Abbreviations Legenda | Symbols Legend

acioródhu , nm: atzarodhu, atzerodhu, atzorodhu, ciarodhu, tzorodhu Definition cosa fata male o nada a s’afaiu, betada apare chentza régula; fintzes cosa leada unu pagu a disprétziu / fàghere sa cosa a s'atzorodhinu = a sa biscaina, a brétiu, comenti essit essit Synonyms e antonyms abbaunzu, abbunzadura, afioncu, atzarodhadura, atzorodhinada, ciaputzeria, coredhu, frodhoga, impaputzu, impiastru, inciapudhu, inciorodhu, indróvigu, navàciu Sentences is chi cantant oe funt totu atzerodhos!◊ ridiat e iscracagliada po dogni atzorodhu chi dhi nariant ◊ mi fiat improdhendi una surra de atzarodhus ◊ tzertos poetas, oe, candho crent de fàghere poesia ahi cantu aciorodhu batint apare! (A.Dettori)◊ narat botza de atzorodhu chi annuat su sole!◊ chi sighit s'asciutore est bellu s'atzerodhu: ocannu ndhe torraus chentza nudha! 2. bi aiat a bèndhere durches, turrone e àteros atzorodhos Etymon srd. Translations French bâclage, horreur, chose mal faite English bungling, mess Spanish chapuza, chapucería Italian acciarpìo, pastìccio German Pfuscherei.

aconziminàre , vrb: conziminare Definition aconciare, agiustare a sa bona Synonyms e antonyms arragnare Translations French ajuster tan bien que mal English to repair as best one can Spanish arreglar a la diabla Italian aggiustare alla bèlla mèglio German so gut es geht instandsetzen.

ammunzàdu , pps, agt Definition de ammunzare; immarriu a tropu, chi at leau tropu múngia Synonyms e antonyms istasidu 2. fuit totu sueradu, ammunzadu, istracu Translations French en mauvais état, mal en point English mistreated Spanish agotado Italian strapazzato German mißhandelt.

apedatzàre , vrb rfl Definition su si pigare cadha, múngia manna, agiummai su si fàere a orrugos faendho cosa, trebballu o àteru Synonyms e antonyms arrebbentare, diligentziai Etymon srd. Translations French se donner du mal English to do one's best Spanish aperrearse, ajetrearse Italian arrabattarsi German sich bemühen.

arringàre , vrb Definition fàere arrennegu, crepu, tzacu / arringa! arringa! = arrennega! arrennega! Synonyms e antonyms arranzare 1, arraunzare, arrinzare, grujai, morrugnare, raganzare, ranzidare | ctr. allegrare, cuntentai Translations French se mettre en colère, faire mal au cœur English to make angry, to madden Spanish irritarse Italian adirare, far ràbbia German zum Zorn reizen.

butàre , vrb Definition torrare de s'istògomo sa cosa chi unu at papau; sartare, essire fora; foedhare male de ccn. / b. sàmbene = fai sacrifícius mannus, ispudai sànguini Synonyms e antonyms arrevesciai, bòmbere, bombitai, caciae, rebessare / afolfigare Sentences su frailarzu paret unu moro che chi s'inferru ndhe l'apat butadu (P.Casu)◊ est giustu chi s'inferru butet in sinu tou fàmine e peste (P.Mossa) 2. mi ant tochedhau sa zanna: mi nche butat su coro… no est cosa de bonu! ◊ un'istrepitzu paret chi mi che butet su coro, ma est solu unu lèpore chi mi colat in daennantis ◊ ti ch'est butandhe su dinare dae uricras! 3. s'ala chi li pistidhat no cumprendhet e butat subra de chie no l'ofendhet ◊ sa buca la zughet che vulcanu butendhe de continu fogu allutu (D.Ena) Etymon itl. buttare Translations French rejeter, vomir, rendre, médire, dire du mal English to throw up, to speak badly Spanish vomitar Italian rigettare, sparlare German brechen, schlecht reden (über+Akk.).

caciaràda , nf Definition cosa pastissada, cumpositziones o ispetàculos fatos male Synonyms e antonyms abbunzu, maltitzu Translations French horreur, chose mal faite English swill Spanish chapuza Italian pappolata German Faselei.

cadamàle , avb Definition cada + male: male a s'úrtimu puntu Etymon srd. Translations French très mal English very bad Spanish muy mal Italian malìssimo German sehr schlecht.

ciaputzería , nf Definition trebballu de ciaputzu, fatu a improdhu, male Synonyms e antonyms abbaunzu, abbunzadura, aciarodhu, afioncu, coredhu, impiastru, inciapudhu, inciorodhu, indróvigu Etymon srd. Translations French travail mal fait English mess Spanish chapuza, chapucería Italian lavóro mal fatto German Pfuscherei.

