acioródhu , nm: atzarodhu, atzerodhu, atzorodhu, ciarodhu, tzorodhu Definizione cosa fata male o nada a s’afaiu, betada apare chentza régula; fintzes cosa leada unu pagu a disprétziu / fàghere sa cosa a s'atzorodhinu = a sa biscaina, a brétiu, comenti essit essit Sinonimi e contrari abbaunzu, abbunzadura, afioncu, atzarodhadura, atzorodhinada, ciaputzeria, coredhu, frodhoga, impaputzu, impiastru, inciapudhu, inciorodhu, indróvigu, navàciu Frasi is chi cantant oe funt totu atzerodhos!◊ ridiat e iscracagliada po dogni atzorodhu chi dhi nariant ◊ mi fiat improdhendi una surra de atzarodhus ◊ tzertos poetas, oe, candho crent de fàghere poesia ahi cantu aciorodhu batint apare! (A.Dettori)◊ narat botza de atzorodhu chi annuat su sole!◊ chi sighit s'asciutore est bellu s'atzerodhu: ocannu ndhe torraus chentza nudha! 2. bi aiat a bèndhere durches, turrone e àteros atzorodhos Etimo srd. Traduzioni Francese bâclage, horreur, chose mal faite Inglese bungling, mess Spagnolo chapuza, chapucería Italiano acciarpìo, pastìccio Tedesco Pfuscherei.

aconziminàre , vrb: conziminare Definizione aconciare, agiustare a sa bona Sinonimi e contrari arragnare Traduzioni Francese ajuster tan bien que mal Inglese to repair as best one can Spagnolo arreglar a la diabla Italiano aggiustare alla bèlla mèglio Tedesco so gut es geht instandsetzen.

ammunzàdu , pps, agt Definizione de ammunzare; immarriu a tropu, chi at leau tropu múngia Sinonimi e contrari istasidu 2. fuit totu sueradu, ammunzadu, istracu Traduzioni Francese en mauvais état, mal en point Inglese mistreated Spagnolo agotado Italiano strapazzato Tedesco mißhandelt.

apedatzàre , vrb rfl Definizione su si pigare cadha, múngia manna, agiummai su si fàere a orrugos faendho cosa, trebballu o àteru Sinonimi e contrari arrebbentare, diligentziai Etimo srd. Traduzioni Francese se donner du mal Inglese to do one's best Spagnolo aperrearse, ajetrearse Italiano arrabattarsi Tedesco sich bemühen.

arringàre , vrb Definizione fàere arrennegu, crepu, tzacu / arringa! arringa! = arrennega! arrennega! Sinonimi e contrari arranzare 1, arraunzare, arrinzare, grujai, morrugnare, raganzare, ranzidare | ctr. allegrare, cuntentai Traduzioni Francese se mettre en colère, faire mal au cœur Inglese to make angry, to madden Spagnolo irritarse Italiano adirare, far ràbbia Tedesco zum Zorn reizen.

butàre , vrb Definizione torrare de s'istògomo sa cosa chi unu at papau; sartare, essire fora; foedhare male de ccn. / b. sàmbene = fai sacrifícius mannus, ispudai sànguini Sinonimi e contrari arrevesciai, bòmbere, bombitai, caciae, rebessare / afolfigare Frasi su frailarzu paret unu moro che chi s'inferru ndhe l'apat butadu (P.Casu)◊ est giustu chi s'inferru butet in sinu tou fàmine e peste (P.Mossa) 2. mi ant tochedhau sa zanna: mi nche butat su coro… no est cosa de bonu! ◊ un'istrepitzu paret chi mi che butet su coro, ma est solu unu lèpore chi mi colat in daennantis ◊ ti ch'est butandhe su dinare dae uricras! 3. s'ala chi li pistidhat no cumprendhet e butat subra de chie no l'ofendhet ◊ sa buca la zughet che vulcanu butendhe de continu fogu allutu (D.Ena) Etimo itl. buttare Traduzioni Francese rejeter, vomir, rendre, médire, dire du mal Inglese to throw up, to speak badly Spagnolo vomitar Italiano rigettare, sparlare Tedesco brechen, schlecht reden (über+Akk.).

