musciuríglia, musciurílla , nf: mussurilla Definizione una genia de cardu chi faet bàsciu bàsciu; sa cranciofedha chi faet, a paris de terra Sinonimi e contrari bardugabidhu, mixurida, musciníllia Frasi cussus serragus de terra orrúbia mai araus fuant impannaus totu de musciuríglia Terminologia scientifica rba, Carlina gummifera Etimo ctl. muxera de guilla Traduzioni Francese chardon à glu Inglese stemless atractylis Spagnolo cardo de liga, ajonjera Italiano masticógna Tedesco eine gummihaltige Eberwurz.

mustiósu , agt: mustosu Definizione nau de àghina, chi portat o faet mustu meda Sinonimi e contrari binosu Frasi sa ua mustiosa rendhet meda a binu ◊ sa ua sèbera est bella a manigare, ma pagu mustiosa Traduzioni Francese riche en moût Inglese juicy Spagnolo rico de mosto Italiano mostóso Tedesco mostreich.

mutría, mútria , nf Definizione su istare o su si parare mudos; una de is maneras de istare de ànimu, candho alligros e candho tristos, candho de bona gana e candho de mala gana, candho deosi candho deasi, fintzes una genia de arrennegu Sinonimi e contrari mudigore, mudímine, mutricore / mota, spétzia / afuta, arrennegu Modi di dire csn: de mútria mala, bona = de ispétzia mala, bona; tèniri o pigai m. = èssiri ammutriau, fai murrus grussus, èssere a murru bocau Frasi sa mútria de su Sardu e de Sardigna mai si est fata ne si faghet oro! (P.Giudice Marras)◊ solu s'atítidu de sos rios segat sa mutria de sos montes ◊ dae sas alturas su cucu truncat sa mútria de sas badhes ◊ fint paris murghindhe, ma no faedhaiant: a su mudine de sas arveghes si acumpagnaiat sa mutria de totos duos 2. a cussizeris e assessores lis falaiat sa mútria: no aggradessiant cussu risu apalas issoro ◊ candho est de mútria mala murrunzat ◊ su binu los at postos de mútria bona ◊ si est rísidu e at postu de mútria bona finas a sos àteros ◊ sa fémina fut a mútria mala po su bisu chi iat fatu Etimo itl. mùtria Traduzioni Francese bouderie Inglese sulkiness Spagnolo talante, disposición de ánimo Italiano musonerìa Tedesco Kopfhängerei.

naríciu, narícre, narícru , nm Definizione nau prus che àteru pl., càrigas o pinnas de su nasu, is duos istampos cun su modhímene chi dhos format Sinonimi e contrari càrica, nare, nàstula 1, nasu Frasi at picau sa tutedha bruta e mi l'at irbentulata suta de sas naricres ◊ bi at una naricre destra e una naricre mànchina ◊ s'at postu tebbacu in cada nariga Terminologia scientifica crn Etimo ltn. *naric(u)lus Traduzioni Francese naseau Inglese nostril (of horse) Spagnolo aleta de la nariz Italiano frògia Tedesco Nasenloch, Nüster.

nàstula 1, nàstule , nf Definizione càriga, donniunu de is duos istampos de su nasu cun su modhímene chi dhos format (si narat prus che àteru pl.) Sinonimi e contrari acúgia, cadrata, càrica, nare, naríciu, pinna 2 Frasi nísidi su mucu, cantu chi ses faedhendhe a nàstulas tupadas! ◊ nuscos de alchimissa intrendhe in nàstules mi faghiant lagrimare Terminologia scientifica crn Etimo ltn. *nasitare Traduzioni Francese naseau Inglese nostril (of horse) Spagnolo aleta de la nariz Italiano frògia Tedesco Nüster.

níbbaru , nm: níbberu, níbburu, níparu, níperu Definizione tzinníbiri veru, genia de linna chi faet a mata fintzes manna, a fogighedhas piticas e puntudas: faet unu frutu a birilla, a pículas, chi narant arrulloni, bòdhero Sinonimi e contrari chiníberu, cinnéberu, gheníperu*, trubénneru / cdh, níbbanu, ttrs. níbbaru Frasi osselvat su crabitu arrustidu, ruju, in s'ispidu de níbberu Terminologia scientifica mtm, Juniperus oxycedrus Traduzioni Francese cade Inglese juniper Spagnolo enebro de la miera Italiano ginépro rósso Tedesco Zederwacholder.

niedhigòre, niedhigòri , nm Definizione negru de fumu, mascara bogada de linna ogiosa abbruxada po usu de imbarchinamentu, po giare o fàere colore niedhu po muros; fintzes marcu druchesau de pistadura Etimo srd. Traduzioni Francese noir de fumée Inglese lampblack Spagnolo negro de humo Italiano nerofumo Tedesco Ruß.

