A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

tuturédhu 1 , nm Definitzione min. de túturu, cannedhu piticu; in su foedhóngiu de o cun is piciochedhos, sa natura de s'ómine Sinònimos e contràrios bichiriola, bobborota, chichia, lelledha, marracoi, pichiriola, picita, pilledha, pillighita, pissiredha, puzonedha, tórrina.

tuturéri , nm: tuturreri Definitzione su tzuntzurredhu, pilloni annapau, de noti, de su tiàulu o sóriche càmpinu o pinnàdigu Sinònimos e contràrios alaepedhe, arratapignata, cincidedhu, satzamurredhu, terriolubedhe, tuturedhu Frases solu sa tonca cantat in d-unu columberi e in s'ària no bolat tuturreri (P.Cabras)◊ che a sos tuturreris andhant sos fizos…◊ su tuturreri paret unu sorichitu Terminologia iscientìfica anar Ètimu srd.

tutúriche , nm Definitzione orrugu grussu de cosa; fintzes murru Sinònimos e contràrios bículu, botzichedha, moróculu, morótulu, tuturru, túturu / bruncu, murru.

tuturigàu , agt Definitzione chi portat tuturigu, nau de ampudha o frascu Ètimu srd.

tuturígu, tutúrigu totorígu

tuturrédhu tuturédhu

tuturréri tuturéri

tuturrícu, tuturríghe , nm Definitzione brínchidu a cúcuru ficadu, a conca a bàsciu, a mesu de s'abba / natare a t. = nadare asuta de s'abba Sinònimos e contràrios acabussoni, acabussu, tzurruvigu Ètimu srd.

tuturròne, tuturròni , nm Definitzione (nau prus che àteru su pl.) male a is viulas, genia de maladia chi faet a ufradura acanta de origas Sinònimos e contràrios buturones, origales, origanas, origonis, rugione Frases sanaiat refrios, tuturrones, turtuviatas de pede o ingiusticaiat unu bratzu bocatu ◊ ancu t'allighent sos tuturrones! Terminologia iscientìfica mld Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu oreillons Ingresu mumps Ispagnolu paperas Italianu orecchióni Tedescu Mumps.

tutúrru , nm Definitzione orrugu de cosa curtza e grussa; sa parte de sa cara acanta a s'origa, asuta, comente acabbat sa massidha, ma fintzes totu sa trempa; in ccn. logu, su t. est unu porcu isdorigau Sinònimos e contràrios bículu, moróculu, morótulu, murútulu, tutúriche, túturu / càvanu Maneras de nàrrere csn: t. de orijas = su tretu de sa conca inue bi est s'origra, s'origra etotu; survare una cosa in tuturros de uricras a ccn. = dare a ischire, nàrrere carchi cosa a ccn.; èssere sinnatu a su t. = zúghere su marcu, èssiri pigau a preferu Frases fit seghendhe e ponindhe in buca tuturros de peta arrustida ◊ at manigadu su pane a tuturros ◊ si at segadu debberone tuturru de casu cantu a su punzu! 2. mancari si ndhe betent sos tuturros! (G.Ruju)◊ li at corpadu a tuturros de origras ◊ custu contu sos mannos lu nant in tuturros de oricra a sos pitzinnedhos ◊ si muricabat sos tuturros ube sa barba li creschiat tètera ◊ cussu trumentu de telèfono cravatinchelu in tuturros de uricras! Ètimu srdn.

túturu , nm Definitzione cosa ammurigonada, curtza e grussa, tundha, a cannedhu; orrugu de linna deretu e lisu, de sa grussària de una canna, po tèndhere sa pasta faendho a pane (o, segundhu, fintzes po macarrones); genia de lobu intrau in d-unu cannedhu istampau po cassare animales piticos; s'ispiga de su moriscu; in cobertantza, sa natura de s'ómine / su t. de su pannu = su pannu téssiu comente essit imbodhigau in su súrbiu de ananti Sinònimos e contràrios bículu, istallada, moróculu, morótulu, murigoni, murútulu, tuturru, tutúriche / cannedhu / crobu 1, peàdiga 1, soga / puzona Maneras de nàrrere csn: faisí, fàghere o fàgheresi a unu t. = atuturare, collíresi a muntone, aggrumare; èssere o istare a túturu apare (nadu de duos)= a costazu de pare, unu acurtzu a s'àteru; betedhe t. de fémina!… = debberone fémina!; t. de canna = su tretu intr'e duos nodos, brocada, itl. internòdio Frases de is màchinas su pani ndi essit fatu a túturus a usu de marraconis ◊ su chi li at comintzau a bulluzare sa conca fit cussu túturu de ulianesu sétiu a costazu de issa 2. immoi nci funt is màchinas po fai su pillu ma nosu imperestus su túturu e de su pillu festus is tallarinus 4. fiat unu colori grogu giai símili a su de su túturu de su cixirilianu 5. sas berbeghes si sunt fatas a unu túturu si sunt salarzadas ◊ so a unu túturu de su fritu! ◊ zughet sa camisa a unu túturu ◊ cussu ch'est betzu meda, totu a unu túturu! ◊ ambas sorres fint frundhidas in terra a unu túturu.

tutússi , nm Definitzione orruo cràbinu; àtera genia de orrosa areste Sinònimos e contràrios arrolàriu, arrosabburda, badherinu, fusighitu, pibirillò, rosagadhina, rosagràbina Terminologia iscientìfica rbl, Rosa canina Ètimu srd.

tutzída , nf Sinònimos e contràrios bocadura, dórchida, irbissiada.

tutzidúra , nf Definitzione su che mòvere un'arremu de s'incàsciu cun calecuna atrotigada Sinònimos e contràrios bocadura, irbissiada, scordogadura, scuadhigadura, sdollocadura, trochidura, tutzida Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu entorse Ingresu sprain Ispagnolu esguince, torcedura Italianu stòrta, lussazióne Tedescu Verstauchung.

tutzinadúra , nf Definitzione una atrotogiadura Sinònimos e contràrios atrotoxadura, forrighitadura, profizadura, retrocimentu, trogadura, trogamentu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu torsion Ingresu torsion Ispagnolu torsión Italianu torsióne Tedescu Drehung.

tutziupéru tertziopélu

túu tóu

túus túos

túva , nf Definitzione logu o tretu buidu aintru de calecuna cosa; truncu de mata buidu, imbuidau a solu comente si est pudrigau su coro o fatu apostadamente, mata tuvuda, fintzes su ortigu comente che dhu bogant intreu de su truncu, a bisura de tumborru; fintzes s'istrégiu a ue calat su trigu móliu de sa mola; fogolone in pratza po sant'Antoni Sinònimos e contràrios bódiu, cafa, tuvu* / caudu, lachedhu, lacu / fogarone Frases s'abe est a moida in sa tuva 2. sa tuva de su ortixu ndh'essit po su piús intrea 3. calecuna die prima portiant sa linna a carru a inue si faiant sas tuvas Tradutziones Frantzesu cavité Ingresu cavity Ispagnolu hueco, cavidad Italianu cavità Tedescu Höhlung.

tuvàle , nm Definitzione logu totu tuvas, mescamente in is orrocas Ètimu srd.