caciaràda , nf Definizione cosa pastissada, cumpositziones o ispetàculos fatos male Sinonimi e contrari abbunzu, maltitzu Traduzioni Francese horreur, chose mal faite Inglese swill Spagnolo chapuza Italiano pappolata Tedesco Faselei.

cadamàle , avb Definizione cada + male: male a s'úrtimu puntu Etimo srd. Traduzioni Francese très mal Inglese very bad Spagnolo muy mal Italiano malìssimo Tedesco sehr schlecht.

ciaputzería , nf Definizione trebballu de ciaputzu, fatu a improdhu, male Sinonimi e contrari abbaunzu, abbunzadura, aciarodhu, afioncu, coredhu, impiastru, inciapudhu, inciorodhu, indróvigu Etimo srd. Traduzioni Francese travail mal fait Inglese mess Spagnolo chapuza, chapucería Italiano lavóro mal fatto Tedesco Pfuscherei.

dòlere , vrb: doli, dòliri Definizione provare o sentire su dolore po calecunu male a sa carena, fàere male; sentire dispraxere po css. male o dannu: s'impreat solu sa 3ˆ p. singulare de unu modu finiu (mi, ti, li dolet, nos, bos, lis dolet, doliat, e totu deasi), s’inf., pps. e ger. / pps. dófidu, dólfidu, dórfiu, dólidu, dóliu, dóssiu Sinonimi e contrari incrèschere, incrudèschere / dispiàchere Frasi dae su pódhighe malu mi ndhe dolet totu su bratzu ◊ mi est dolindhe meda, custa pistadura, como a sàmbene fritu ◊ narabbilu a mamma, fizu meu, inue ti dolet! ◊ mi ses tochendi aundi mi dolit ◊ no mi sunt mai dólias is origas 2. a nois nos dolet su dannu chi ant tentu in cussa famíllia! ◊ mi dolit su coru solu su pensai ◊ su èssere pecadore mi dolet cantu su èssere bisonzosu Etimo ltn. dolere Traduzioni Francese avoir mal Inglese to ache Spagnolo sentir dolor, sentir Italiano sentire il dolóre, dolére, rincréscere Tedesco weh tun, leid tun.

gavàciu , agt: govàciu Definizione nau de unu, chi est fatu a sa grussera (nau po sa manera de fàere, po su naturale, po su pagu ischire, po sa manera de bestire), o chi est fatu grussu (nau de sa carena) Sinonimi e contrari gaurru, gavaurru, grosseri, intrudhadu, iscalabradu, marranzone | ctr. compridu / iltrízile Frasi est una mertza de medianeris chi at traíxiu e béndiu sa Sardigna a is prus gavàcius de is istràngius (A.Cannas)◊ no eus istudiau e feus sa figura de is govàcius Terminologia scientifica ntl Etimo spn. gabacho Traduzioni Francese grossier, mal dégrossi Inglese rough Spagnolo grosero, tosco Italiano grossolano, rózzo Tedesco grob.

iderrigàri , vrb: irderrigai, irdirricare, sdarrigai Definizione fàere a dolore o pònnere dolore mannu a errigos, a s’ischina in su tretu de is errigos Sinonimi e contrari illumbai, illumbedhare, irrenare, isarrigai, iscrocare 1, isderenare Frasi is massaus si funt irderrigaus carrixandu Etimo ltn. *ex derenare Traduzioni Francese causer mal aux reins Inglese to weary Spagnolo doler los riñones desriñonar Italiano direnare Tedesco kreuzlahm machen.