noantàmas , cng: nointamas, nointames, nointàmene, nontamus, notammis Definizione (cng. cuncessiva) genia de foedhu chi giaet un'idea de cosa contrària: cun totu cussu…, no solu de…, no solu no…; po giare prus fortza a su chi si narat, s'impreat coment'e po repitire unu foedhu / noantamas de... antzis = no de..., no solu… antzis, fintzas Sinonimi e contrari tamen*, mancumale, prusaprestu / cdh. nointamu Frasi nointamas sas cosas sunt andhadas a su revessu (G.Ruju)◊ si est cugudhadu in cara che batia frisca, nointamas l'ant connotu ◊ no apo mai crétidu in cussos contos, nointamas in su pessamentu mi prammizaia totu sas naravellas intesas dai sos mannos 2. nointamas at faedhadu male de me, ma de tota s'eréntzia ◊ nointames de sere a cadhu a sa nuda, no rezo mancu in sedha! ◊ nointamen de mi frimmare, devia andhare piús lestru ◊ notammis a no torrare a nàrrere nudha, ma fut issu etotu a andhare in agiudu a chie ndhe teniat bisóngiu 3. no solis ant bidu sa pupa de s'ómine, ma l'ant finas connotu, nointamas! Traduzioni Francese cependant, malgré, néanmoins Inglese in spite of, however Spagnolo sin embargo, a pesar de Italiano tuttavìa, nonostante, nondiméno Tedesco auch wenn, obwohl, trotzdem.

nuràche, nuràchi, nuràci, nuràcu, nuràghe , nm: nuraghi, nuragi, nuragu, nuraxi, nuraxu, runache Definizione s'òpera prus famada e connota de sa civiltade de is Sardos de s'antigóriu: genia de turre a truncu cónicu a duos e tres pianos, fata cun coròngios mannos in fundhu e pedras prus aderetzadas e piticas a manu a manu chi artzat (is úrtimas fileras fintzes picadas), a base tundha, muros betaos a aintru cantu prus artzant, istàntzia in mesu, arta e a tzimbóriu, iscala aintru de su muru po pesare a pitzu, po su prus a turre sola ma medas bortas a duas, tres e bàtoro impare / a./c.: po no fàere sonu légiu, segundhu comente si agatat (es. apustis de s'art. unu), su foedhu fúrriat a s'imbesse is primas duas cunsonantes, n r > r n: una pinneta unu runaghe nudu unu masone andhendhe (G.Fiori); cussu est unu runaghe cun tres turres a tríbide; s'arraighina de su foedhu, nur-, benit de sa limba sarda antiga – innanti de su domíniu romanu e púnicu – e si agatat in númenes meda de logu e de bidha; min. nuratolu Sinonimi e contrari murache / cdh. naracu Frasi de totu is nuraghes chi inghiriànt a bidha nosta, oe ndhe connoscheus calecunu ◊ a sos fizos de seru su nuraghe mustrat luntanas andheras ◊ dhoi at nuracis, tumbas de gigantis e necrópolis ◊ est mannu e forte cantu su nuraghe ◊ sos nuraches atrogant comente est nàschia s'identidade nostra ◊ nuraxu derrutu, turri millenària, castedhu solitraxu (U.Cara)◊ cussa est cosa de os tempos de os nuragis ◊ de cussu nuraghe ndhe at abbarradu solu unu costazu Terminologia scientifica opan Etimo srdn. Traduzioni Francese nuraghe, nouraghe Inglese nuraghe Spagnolo nuraghe, monumento prehistórico de Cerdeña Italiano nuraghe Tedesco Nuraghe.

óbiga, óbighe , nf, nm: ópica, ópiche, ópicu, úpigu Definizione arretza a forma de sacu, acapiada a una pértia, po piscare trota, fata cun pigionatzos de ollastedhu de erriu (ma a logos fintzes gamu, àghimu); in cobertantza, brulla mala, fura / min. obighedhu Sinonimi e contrari arraciallu, arretza, filau, ganghiledhu, trotiadore / ghelea, giogada Modi di dire csn: fàghere s'óbiga = nadu in suspu, fàghere una cosa in debbadas, fàghere una cosa seguramente irballada; tortu che un'óbiga = dortu a unu gantzu (nadu de ccn., chi no arrexonat e no ponet mente) Frasi fint in su riu trazendhe s'óbiga prena de trota e ambidha ◊ tiu Gabini abiat pistau àndhalas de piscadore, cun arretzas a codhu, su berticale e s'ópiche 2. si cumandhas a isse già la faghes s'óbiga: mancu t'iscurtat! ◊ si ti pones a isse a sótziu già la faghes s'óbiga!…◊ bi est istada sa ruina de s'annada mala e de sas óbigas Terminologia scientifica ans Traduzioni Francese filet de pêche en forme de sac Inglese sack net Spagnolo red en forma de saco Italiano réte a sacco Tedesco sackförmiges Netz.

odhiólu , nm Definizione sa trota candho est de naschidórgiu, ancora pitica Sinonimi e contrari groli, seju 1, sodhiscu, trotischedha, tzurrita Terminologia scientifica psc Etimo srd. Traduzioni Francese alevin de la truite Inglese fry trout Spagnolo alevín de la trucha Italiano avannòtto della tròta Tedesco junge Forelle.

