzare, frongire, granculai, iscrafangiai, pizigonare | ctr. istirai Frases est una búglia o est beru custu meu malu abbizu? Si mi aggrúnciat limba e chizu candho ndh'intendho su seru! (I.Virdis) Tradutziones Frantzesu se contracter Ingresu to get wrinkled, to shrink Ispagnolu contraerse, encogerse, arrugar Italianu contrarsi, spiegazzare Tedescu zusammenschrumpfen, schlecht zusammenfalten.

alloredhài , vrb rfl Definitzione bestire a s'abbunzina, a improdhu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se fringuer, se nipper Ingresu to dress up slovenly Ispagnolu vestirse mal Italianu vestirsi in mòdo pòco elegante Tedescu sich schlecht anziehen.

annicàdu , pps, agt Definitzione de annicare Sinònimos e contràrios abbrudhatu, abbutzadu, acubadu, aggromolau, annozadu, inconadu, nechidau, pirmatu | ctr. allegru, pregiosu 2. sas velas dissipadas, sas abbas annicadas mi fatesint paura (R.Congiu)◊ resto annicadu pensendhe a su fogu chi nos brúsiat badhes e costeras (P.Giudice Marras)◊ paret sempre annicada, faedhendhe Tradutziones Frantzesu triste Ingresu bad mood Ispagnolu triste Italianu triste, di malumóre Tedescu traurig, schlecht gelaunt.

arramputzàre , vrb Definitzione campare a sa bona, comente male si podet, cun pagu cosa Sinònimos e contràrios agentziare, campitzare, ingeniai Tradutziones Frantzesu vivoter Ingresu to scrape a living Ispagnolu ir tirando Italianu vivacchiare Tedescu sich schlecht und recht durchschlagen.

butàre , vrb Definitzione torrare de s'istògomo sa cosa chi unu at papau; sartare, essire fora; foedhare male de ccn. / b. sàmbene = fai sacrifícius mannus, ispudai sànguini Sinònimos e contràrios arrevesciai, bòmbere, bombitai, caciae, rebessare / afolfigare Frases su frailarzu paret unu moro che chi s'inferru ndhe l'apat butadu (P.Casu)◊ est giustu chi s'inferru butet in sinu tou fàmine e peste (P.Mossa) 2. mi ant tochedhau sa zanna: mi nche butat su coro… no est cosa de bonu! ◊ un'istrepitzu paret chi mi che butet su coro, ma est solu unu lèpore chi mi colat in daennantis ◊ ti ch'est butandhe su dinare dae uricras! 3. s'ala chi li pistidhat no cumprendhet e butat subra de chie no l'ofendhet ◊ sa buca la zughet che vulcanu butendhe de continu fogu allutu (D.Ena) Ètimu itl. buttare Tradutziones Frantzesu rejeter, vomir, rendre, médire, dire du mal Ingresu to throw up, to speak badly Ispagnolu vomitar Italianu rigettare, sparlare Tedescu brechen, schlecht reden (über+Akk.).

cadamàle , avb Definitzione cada + male: male a s'úrtimu puntu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu très mal Ingresu very bad Ispagnolu muy mal Italianu malìssimo Tedescu sehr schlecht.

cagazechínus , nm Definitzione si narat de ómine bàsciu e male fatu Terminologia iscientìfica zcrn Tradutziones Frantzesu trapu Ingresu short and badly formed man Ispagnolu achaparrado Italianu caramógio Tedescu kleiner und schlecht gewachsener Mann.

campurigiài , vrb Definitzione campare, tirare chentza grandhe fortza Sinònimos e contràrios arramputzare, balivigare, campitzare, campugiai Frases est bècia e maladiòngia, ma gei si dha campurígiat Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu vivoter Ingresu to scrape a living Ispagnolu ir tirando Italianu vivacchiare Tedescu recht und schlecht leben.

comentesisíat , avb: cumentisisiat Definitzione de una manera chi no faet a dhu nàrrere, male meda de salude o de poberesa, in poberesa meda; in cale sisiat manera (fintzes cng. cun chi) Sinònimos e contràrios comentecasiat Frases est ca semus comentesisiat, sinono za bi fimus andhados nois puru a sa festa! 2. bi cheret chi sonent sos cannones sas allegrias de sa libbertade? Ma comentesisiat su pópulu oprimidu ndhe ischidade! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu d'une très mauvaise manière Ingresu no matter (how) Ispagnolu de forma mala Italianu in pèssimo mòdo, in una condizióne purchè sia Tedescu recht und schlecht.

