abbèlta , nf: abberta, aperta Definizione su abèrrere; filidura, isperradura in cosas tostadas coment'e is muros, sa linna, cimentu, fintzes me in sa terra candho est sicada meda / avb. faedhare, fàghere a s'a. = in manera crara Sinonimi e contrari afilada, afiladura, cannidura, filidura, irganzada, isperrada, tzacadura | ctr. serrada 1 Frasi a s'abberta de sos ojos chi apo fatu t'apo connotu ◊ a s'abberta de sa buca ti che ingullo! ◊ sa terra si unfrat a s'abberta de su semen chi si abbiat ◊ a cada aperta de buca, candho favedhabat issu, féminas e ómines l'acumpanzabant a cuncordu de tzocadas de manos Etimo srd. Traduzioni Francese lézarde, fissure Inglese crack Spagnolo apertura, abertura, grieta Italiano apertura, spacco Tedesco Öffnung.

afiladúra , nf: afilatura, fibadura* Definizione su si cannire, tzacare, filare de cosa tostada; genia de aperta, una síngia fine che filu, chi faet sa cosa tostada mescamente chídrina (linna, pedra, bidru) candho leat cropu o fintzes comente sicat; passada de pedra (o de àteru) po bogare s'atza a un’aina po segare Sinonimi e contrari abbelta, abbeltura, afilada, filidura, sinnigada, tzacadura / acutadura, arrodada, arrodadura Traduzioni Francese lézarde, fissure Inglese crack Spagnolo grieta Italiano crèpa Tedesco Spalt.

calancólu , nm: carancolu Definizione genia de istampu o gruta pitica Sinonimi e contrari calanca, pentorzu, percolu Frasi ti apo chircadu in donzi carancolu ◊ su tilibbriu est carrandhe tzilighertas a intro de unu carancolu Etimo srd. Traduzioni Francese fissure, trou Inglese crack, hole Spagnolo hendidura, agujero Italiano fessura, fóro Tedesco Schlitz.

canníre , vrb Definizione apèrrere che canna, fàere una tzacadura a cosas de linna, de imbidru, terra, pedra e àteru de tostau (es. broca, pratu) Sinonimi e contrari abbèrrere, afilai, chinnire 1, filiri, fresai, intzignai, iscricai, sacai, scanniri, sinniai Frasi su becu s'est impercau e s'at canniu un'anca ◊ ti canno sas costas, si ti ponzo manu a fuste! ◊ a tibe no ti si cannit sa conca dae sos pessamentos!… Etimo srd. Traduzioni Francese fêler Inglese to crack Spagnolo rajar, resquebrar Italiano incrinare Tedesco Sprünge machen.

ciascàre , vrb: ciaschiai Definizione fàere brullas, nàrrere agudesas, erríere Sinonimi e contrari abbefiare, befai, brugliare, ciasconare, collonare, inciascai, tzaschidare Frasi in su saucu como riet sa morte, cuasi ciaschendhe ◊ comintzant totu a si ndhe ciascare, a fàghere ispassos ca sunt cosas de pònnere in gazeta ◊ cussu ciàschiat annomingendu sa genti ◊ ridindhe e ciaschendhe faghizis sa brulla a una bella pisedha! Etimo spn. chasquear Traduzioni Francese plaisanter Inglese to crack jokes Spagnolo bromear Italiano scherzare, dire facèzie Tedesco scherzen.

crebàda , nf: crepata, cribada Definizione su crebare; sa segada chi si dhue faet in sa cosa chi si tzacat; carda de arrennegu; foedhandho a disprétziu, cagada Sinonimi e contrari crebadura, tzacadura Etimo srd. Traduzioni Francese lézarde, crevasse, fêlure Inglese crack Spagnolo grieta Italiano crèpa Tedesco Riß.

crebulàre , vrb Definizione su si tzacare o filare de is cosas Sinonimi e contrari afilai, cheprinare, ischerchedhare, iscrafangiai, sacai 2. fit chena piòere paritzos annos e sa terra fit tota crebulada e sica Etimo srd. Traduzioni Francese crevasser Inglese to crack Spagnolo agrietarse Italiano screpolarsi Tedesco aufspringen.