incrèschere , vrb: incresci, incrèsciri Definizione giare ifadu, giare incruescu, ma mescamente sentire calecunu dolore o fintzes unu dannu, unu dispraxere Sinonimi e contrari dispiàghere, dòlere, ifadare, incrudèschere Frasi non dia chèrrere incrèschere a nisciunu (G.Fiori)◊ aia bisonzu e apo incréschidu 2. dh'increscit una camba ◊ m'increscit una denti, m'increscint is arrigus 3. su de no premiare una poesia in calchi cuncursu no devet incrèschere e ne ammutzighilare sos cuncurrentes Etimo itl. increscere Traduzioni Francese avoir mal, être désolé Inglese to ache, to be sorry Spagnolo doler, lamentar Italiano dolére Tedesco schmerzen.

iscaranàdu , pps, agt: iscarenadu, iscarenau, scarenau Definizione de iscarenare; guastu; nau de su gurdone de s'àghina, chi dhu'est abbarrada solu sa carena (ca at seberau male, o si dh'ant papada is pigiones, o ca est calidade chi dha faet lasca) Sinonimi e contrari bisastradu, iselmoradu, istropiadu, malastrosu, sbisuriu, sciguriau / cdh. schilivratu / scrichiolàciu / iscolovalzu 2. sos budrones de sa ua sunt totu iscarenados ◊ su suverju anticu est mesu iscarenau dae su tempus 3. si pesat un'isposita e bolat tra sos ratos iscarenados de un'àrbure Traduzioni Francese défiguré, balafré, mal fait Inglese disfigured, not properly done Spagnolo desfigurado, mal hecho Italiano sfigurato, sfregiato, mal fatto Tedesco entstellt, verunstalt.

isconfúsu , agt: iscufusu, iscunfusu Definizione malestidu, bestiu de trastos bècios e iscorriaos / domo iscufusa = ghetada apari, malacòncia Sinonimi e contrari aciarollau, malatragiau, malatrociau, scurumu, zàule | ctr. alleputziu, mudadu Frasi sa pitzinna fit iscurtza e mesu iscufusa in sa bestimenta ◊ in dossu fit isconfusu che puzone ◊ bi ndhe at iscunfusos e nudos puru ◊ passada sa gherra, sa zente fit bisonzosa e iscunfusa, famida e istratzulada Etimo srd. Traduzioni Francese mal habillé Inglese shabby Spagnolo desharrapado Italiano malvestito Tedesco schlecht gekleidet.

isvucàdu , agt Definizione chi foedhat chentza arrespetu e a foedhos malos Sinonimi e contrari sbucaciau Traduzioni Francese mal embouché Inglese coarse Spagnolo malhablado Italiano sboccato Tedesco zügellos.