isconfúsu , agt: iscufusu, iscunfusu Definitzione malestidu, bestiu de trastos bècios e iscorriaos / domo iscufusa = ghetada apari, malacòncia Sinònimos e contràrios aciarollau, malatragiau, malatrociau, scurumu, zàule | ctr. alleputziu, mudadu Frases sa pitzinna fit iscurtza e mesu iscufusa in sa bestimenta ◊ in dossu fit isconfusu che puzone ◊ bi ndhe at iscunfusos e nudos puru ◊ passada sa gherra, sa zente fit bisonzosa e iscunfusa, famida e istratzulada Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu mal habillé Ingresu shabby Ispagnolu desharrapado Italianu malvestito Tedescu schlecht gekleidet.

màbi , nm, avb: mai 1, male, mali, màui Definitzione totu su chi podet èssere unu dannu, o a dannu de ccn. o de calecuna cosa, totu su chi noghet o chi podet nòghere, o èssere contràriu a su chi cumbenit, a su chi andhat bene, a su chi est méngius, prus giustu o prus cumbeniosu; css. maladia; nau de sa manera, de no èssere de giudu, de no andhare in favore, de fàere istrobbu, de èssere contràriu a su giustu, a s'arrexone, de no torrare paris cun su chi iat a serbire Sinònimos e contràrios afeu, dannu, malu / dolore, mabadia, maligore | ctr. bonu / bene Maneras de nàrrere csn: mali antigu = maladia chi durat a longas, mala a sanare; male chentza rimédiu = sentz'e sanamentu, chi no curat, chi no sanat (o, nadu de àteru, chi no si li podet fàghere nudha, o chi sighit); male chena connotu = chi sos dutores no l'ant ischidu connòschere; male coltoidu, abbuadu = chi no si ndi bit nudha, cuau, incubadu; male de s'isprene = malàghera; male frantzesu = itl. sifìlide; male malu (in cobertantza, "su bonu male")= crancu, male cubau, mali mandiadori, unu male grave meda; male de sa pedra, malebredosu = itl. calcolòsi; male de sa gioga = itl. fimosi; su mal'e su mucu = arresfriu, male de istare a mucu falendhe; male acudidu = maladia chi benit totinduna; male cundhidu = male de infetu, maladia apitzigadita; male fínicu = tisi, su chi leat mescamente a prummones; su mal'e su tundhu = infiammatzione a su fodhale, itl. retto-colite; male masculinu = dolore forte chi de sos runzones s'isterret a sos butones; mal'e su fogu = crancu a sa pedhe; mal'e Deus = sa morte chi benit desesi; su male de sas ungras = limiore, susuncheria; fiadu mortu de male = chi at tentu dannu mannu de ndhe mòrrere o de che lu dèpere agabbare; èssere prenu de chentu e unu male minudu (nadu de ccn.)= totu filedhos, totu trassas, mendheas; ndhe batit su male sicu = faghet ispetare tropu, fait pèrdiri tropu tempus; bideresindhe male (de una cosa)= àere unu resurtadu chi no piaghet, chi no est bonu, no est cumbeniosu; male fatu! (nadu de calesisiat cosa)= aici no si depit fai!, est dannu, neghe, male morale (nadu de cumportamentu); mali fatu, malis fatus = faturas, bruscerias, fatuzu; male chentza seru = male (fintzas pecu, físsiu) chi unu no si lu connoschet, chi lu tenet chentza si ndhe abbizare; truncai su mali = frimmare su male; mal'e…+ art. unu/una + fuedhu chi inditat tempus (die, ora) = meda; male de nudha!… = male mannu o meda (si est una cosa de importu), male de no pònnere in contu si est cosa de pagu importu; fatu male = fatu a coredhu, chentz'arte, comente faghet chie no bi est bonu a fàghere sa cosa (nadu de unu triballu o faina); mali postu = arrimadu in logu chentza bi pessare (diferente de "postu mali" = in manera irballada, chi no setzit bene, no istat frimmu e gai); faedhare male a ccn. = arrispúndiri a fuedhus malus; andhare male = èssiri incarrerau abbia de unu resurtau légiu; (nadu de una cosa) bènnere, andhare male a unu = èssere de no la poder fàghere, de istrobbare, de dare ifadu; male chi andhet, male male chi andhet… = pro andhare de sa peus manera, ponindhe puru de andhare de sa peus manera… ; pàrriri mali a unu de ccn. cosa = pàrrere dolu, coment'e proare su matessi sentidu chi proat s'àteru pro carchi cosa chi li dispiaghet, pro su male chi tocat a un'àteru: si no bi at àtere in mesu, ofèndheresi, learesila; pps + male = meda; a totu mal'andai = de sa peus manera; male! = (zenia de frastimu) arrori tengas!, arrori tengat!, itl. accidenti!; mancu male! = sinono fit male, dispiaghere, e gai; no mi tochet male, mi tochit mali si… = zenia de zuramentu Frases a pones mente a mie, chi deo no ti lu naro pro su male?! ◊ fortzis ti at fatu mai su èssi torrau incuadas cun su pentzamentu ◊ cun is cropus no ndi bogas nudha de cussu piciochedhu: est a fai su mai po peus ◊ sa peta morta de male la daent barata ◊ a Deus li dimandhamos de nos illibberare de totu sos males ◊ a tui ti coint is malis allenus ◊ si faghes cussa est male pro te! ◊ a inue, male pro me, as fatu sa partida? 2. male chi no morzat e ne campet! ◊ it'est su male chi as, chi ses a boghes?! ◊ su male benit totu a unu corpu e a si ndhe andhare est a pagu a pagu ◊ mal'apat sa casta de aundi ses essiu! ◊ bi est su male e tocat a curare! 3. male fatu a no currèzere sa criadura! ◊ custa cosa inoghe a costazu mi andhat male ◊ mi andat mali a dhoi passai ◊ si sighit cun custu sicore andhamus male! ◊ custu triballu est un'abbunzu: est fatu male! ◊ cussu bàrriu est andhendhe male: arrànzalu no che lu perdas! ◊ si no pones mente a babbu tou e mamma tua ti ndhe as a bídere male ◊ male male chi andhet, a sas deghe che semus in bidha ◊ it'est, cosa mali posta ses cichendi?◊ tui andas a trabballai? Mi tochit mali: piticu su mandroni!… 4. mi ndhe paret male, siscuru, a lu bídere sufrindhe! ◊ a s'amigu tou ndhe li paret male si no li daes a ischire chi ses cojendhe ◊ no ti ndhe parzat male si ti naro sa veridade ◊ dhi at donau unu certu… nd'est partu mali a mimi puru in parti sua! 5. su pitzinnu at sichiu a bochinare isprasumau male ◊ est arrennegadu male: no lu chirches, mancu, como! ◊ mi ndhe brincat unu dae un'àlvure e mi so assuconadu male ◊ at rispostu nechidau male 6. mal'e un'ora ch'est tucadu su trenu!…◊ mal'e una die ch'est emigradu!…◊ mal'e una die est, custu contu!… 7. su fogu fuidu at brusiadu sos laores: male de nudha!…◊ est pianghendhe ca cheret andhare a zogare: male de nudha!…(G.Ruju) 8. male, no si lassat picare in giru dae nemos! ◊ male, mih, epuru ti est piàghidu su turrone! 9. mancu mabi ca currúxinus de mobenti no àrtziant a celu! ◊ mancu male chi ses bénnidu, sinono fia solu ◊ mi tochet male cantu apo tocadu rellozu deo! Sambenados e Provèrbios prb: male furiosu coitat a passare ◊ a contos male fatos si bi torrat ◊ su male no andhat mai solu Ètimu ltn. male Tradutziones Frantzesu mal, malheur Ingresu badly, evil Ispagnolu mal Italianu male, violènza, malaménte Tedescu Böse, Übel, Schaden, Weh, Schmerz, Krankheit, schlecht.

