chircàdu , pps, agt: chircau, circau Definizione de chircare; chi est o chi dh'ant cricau, chi dhu cricant ca totus o medas dhu bolent, chi funt cricandhodhu 2. su logu est totu chircadu: no si che agatat unu cocoi! ◊ pressi meda teniat: at serrau sa crésia, po nanca fai trabballus, sentza de tenni mancu su muraroi circau! 3. sèmeno sa birdura e robba de iscialada, màssimu cudha chi est piús chircada ◊ isse fut un'inferchidore pretziadu e chircadu Traduzioni Francese demandé, requis Inglese looked for Spagnolo buscado, buscado, apreciado Italiano cercato, richièsto, ricercato Tedesco gesucht, begehrt.

corrorinài , vrb Definizione cricare e arregòllere codrolinu Sinonimi e contrari cugumedhare Etimo srd. Traduzioni Francese cueillir des champignons Inglese to look for mushrooms Spagnolo buscar hongos Italiano andare per funghi Tedesco Pilze suchen gehen.

cubíre , vrb: cupire Definizione disigiare meda, forte Sinonimi e contrari aputzare, cúbere, disigiai Frasi dego m'isto a murmutu cupindhe bona fortuna ◊ innantis fis a lèpores e pudhas e como ses cupinne finas su serione de sa chipudha! ◊ ite semus cupindhe in custu tzecu andhare nostru? ◊ tandho ant a mòvere sos chi su ballu tundhu ant cubidu 2. l'isco chi candho cubis sa trasferta sa mesada ti dat aficu lanzu (P.Giudice Marras)◊ sunt umbras cubidas in giuntas de terra Cognomi e Proverbi prb: chie at facultade no cubit su pane Etimo ltn. cupire Traduzioni Francese convoiter Inglese to long for Spagnolo codiciar Italiano bramare Tedesco herbeisehnen.

frégua, freguèdha, frégula , nf: frélua, freuledha, frígula Definizione ispétzia de fianda po usu de minestra: macarrones a farinedhos chi si faent istidhigandho abba a sa símbula e girandho a lébiu sa punta de is pódhighes apitzu, aintru de su tianu: sa símbula essit totu aranedhada, a farinedhos minudos che gràndhine e si faet sicare po durare / a./c. a logos narant freguledha a su frutu de su samucu / f. incasada = cundhida cun bagna e casu ratadu; frégula istufada, istuvada = sucu cotu a budhidu, cundhidu che a sos macarrones, postu in lama cun ozu budhidu betadu subra e postu in su furru fintzas a fàghere sa crosta cun casu ratadu subra puru Sinonimi e contrari ambu, pistizone, sucu Frasi beniat a bidha a portai sa frégua manna de incasai ◊ custu botixedhu est prenu de freguedha ◊ sa frégula si fait de símbula, a pibionedhus Cognomi e Proverbi smb: Fregula Etimo itl. frégolo Traduzioni Francese pâtes alimentaires granulées pour soupe Inglese typical sardinian pasta for soups Spagnolo pastas sardas para sopas Italiano tipo di pasta sarda per minèstre Tedesco sardische Suppennudeln (Pl.).