dòlere , vrb: doli, dòliri Definition provare o sentire su dolore po calecunu male a sa carena, fàere male; sentire dispraxere po css. male o dannu: s'impreat solu sa 3ˆ p. singulare de unu modu finiu (mi, ti, li dolet, nos, bos, lis dolet, doliat, e totu deasi), s’inf., pps. e ger. / pps. dófidu, dólfidu, dórfiu, dólidu, dóliu, dóssiu Synonyms e antonyms incrèschere, incrudèschere / dispiàchere Sentences dae su pódhighe malu mi ndhe dolet totu su bratzu ◊ mi est dolindhe meda, custa pistadura, como a sàmbene fritu ◊ narabbilu a mamma, fizu meu, inue ti dolet! ◊ mi ses tochendi aundi mi dolit ◊ no mi sunt mai dólias is origas 2. a nois nos dolet su dannu chi ant tentu in cussa famíllia! ◊ mi dolit su coru solu su pensai ◊ su èssere pecadore mi dolet cantu su èssere bisonzosu Etymon ltn. dolere Translations French avoir mal English to ache Spanish sentir dolor, sentir Italian sentire il dolóre, dolére, rincréscere German weh tun, leid tun.

gavàciu , agt: govàciu Definition nau de unu, chi est fatu a sa grussera (nau po sa manera de fàere, po su naturale, po su pagu ischire, po sa manera de bestire), o chi est fatu grussu (nau de sa carena) Synonyms e antonyms gaurru, gavaurru, grosseri, intrudhadu, iscalabradu, marranzone | ctr. compridu / iltrízile Sentences est una mertza de medianeris chi at traíxiu e béndiu sa Sardigna a is prus gavàcius de is istràngius (A.Cannas)◊ no eus istudiau e feus sa figura de is govàcius Scientific Terminology ntl Etymon spn. gabacho Translations French grossier, mal dégrossi English rough Spanish grosero, tosco Italian grossolano, rózzo German grob.

iderrigàri , vrb: irderrigai, irdirricare, sdarrigai Definition fàere a dolore o pònnere dolore mannu a errigos, a s’ischina in su tretu de is errigos Synonyms e antonyms illumbai, illumbedhare, irrenare, isarrigai, iscrocare 1, isderenare Sentences is massaus si funt irderrigaus carrixandu Etymon ltn. *ex derenare Translations French causer mal aux reins English to weary Spanish doler los riñones desriñonar Italian direnare German kreuzlahm machen.

incrèschere , vrb: incresci, incrèsciri Definition giare ifadu, giare incruescu, ma mescamente sentire calecunu dolore o fintzes unu dannu, unu dispraxere Synonyms e antonyms dispiàghere, dòlere, ifadare, incrudèschere Sentences non dia chèrrere incrèschere a nisciunu (G.Fiori)◊ aia bisonzu e apo incréschidu 2. dh'increscit una camba ◊ m'increscit una denti, m'increscint is arrigus 3. su de no premiare una poesia in calchi cuncursu no devet incrèschere e ne ammutzighilare sos cuncurrentes Etymon itl. increscere Translations French avoir mal, être désolé English to ache, to be sorry Spanish doler, lamentar Italian dolére German schmerzen.

iscaranàdu , pps, agt: iscarenadu, iscarenau, scarenau Definition de iscarenare; guastu; nau de su gurdone de s'àghina, chi dhu'est abbarrada solu sa carena (ca at seberau male, o si dh'ant papada is pigiones, o ca est calidade chi dha faet lasca) Synonyms e antonyms bisastradu, iselmoradu, istropiadu, malastrosu, sbisuriu, sciguriau / cdh. schilivratu / scrichiolàciu / iscolovalzu 2. sos budrones de sa ua sunt totu iscarenados ◊ su suverju anticu est mesu iscarenau dae su tempus 3. si pesat un'isposita e bolat tra sos ratos iscarenados de un'àrbure Translations French défiguré, balafré, mal fait English disfigured, not properly done Spanish desfigurado, mal hecho Italian sfigurato, sfregiato, mal fatto German entstellt, verunstalt.

isconfúsu , agt: iscufusu, iscunfusu Definition malestidu, bestiu de trastos bècios e iscorriaos / domo iscufusa = ghetada apari, malacòncia Synonyms e antonyms aciarollau, malatragiau, malatrociau, scurumu, zàule | ctr. alleputziu, mudadu Sentences sa pitzinna fit iscurtza e mesu iscufusa in sa bestimenta ◊ in dossu fit isconfusu che puzone ◊ bi ndhe at iscunfusos e nudos puru ◊ passada sa gherra, sa zente fit bisonzosa e iscunfusa, famida e istratzulada Etymon srd. Translations French mal habillé English shabby Spanish desharrapado Italian malvestito German schlecht gekleidet.