malatrociàu, malatrossàu , agt: maletrassadu, malitrogiau Definitzione nau de ccn., mali atrociau, bestiu male, postu male de bestimentu, cun bestimentu béciu, arrogau, chi no orruet bene Sinònimos e contràrios addegonidu, malachintadu, malatragiau, scumuru | ctr. benepostu Frases no ti presentis totu malatrossau, ca sa genti chi depit benni funt signoris ◊ po comenti furint malatrossaus pariant dus peduleus ◊ pariat unu diàulu, aici malatrossau ◊ est una fémina betza e maletrassada, rassa chi paret sulada, sas titas che brochitas, leredhosa Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu indécent, mal assorti, mal fichu Ingresu shabby Ispagnolu andrajoso, harapiento Italianu indecènte, malcombinato, mal vestito Tedescu zerlumpt, schlampig, schlecht gekleidet.

malecumbinàu , agt Sinònimos e contràrios afrodhocu, malacónciu, malafrigongiau, malecuncordu, malefraganau Tradutziones Frantzesu mal assorti Ingresu in bad shape Ispagnolu harapiento Italianu malcombinato Tedescu zerlumpt, schlampig, schlecht gekleidet.

slinguài , vrb Definitzione foedhare male, pònnere male de s'àteru Sinònimos e contràrios aferritai, allimbare, annegiai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu médire Ingresu to speak badly Ispagnolu hablar mal Italianu sparlare Tedescu schlecht reden (über).

«« Torra a chircare