iltàre , vrb: istai, istare, stai Definizione su èssere, su abbarrare, su sighire a èssere de sa matessi manera, imperau pruschetotu po sa salude, sa manera de campare, po bívere, tènnere domo a ue fàere fúrriu o fàere abbitu in ccn. logu fintzes a manera chi s’ischípiat, tènnere sa residéntzia; càbere de una cosa aintru de un’istrégiu, de unu logu (deosi pigat s’aus. àere); foedhandho de bestimentu, orrúere bene a chie si dhu ponet, dèghere; aporrire, giare in manu una cosa a un’àteru o fintzes lassare una cosa a préstidu (aus. àere)/ pps. istadu (chi est de su vrb. èssere puru); ind. pres. 1ˆ p. sing. isto, istau, 1ˆ p. pl. istadeus; ind.passau 3ˆ p. sing. istetit; ind. imp. 3ˆ p. sing. istetiat; istare + ger. de àteros vrb. = narat su sighire de s’atzione inditada de s’àteru vrb. (istare faghindhe = fàere, sighire a fàere, istare andhendhe = andhare, sighire a andhare, istare pessendhe = pentzare, sighire a pentzare, e totu deasi) Sinonimi e contrari abarrai, abertai, aisetare, arreare, èssere / càbere / aporrire / imprestare | ctr. andai, cambiai Modi di dire csn: "si isto", mancari a su presente, s'impreat pro css. tempus passadu puru: s'isto deo!… = s'isto deo no lu faghia, s'isto deo no l'aia fatu; istaresindhe de carchi cosa = fai a mancu, aguantaisí de fai ccn. cosa chi s'iat a bolli fai; ista a bídere si…, ist'abbellu si… = abarra abbellu si…, bieus immoi si…; si no istat ca…, si no istat de… = mancu mali ca…, si no fit ca… (est unu cuncetu de càusa); lassare istare = lassai a pèrdiri, isbandonai, lassai in paxi; istare a s'allora allora = faghindhe e chentza fàghere, perdendi tempus; istare a or'a ora = abarrai a s'úrtimu momentu; istare duiddui = abarrai a su pentza e torra; no pòdere istare = istare male, intendirisí mali de no arrennèsciri a agatai asséliu; no ischire inue ndh'istare de sa cuntentesa = èssiri prexaus meda, no tenni asséliu de su prexu Frasi gei mi bieis comenti istu ◊ e comente istant in domo tua? ◊ cussa famíllia che istaiat in contonera, ma como ndhe istat in bidha ◊ inue che istas, ca benzo a domo tua? ◊ semus istendhe male cun totu custos pidinos, unu muntone de cosas de fàghere ◊ bi at chie istat bene e bi at chie istat male ◊ e comente istas: sanighedhu ses? ◊ chie istat male si acotet! ◊ cussa cosa, posta gai, istat male: ndhe podet rúere ◊ istadeus bèni dèu e issus 2. issos si sunt istados e deo mi ndhe so bénnidu ◊ andho a cumandhu e mi ndhe torro luego, no mi che isto inie! ◊ no istes chentza fàghere! ◊ si as bisonzu de lu faedhare, no istes a candho si ch'est andhendhe! ◊ candho lu mintzídiant, isse no istat duiddui a rispòndhere male! ◊ aundi est coru e vida istau cuntziderendi! ◊ si cheres annare bae: po me no istes! ◊ pro no istare a s'andha e torra a tantas bortas menzus gàrrigo de prus 3. a candho istas a fàghere cussa faina?! ◊ no apo a istare meda a torrare ◊ si no ti seras prima de brincare, no as a istare meda a ti lu ninniare! ◊ cant'istas murghindhe, deo ammanitzo s'àtera cosa pro tucare a bidha ◊ istamus pagas dies a torrare 4. bunnedha e falda de seda, imbustu, isciaca e giupone t'istant a perfessione ◊ mi apo fatu una bestimenta a prou: m'istat bene una meraviza! 5. no sigas a betare mústiu a sa cuba ca no bi ndhe istat àteru! ◊ inue t'istat totu cust'ira de cosa chi ses manighendhe?! ◊ in cuchina bi aiat una ziminera manna chi bi istabant totus inintro ◊ cust'isterzu est minore e totu custa cosa no b'istat 6. a su pisedhu l'isto sa forramenta, gai imparat a triballare ◊ a mi ndhe l'istas sa lepa, ca no bi lompo? ◊ a mi l'istas, como, sa màchina, ca guido deo? ◊ a mi l'istas, sa lepa, a mi segare casu? ◊ ístalu a mie, cussu tzapu, ca ndhe bides de terra furriada! ◊ a mi l'istas su cellulare tou, ca su meu est iscàrrigu, ca depo fàghere una telefonada como? 7. aite mi la ses dendhe custa cosa, a istare o a lassare? ◊ bae a mammai Maria, si nos istat unu pane, za bi lu torramus a sa cota! ◊ s'ebba sua isse no l'istat a neune 8. deo mi apo a iltare a su chi cheret Deu ◊ no mi ndhe isto chentza bídere comente est ◊ de cantu ti narant a promissas ndhe as àere unu corru e… ti ndh'istas! ◊ chircas, inventas dogni ingrediente: tue ti ndhe istas pro lu dare a mie! (G.Sini)◊ no si ndhe podent istare de fumare…◊ nara, Cubeddu, dae su vísciu prite no ti ndhe istas! (Còntene)◊ si babbu ti narat ca nono, a malaògia de mei ti ndhe istas! ◊ nois féminas nos istamus fintzas de allegros cuentos! 9. istade, lassàdemi colare, ca tenzo presse! ◊ ista a bídere si bi resesso deo! ◊ làssami cussu cantu de fuste…: ist'abbellu si como ti ndhe impipas! ◊ si no istat ca l'apo bidu cun sos ogros mios no bi aia crétidu! ◊ si no istat de babbu tou ti aiant betadu sedha!◊ si fit istadu de andhare e torrare sa mantessi die ti aia fatu un'improvisada ◊ si no fit istadu gai, comente aimus fatu? ◊◊ lassémullos istare e sighemus su cantu! ◊ lassa istare su pitzinnu, no lu subéries! ◊ lassa istare cue sa cosa mia! ◊ cussu triballu l'amus lassadu istare ◊ no mi lessis istai incadenau cun su pecau! ◊ no mi chirches a fàghere cosa ca no poto istare! ◊ no poto istare de sos dolores Cognomi e Proverbi prb: àcua in su pistoni pistat: àcua fut, àcua est e àcua s'istat ◊ in su bonu onzunu b'ischit istare Etimo ltn. stare Traduzioni Francese être, rester, demeurer, aller bien Inglese to be, to have room for, to live, to suit, to stay Spagnolo estar, vivir, caber, sentar bien Italiano stare, dimorare, abitare, risièdere Tedesco bleiben, wohnen.