isvucàdu , agt Definition chi foedhat chentza arrespetu e a foedhos malos Synonyms e antonyms sbucaciau Translations French mal embouché English coarse Spanish malhablado Italian sboccato German zügellos.

màbi , nm, avb: mai 1, male, mali, màui Definition totu su chi podet èssere unu dannu, o a dannu de ccn. o de calecuna cosa, totu su chi noghet o chi podet nòghere, o èssere contràriu a su chi cumbenit, a su chi andhat bene, a su chi est méngius, prus giustu o prus cumbeniosu; css. maladia; nau de sa manera, de no èssere de giudu, de no andhare in favore, de fàere istrobbu, de èssere contràriu a su giustu, a s'arrexone, de no torrare paris cun su chi iat a serbire Synonyms e antonyms afeu, dannu, malu / dolore, mabadia, maligore | ctr. bonu / bene Idioms csn: mali antigu = maladia chi durat a longas, mala a sanare; male chentza rimédiu = sentz'e sanamentu, chi no curat, chi no sanat (o, nadu de àteru, chi no si li podet fàghere nudha, o chi sighit); male chena connotu = chi sos dutores no l'ant ischidu connòschere; male coltoidu, abbuadu = chi no si ndi bit nudha, cuau, incubadu; male de s'isprene = malàghera; male frantzesu = itl. sifìlide; male malu (in cobertantza, "su bonu male")= crancu, male cubau, mali mandiadori, unu male grave meda; male de sa pedra, malebredosu = itl. calcolòsi; male de sa gioga = itl. fimosi; su mal'e su mucu = arresfriu, male de istare a mucu falendhe; male acudidu = maladia chi benit totinduna; male cundhidu = male de infetu, maladia apitzigadita; male fínicu = tisi, su chi leat mescamente a prummones; su mal'e su tundhu = infiammatzione a su fodhale, itl. retto-colite; male masculinu = dolore forte chi de sos runzones s'isterret a sos butones; mal'e su fogu = crancu a sa pedhe; mal'e Deus = sa morte chi benit desesi; su male de sas ungras = limiore, susuncheria; fiadu mortu de male = chi at tentu dannu mannu de ndhe mòrrere o de che lu dèpere agabbare; èssere prenu de chentu e unu male minudu (nadu de ccn.)= totu filedhos, totu trassas, mendheas; ndhe batit su male sicu = faghet ispetare tropu, fait pèrdiri tropu tempus; bideresindhe male (de una cosa)= àere unu resurtadu chi no piaghet, chi no est bonu, no est cumbeniosu; male fatu! (nadu de calesisiat cosa)= aici no si depit fai!, est dannu, neghe, male morale (nadu de cumportamentu); mali fatu, malis fatus = faturas, bruscerias, fatuzu; male chentza seru = male (fintzas pecu, físsiu) chi unu no si lu connoschet, chi lu tenet chentza si ndhe abbizare; truncai su mali = frimmare su male; mal'e…+ art. unu/una + fuedhu chi inditat tempus (die, ora) = meda; male de nudha!… = male mannu o meda (si est una cosa de importu), male de no pònnere in contu si est cosa de pagu importu; fatu male = fatu a coredhu, chentz'arte, comente faghet chie no bi est bonu a fàghere sa cosa (nadu de unu triballu o faina); mali postu = arrimadu in logu chentza bi pessare (diferente de "postu mali" = in manera irballada, chi no setzit bene, no istat frimmu e gai); faedhare male a ccn. = arrispúndiri a fuedhus malus; andhare male = èssiri incarrerau abbia de unu resurtau légiu; (nadu de una cosa) bènnere, andhare male a unu = èssere de no la poder fàghere, de istrobbare, de dare ifadu; male chi andhet, male male chi andhet… = pro andhare de sa peus manera, ponindhe puru de andhare de sa peus manera… ; pàrriri mali a unu de ccn. cosa = pàrrere dolu, coment'e proare su matessi sentidu chi proat s'àteru pro carchi cosa chi li dispiaghet, pro su male chi tocat a un'àteru: si no bi at àtere in mesu, ofèndheresi, learesila; pps + male = meda; a totu mal'andai = de sa peus manera; male! = (zenia de frastimu) arrori tengas!, arrori tengat!, itl. accidenti!; mancu male! = sinono fit male, dispiaghere, e gai; no mi tochet male, mi tochit mali si… = zenia de zuramentu Sentences a pones mente a mie, chi deo no ti lu naro pro su male?! ◊ fortzis ti at fatu mai su èssi torrau incuadas cun su pentzamentu ◊ cun is cropus no ndi bogas nudha de cussu piciochedhu: est a fai su mai po peus ◊ sa peta morta de male la daent barata ◊ a Deus li dimandhamos de nos illibberare de totu sos males ◊ a tui ti coint is malis allenus ◊ si faghes cussa est male pro te! ◊ a inue, male pro me, as fatu sa partida? 2. male chi no morzat e ne campet! ◊ it'est su male chi as, chi ses a boghes?! ◊ su male benit totu a unu corpu e a si ndhe andhare est a pagu a pagu ◊ mal'apat sa casta de aundi ses essiu! ◊ bi est su male e tocat a curare! 3. male fatu a no currèzere sa criadura! ◊ custa cosa inoghe a costazu mi andhat male ◊ mi andat mali a dhoi passai ◊ si sighit cun custu sicore andhamus male! ◊ custu triballu est un'abbunzu: est fatu male! ◊ cussu bàrriu est andhendhe male: arrànzalu no che lu perdas! ◊ si no pones mente a babbu tou e mamma tua ti ndhe as a bídere male ◊ male male chi andhet, a sas deghe che semus in bidha ◊ it'est, cosa mali posta ses cichendi?◊ tui andas a trabballai? Mi tochit mali: piticu su mandroni!… 4. mi ndhe paret male, siscuru, a lu bídere sufrindhe! ◊ a s'amigu tou ndhe li paret male si no li daes a ischire chi ses cojendhe ◊ no ti ndhe parzat male si ti naro sa veridade ◊ dhi at donau unu certu… nd'est partu mali a mimi puru in parti sua! 5. su pitzinnu at sichiu a bochinare isprasumau male ◊ est arrennegadu male: no lu chirches, mancu, como! ◊ mi ndhe brincat unu dae un'àlvure e mi so assuconadu male ◊ at rispostu nechidau male 6. mal'e un'ora ch'est tucadu su trenu!…◊ mal'e una die ch'est emigradu!…◊ mal'e una die est, custu contu!… 7. su fogu fuidu at brusiadu sos laores: male de nudha!…◊ est pianghendhe ca cheret andhare a zogare: male de nudha!…(G.Ruju) 8. male, no si lassat picare in giru dae nemos! ◊ male, mih, epuru ti est piàghidu su turrone! 9. mancu mabi ca currúxinus de mobenti no àrtziant a celu! ◊ mancu male chi ses bénnidu, sinono fia solu ◊ mi tochet male cantu apo tocadu rellozu deo! Surnames and Proverbs prb: male furiosu coitat a passare ◊ a contos male fatos si bi torrat ◊ su male no andhat mai solu Etymon ltn. male Translations French mal, malheur English badly, evil Spanish mal Italian male, violènza, malaménte German Böse, Übel, Schaden, Weh, Schmerz, Krankheit, schlecht.