màbi , nm, avb: mai 1, male, mali, màui Definizione totu su chi podet èssere unu dannu, o a dannu de ccn. o de calecuna cosa, totu su chi noghet o chi podet nòghere, o èssere contràriu a su chi cumbenit, a su chi andhat bene, a su chi est méngius, prus giustu o prus cumbeniosu; css. maladia; nau de sa manera, de no èssere de giudu, de no andhare in favore, de fàere istrobbu, de èssere contràriu a su giustu, a s'arrexone, de no torrare paris cun su chi iat a serbire Sinonimi e contrari afeu, dannu, malu / dolore, mabadia, maligore | ctr. bonu / bene Modi di dire csn: mali antigu = maladia chi durat a longas, mala a sanare; male chentza rimédiu = sentz'e sanamentu, chi no curat, chi no sanat (o, nadu de àteru, chi no si li podet fàghere nudha, o chi sighit); male chena connotu = chi sos dutores no l'ant ischidu connòschere; male coltoidu, abbuadu = chi no si ndi bit nudha, cuau, incubadu; male de s'isprene = malàghera; male frantzesu = itl. sifìlide; male malu (in cobertantza, "su bonu male")= crancu, male cubau, mali mandiadori, unu male grave meda; male de sa pedra, malebredosu = itl. calcolòsi; male de sa gioga = itl. fimosi; su mal'e su mucu = arresfriu, male de istare a mucu falendhe; male acudidu = maladia chi benit totinduna; male cundhidu = male de infetu, maladia apitzigadita; male fínicu = tisi, su chi leat mescamente a prummones; su mal'e su tundhu = infiammatzione a su fodhale, itl. retto-colite; male masculinu = dolore forte chi de sos runzones s'isterret a sos butones; mal'e su fogu = crancu a sa pedhe; mal'e Deus = sa morte chi benit desesi; su male de sas ungras = limiore, susuncheria; fiadu mortu de male = chi at tentu dannu mannu de ndhe mòrrere o de che lu dèpere agabbare; èssere prenu de chentu e unu male minudu (nadu de ccn.)= totu filedhos, totu trassas, mendheas; ndhe batit su male sicu = faghet ispetare tropu, fait pèrdiri tropu tempus; bideresindhe male (de una cosa)= àere unu resurtadu chi no piaghet, chi no est bonu, no est cumbeniosu; male fatu! (nadu de calesisiat cosa)= aici no si depit fai!, est dannu, neghe, male morale (nadu de cumportamentu); mali fatu, malis fatus = faturas, bruscerias, fatuzu; male chentza seru = male (fintzas pecu, físsiu) chi unu no si lu connoschet, chi lu tenet chentza si ndhe abbizare; truncai su mali = frimmare su male; mal'e…+ art. unu/una + fuedhu chi inditat tempus (die, ora) = meda; male de nudha!… = male mannu o meda (si est una cosa de importu), male de no pònnere in contu si est cosa de pagu importu; fatu male = fatu a coredhu, chentz'arte, comente faghet chie no bi est bonu a fàghere sa cosa (nadu de unu triballu o faina); mali postu = arrimadu in logu chentza bi pessare (diferente de "postu mali" = in manera irballada, chi no setzit bene, no istat frimmu e gai); faedhare male a ccn. = arrispúndiri a fuedhus malus; andhare male = èssiri incarrerau abbia de unu resurtau légiu; (nadu de una cosa) bènnere, andhare male a unu = èssere de no la poder fàghere, de istrobbare, de dare ifadu; male chi andhet, male male chi andhet… = pro andhare de sa peus manera, ponindhe puru de andhare de sa peus manera… ; pàrriri mali a unu de ccn. cosa = pàrrere dolu, coment'e proare su matessi sentidu chi proat s'àteru pro carchi cosa chi li dispiaghet, pro su male chi tocat a un'àteru: si no bi at àtere in mesu, ofèndheresi, learesila; pps + male = meda; a totu mal'andai = de sa peus manera; male! = (zenia de frastimu) arrori tengas!, arrori tengat!, itl. accidenti!; mancu male! = sinono fit male, dispiaghere, e gai; no mi tochet male, mi tochit mali si… = zenia de zuramentu Frasi a pones mente a mie, chi deo no ti lu naro pro su male?! ◊ fortzis ti at fatu mai su èssi torrau incuadas cun su pentzamentu ◊ cun is cropus no ndi bogas nudha de cussu piciochedhu: est a fai su mai po peus ◊ sa peta morta de male la daent barata ◊ a Deus li dimandhamos de nos illibberare de totu sos males ◊ a tui ti coint is malis allenus ◊ si faghes cussa est male pro te! ◊ a inue, male pro me, as fatu sa partida? 2. male chi no morzat e ne campet! ◊ it'est su male chi as, chi ses a boghes?! ◊ su male benit totu a unu corpu e a si ndhe andhare est a pagu a pagu ◊ mal'apat sa casta de aundi ses essiu! ◊ bi est su male e tocat a curare! 3. male fatu a no currèzere sa criadura! ◊ custa cosa inoghe a costazu mi andhat male ◊ mi andat mali a dhoi passai ◊ si sighit cun custu sicore andhamus male! ◊ custu triballu est un'abbunzu: est fatu male! ◊ cussu bàrriu est andhendhe male: arrànzalu no che lu perdas! ◊ si no pones mente a babbu tou e mamma tua ti ndhe as a bídere male ◊ male male chi andhet, a sas deghe che semus in bidha ◊ it'est, cosa mali posta ses cichendi?◊ tui andas a trabballai? Mi tochit mali: piticu su mandroni!… 4. mi ndhe paret male, siscuru, a lu bídere sufrindhe! ◊ a s'amigu tou ndhe li paret male si no li daes a ischire chi ses cojendhe ◊ no ti ndhe parzat male si ti naro sa veridade ◊ dhi at donau unu certu… nd'est partu mali a mimi puru in parti sua! 5. su pitzinnu at sichiu a bochinare isprasumau male ◊ est arrennegadu male: no lu chirches, mancu, como! ◊ mi ndhe brincat unu dae un'àlvure e mi so assuconadu male ◊ at rispostu nechidau male 6. mal'e un'ora ch'est tucadu su trenu!…◊ mal'e una die ch'est emigradu!…◊ mal'e una die est, custu contu!… 7. su fogu fuidu at brusiadu sos laores: male de nudha!…◊ est pianghendhe ca cheret andhare a zogare: male de nudha!…(G.Ruju) 8. male, no si lassat picare in giru dae nemos! ◊ male, mih, epuru ti est piàghidu su turrone! 9. mancu mabi ca currúxinus de mobenti no àrtziant a celu! ◊ mancu male chi ses bénnidu, sinono fia solu ◊ mi tochet male cantu apo tocadu rellozu deo! Cognomi e Proverbi prb: male furiosu coitat a passare ◊ a contos male fatos si bi torrat ◊ su male no andhat mai solu Etimo ltn. male Traduzioni Francese mal, malheur Inglese badly, evil Spagnolo mal Italiano male, violènza, malaménte Tedesco Böse, Übel, Schaden, Weh, Schmerz, Krankheit, schlecht.