ispedhiài , vrb: spedhiae Definizione disigiare meda, àere a disígiu, apílliu mannu de calecuna cosa o de ccn. Sinonimi e contrari apedhiae, desizare, renchènnere Frasi portamí su pipiu a dhu biri, ca m'ispédhiat! ◊ funt binti annus chi ammancu e is de domu m'ispédhiant! 2. torrau a innòi ses: m'ispedhiàst puru, lah, ca tanti ses pécula bella!… Etimo srd. Traduzioni Francese désirer ardemment Inglese to long for Spagnolo anhelar, codiciar Italiano bramare, desiderare forteménte Tedesco begehren.

lemusinài , vrb: allimusinai, limosinai, limosinare, limusinai, limusinare Definizione pedire, domandhare s'alemúsina o àteru coment'e alemúsina, coment'e cosa chi no tocat de diritu Sinonimi e contrari mendigai, pedulianare Frasi unu padre andhaiat a limosinare ◊ eo nudu e famidu so andhendhe a limusinare ◊ po gràtzia de su regnu biancu baxi in giru a lemusinai (Origa) Traduzioni Francese mendier Inglese to beg for Spagnolo mendigar, limosnear Italiano elemosinare Tedesco betteln (um).

po , prep: pro Definizione prep. chi s'impreat pruschetotu po inditare iscopu, ma fintzes càusa, favore, o precisare a ite, a chie, o cantu est limitada una cosa: cun su vrb. in sa forma de s'inf. tenet diferentes impreos no sèmpere bene distintos Sinonimi e contrari ca Modi di dire csn: pro me, po mene, po mimi = a pàrrere meu (o fintzes po fàere bene a mimi, po torracontu meu); pro a tie = pro te, po tui; pro cantu no… = sigomente, andhe chi no…; pro èssere chi…, pro chi no… (valore cuncessivu) = cun totu chi…, fintzes si no…; pro èssere chi… = própiu ca…; pro… (+ vrb.) = in arriscos, in perígulu de…; su pro = totu su chi si podit nàrriri o cunsiderai a favori (de ccn. cosa); unu po un'àteru = in càmbiu, a su postu o in parti de un'àteru; pro gai…, pro gai e pro gai… = po cussu e po cussu, prusaprestu…; est biu pro miràculu, semus salvos pro sa fide = itl. mediante, per mèzzo di Frasi babbu tou ti mandhat a iscola pro istudiare ◊ si triballat pro campare ◊ po atendi un'ómini nci bollit sa pobidha ◊ seu innòi po dhi fai cumpangia 2. po trassas assimbillat a su babbu, po bonugoru a sa mama ◊ pro bisonzos gai za mi arranzo a sa sola ◊ pro físsios za ndhe zughet, cussu! ◊ po cantu eis a bivi no dh'eis a iscaresci ◊ su chi apu fatu dèu, po Cíciu, no dh'at fatu mancu su fradi ◊ custu dhu fatzu po doveri ◊ ant brigadu pro chistiones de pàsculu ◊ mi seu dépia tupai is càrigas po su fragu mau ◊ ses istracu pro duos passos chi as postu ◊ cussu est su pràngiu po oi ◊ l'ant bantadu pro su bonu fàghere ◊ s'iscola, pro su chi bi fint pótidos andhare, no fit piàghida mancu a issos ◊ cumprendit allu po cibudha ◊ po mimi bai tui! ◊ si no fit istadu pro s'azudu sou no ndhe aias fatu de nudha a solu! 3. pro chi + cong. = mancari, fintzas si: pro chi mi apat renusciadu tempus e sorte, so sempre cudhu cumpagnu afetzionadu (G.A.Cossu)◊ sos míseros de benes e de pannos, pro chi sient astutos, parent tontos (M.Murenu)◊ so isperanno chi dhi fete cuntentu lizenno custa cantilena, pro chi no siet una balentia ◊ si li dant peta, màndhigat, pro chi siat peta de cane! ◊ po chi portis sa conca murra, lah no ti acontessat de arregolli surra! ◊ fit fémina bella, pro chi no apat tentu bona sorte 4. pro + inf. = si (ispantu), azummai: pro l'aer bidu a sa torrada, cun sos pes iscaldidos de suore!