malallutrinídu , agt Definition chi no dhi ant giau educatzione, chi est maleducau Synonyms e antonyms malarrispetau, maleducadu, malechischiau | ctr. educau Sentences bi at zente chi est malallutrinida Etymon srd. Translations French mal élevé English impolite Spanish maleducado Italian maleducato German unerzogen, ungezogen.

malatrociàu, malatrossàu , agt: maletrassadu, malitrogiau Definition nau de ccn., mali atrociau, bestiu male, postu male de bestimentu, cun bestimentu béciu, arrogau, chi no orruet bene Synonyms e antonyms addegonidu, malachintadu, malatragiau, scumuru | ctr. benepostu Sentences no ti presentis totu malatrossau, ca sa genti chi depit benni funt signoris ◊ po comenti furint malatrossaus pariant dus peduleus ◊ pariat unu diàulu, aici malatrossau ◊ est una fémina betza e maletrassada, rassa chi paret sulada, sas titas che brochitas, leredhosa Etymon srd. Translations French indécent, mal assorti, mal fichu English shabby Spanish andrajoso, harapiento Italian indecènte, malcombinato, mal vestito German zerlumpt, schlampig, schlecht gekleidet.

malechérfiu , agt: maleghérfidu Definition nau de ccn., chi dhi tenent pagu istima, chi tenet maneras de fàere chi no praghent e no si faet bòllere bene Synonyms e antonyms malibbófiu | ctr. benibbófiu Etymon srd. Translations French mal vu English disliked Spanish malquerido Italian inviso German verhaßt.

«« Search again