ogiuermànu , nm: olliarmanu, olliremanu, olluermanu, oziamanu, ozualmanu, ozuemmanu, ozuermanu Definizione s'ógiu de s'olia Sinonimi e contrari cdh. ociulmanu Frasi s'ozuermanu est su menzus de sos ozos ◊ po fàere su chibudhau dhue cheret oziamanu 2. sa divisione no est andhada límpia chei s'ozuemmanu e sunt a briga Terminologia scientifica mng Traduzioni Francese huile d'olive Inglese olive oil Spagnolo aceite de oliva Italiano òlio di oliva Tedesco Olivenöl.

oguleàu, oguliàu , nm, agt Definizione genia de fortza, de capacidade chi nanca unu tenet de fàere male ('pitzigare') a s'àteru solu po dh'abbaidare (e fintzes chentza dhu bòllere o chentza ndhe ischire nudha); male chi benit a chie dh'ant pitzigau de ogu; chi dh'ant pitzigau de o fertu a ogu, o postu ogru Sinonimi e contrari ispinzadura, ispinzamentu, ogumalu Etimo srd. Traduzioni Francese mauvais œil Inglese evil eye Spagnolo mal de ojo Italiano malòcchio Tedesco böser Blick.

olàdighe , nm Definizione linnu malu o murta làvrina (in calecuna bidha fintzes murichessa), genia de linna tostada meda chi faet a mata in logu de monte unu pagu artu Sinonimi e contrari àera, costi, cóstiche Terminologia scientifica mtm, Acer monspessulanum Etimo ltn. volaticus Traduzioni Francese érable Inglese maple Spagnolo arce de Montpellier Italiano àcero Tedesco Ahorn.

ólchidu , nm, nf: órchida, órchidu, órghidu, óschidu, úlchida Definizione prus che àteru, boghe, grida po dolore forte o dannu mannu Sinonimi e contrari addólimu, bérchida, írchidu, tzérriu Frasi fuindhe, a donzi passu una ruta e donzi ruta un'órchidu ◊ leados a istocadas, ant betadu un'óschidu e sunt mortos ◊ a s'acumpagnamentu de su mortu una giòvana fit pianghendhe a óschidos ◊ s'órchida sua tremiat sa domo, pariat chi bi aiat faladu unu lampu Etimo srd. Traduzioni Francese cri de douleur Inglese howl of pain Spagnolo grito de dolor, alarido Italiano urlo di dolóre Tedesco Schmerzenschrei.

ollerícinu, ollerícitu , nm: olleurrícinu, ozuarritzi, ozuerici, ozuerízine, ozuorrízinu, ozurítziu, ozuritzu Definizione s'ógiu chi si faet de sa cagamèngia, ma fintzes sa linna etotu Sinonimi e contrari cagamèngia, ollarrégiu Frasi po ti prugai comporadí s'olleurrícinu ◊ bufa ca ti faet bene, ca no est mancu ozuorrízinu, no! Traduzioni Francese huile de ricin Inglese castor-oil Spagnolo aceite de ricino, carapato Italiano òlio di rícino Tedesco Rizinusöl.

orgumédhu , nm Definizione su nodu de s'ogroena o annou de su gúturu comente si biet a fora Sinonimi e contrari grogòcia Terminologia scientifica crn Traduzioni Francese pomme d'Adam Inglese adam's apple Spagnolo bocado de Adán, manzana, nuez de Adán Italiano pómo d'Adamo Tedesco Adamsapfel.

oridúra , nf Definizione su orire, su segare sa pasta de su cumossu faendho su pane, cumenciare su pane Sinonimi e contrari abbessiada | ctr. finidura Etimo srd. Traduzioni Francese ébauchage, ébauche Inglese sketch Spagnolo el cortar un trozo de masa del amasijo para hacer el pan Italiano abbozzatura, abbòzzo Tedesco Entwurf.

orijibesànte , agt Definizione chi pecat a origas, chi intendhet pagu Sinonimi e contrari surdànciu, surdatzu, surdíghinu | ctr. orijilébiu Etimo srd. Traduzioni Francese un peu dur d'oreille Inglese hard of hearing Spagnolo duro de oído Italiano sordastro Tedesco schwerhörig.

oríre , vrb Definizione fàere is oros; segare de su cumossu is panes a tèndhere, sestare su pane, cumenciare a dhu fàere Sinonimi e contrari orivetai, orizare, orulare 1 / abbessiare | ctr. isorulare 3. sos isterzos no cherent oridos ca che ndhe ruet a terra betendhe Etimo srd. Traduzioni Francese ébaucher du pain Inglese to sketch the bread Spagnolo orillar, cortar un trozo de masa del amasijo para hacer el pan Italiano abbozzare il pane Tedesco mit der Brotvorbereitung beginnen.

«« Cerca di nuovo