…◊ candho la fipo parturindhe l'apo penada duas dies: pro bi lassare sa vida, mama e fiza! ◊ pro mi ndhe pissiare, de su dolore! ◊ ndh'est rutu dae artu: pro bi lassare sa pedhe! 5. pro + inf. = a su postu de…, cantu chi…, pro gai e pro gai, pro cussu e pro cussu: pro che pèrdere su puntu de s'onore menzus cherio pèrdere milli benes! ◊ pro tènnere a mimme, at nau su sóriche, sórico sa soca! ◊ pístadi sa limba, pro nàrrere machines! ◊ mòrrere pro mòrrere menzus a betzu ◊ dh'apu pigada po èssi una fémina de bixinau ◊ pro gai nos líbberas a Barabba! ◊ po pedra e pedra za che ndh’at in Terra chi carrare ndhe podes tota die (Sale) 6. pro + inf. = càusa, ca: iscuru a chie pedit pro no àere! ◊ daghi si pesant, custos fogos mannos si movent pro no àere arresetu ◊ su mali parit mancu po tenni cumpangia ◊ cudhos chi de richesa fint dotados, pro èssere tontos sunt rutos a fundhu (G.Frassu)◊ su Sardu masedu no si est lamentau e po èssi masedu est sempri poboritu! ◊ si ti apo fatu un'averténtzia no l'apo fatu pro ti chèrrere male! ◊ po èsseres risortu, Deus meu, ghite regalu mannu chi mi as dau! (L.Loi)◊ piga custu, ma no po ti meritai, lah! 7. pro + bi + inf. = si + verbu, pro inditare disizu o impudu: e ite pro bi l'ischire, chie est cussu chi mi at fatu dannu… banzu li tia dare! ◊ e ite pro fàghere a paris, candho si ndhe tzacant a inoghe a furare!…◊ pro bi l'àere ischidu chi fit gai tramposu!…… ◊ po dh'ai iscípiu ca fiat pagu riconoscenti aici!… 8. meda cosa perdesi ma mi ndhe acunnortesi pro cantu no so mortu ◊ pro èssere chi ses mannu za ndh'as zutu de cabu!…◊ pro èssere chi so mannu mi depes rispetare de prus ◊ at tímiu po dh'arrestai ◊ pro chimbe francos chi tenimus che l'ispendhimus fora e chentza bisonzu puru!…◊ bosu ge fuedhais pagu, ma po tronai!… Etimo ltn. pro Traduzioni Francese pour Inglese for Spagnolo por, para Italiano per Tedesco für, zu, um, durch, wegen.

sortéri 1 , nm Definizione donniuna de is personas o cosas chi si depent fàere a billetes, a chie (o su chi) essit, a chie tocat Traduzioni Francese personnes ou choses à tirer au sort Inglese drawing for (lots) Spagnolo lo que va a ser sorteado Italiano sorteggiando Tedesco durch Los bestimmen.

subbacuài , vrb Definizione piscare asuta de s'abba Traduzioni Francese pêche sous-marine Inglese to go in for underwater fishing Spagnolo hacer pesca submarina Italiano fare pésca subàcquea Tedesco Unterwasserjagd treiben.

tiràgiu , nm: tirazu Definizione sa leva noa, sa festa de is de sa leva, sa tzerriada po fàere su servítziu militare Sinonimi e contrari leva, levada Frasi mi ant avisau de andhare a su tirazu ◊ pro su tiràgiu andho a Núoro Etimo itl. tiraggio Traduzioni Francese passer le conseil de révision Inglese medical examination for call up Spagnolo quinta, fiesta de los quintos Italiano vìsita di lèva Tedesco Musterung.

tzurumbecàre , vrb Definizione èssere cun sa conca a tontonadas, lassare orrúere sa conca dormindhosi cicios, tènnere sonnu meda de no poderare sa conca firma Sinonimi e contrari abbiocare, sconchiai, sconcoinai, tzilibbecare, tzinghirinare, tzumbecare Frasi si tzurumbeco subra su piatu diventat sónniu finas su ricatu ◊ bae e corcadiche, chi ses tzurumbechendhe! Etimo srd. Traduzioni Francese hochement de tête à cause du sommeil Inglese to lose one's head balance for the sleep Spagnolo cabecear Italiano tracollare della tèsta per il sónno Tedesco Kippen des Kopfes aus Schlaf.

«« Cerca di nuovo