malallutrinídu , agt Definizione chi no dhi ant giau educatzione, chi est maleducau Sinonimi e contrari malarrispetau, maleducadu, malechischiau | ctr. educau Frasi bi at zente chi est malallutrinida Etimo srd. Traduzioni Francese mal élevé Inglese impolite Spagnolo maleducado Italiano maleducato Tedesco unerzogen, ungezogen.

malatrociàu, malatrossàu , agt: maletrassadu, malitrogiau Definizione nau de ccn., mali atrociau, bestiu male, postu male de bestimentu, cun bestimentu béciu, arrogau, chi no orruet bene Sinonimi e contrari addegonidu, malachintadu, malatragiau, scumuru | ctr. benepostu Frasi no ti presentis totu malatrossau, ca sa genti chi depit benni funt signoris ◊ po comenti furint malatrossaus pariant dus peduleus ◊ pariat unu diàulu, aici malatrossau ◊ est una fémina betza e maletrassada, rassa chi paret sulada, sas titas che brochitas, leredhosa Etimo srd. Traduzioni Francese indécent, mal assorti, mal fichu Inglese shabby Spagnolo andrajoso, harapiento Italiano indecènte, malcombinato, mal vestito Tedesco zerlumpt, schlampig, schlecht gekleidet.

malechérfiu , agt: maleghérfidu Definizione nau de ccn., chi dhi tenent pagu istima, chi tenet maneras de fàere chi no praghent e no si faet bòllere bene Sinonimi e contrari malibbófiu | ctr. benibbófiu Etimo srd. Traduzioni Francese mal vu Inglese disliked Spagnolo malquerido Italiano inviso Tedesco verhaßt.

«« Cerca di nuovo