ischerchedhàre, ischerchedhiàre , vrb: iscrachedhare, iscrechedhare, iscrechedhiare, iscrechidhare, iscrichiedhare Definizione apèrrere, tzacare, nau de unos cantu frutos chi de cantu funt prenos, bene lómpios, si aperit su corgiolu (figu, figumorisca, arenada): a sa figu chi faet deosi dha narant iscrita, iscrachedhada Sinonimi e contrari crebulare, scaravangiai Frasi s'ischerchedhat sa méndhula candho est lómpia ◊ bella, custa figu: si est totu iscrachedhendhe de cantu est cota e crispa ◊ dogna pane si unfràt e s'iscrichiedhàt 2. sa madrighe canno est bene pesada est totu iscrichiedhada ◊ sas pedras postas a tríbide in su fogu si sunt ischerchedhiadas e iscantadas Traduzioni Francese crevasser Inglese to crack Spagnolo regañar Italiano screpolare Tedesco rissig machen.

ischinníri , vrb: scanniri Definizione apèrrere che canna, tzacare, fàere una segada a sa broca, pratu, tianu o àteru deasi chídrinu, tostau Sinonimi e contrari abbèrrere, afilai, cannire, chinnire 1, filiri, fresai, sacai, sinniai Frasi a corpu de perda ant ischinniu su bustu de un'istàtua Etimo srd. Traduzioni Francese fêler Inglese to crack Spagnolo desportillar, mellar Italiano incrinare Tedesco einreißen.

isciopài, isciopàre , vrb: iscopiai 1, iscopiare, issopare, ixopare, sciopai Definizione su si apèrrere a crepadura, a tzàcurru, po sa fortza chi ispinghet de sa parte de aintru, o fintzes po pesu meda de fora; su si pesare o pònnere a s'ingrundha a nàrrere, cumenciare calecuna cosa de forte o grave totinduna / isciopa! = foedha! (nau cun tzacu) Sinonimi e contrari cherpai, ciopai, scuartarai Frasi gei nau ca funt isciopendusí, in cussa bidha: gei ses un'isparatoriedhu!…◊ no cabet su coro in sa càscia e si no làgrimo isciopat ◊ s'ambesue daghi si atatat meda ixopat ◊ arresètadi, gai no iscópias che sa buscica de su porcu! ◊ una granata dhi fut iscopiada a pagu tretu e dh'iat pesau a bolai ◊ mi apo issopau unu fruschedhu cun s'agu (P.La Croce) 2. gasi isciopesit pro tantu penare isfoghendhe in piantos e lamentos ◊ si trínnigat, no podet faedhare, poi isciopat in risu tristu e feu ◊ in cussu prammu de terrinu fit iscopiada sa gherra ◊ cudhas si sunt pilisadas chi pariat iscopiandhe su locu Etimo itl. schioppare Traduzioni Francese éclater, crever Inglese to explode, to crack Spagnolo reventar Italiano scoppiare, crepare, esplòdere Tedesco bersten.

istochidàre , vrb: stochidai Definizione fàere a tzàcurru, a tzàcurros meda aifatu de pare coment'e cosa chi sighit a iscopiare Sinonimi e contrari sacai, trachedhare, tzacarrai, tzacazare, tzocai Etimo srd. Traduzioni Francese crépiter, craquer Inglese to creak, to crack Spagnolo crepitar, crujir Italiano crepitare, scricchiolare Tedesco knistern.

sàbixi , nm: axi, sàgili, sàighi, sàliche, sàlige, sàlighe, sàligi, sàlixi 1, sàlligi, sàxibi, sàxili Definizione genia de linna modhe e lenta de logos de abba, no tanti manna, faet pértigas bonas po intèssere, bestire istrègios, fàere pischedhas e cosas deasi / ollastedhu de arriu est sa calidade orrúbia = Salix purpurea; sàlighe pianghendhe = Salix babylonica Sinonimi e contrari sarpa, toa / cdh. sàliciu Cognomi e Proverbi smb: Sàlisci, Salixi Terminologia scientifica mt, Salix alba, S. fragilis Etimo ltn. salice(m) Traduzioni Francese saule blanc, saule fragile Inglese white willow, crack willow Spagnolo sauce Italiano sàlice bianco, fràgile Tedesco Silber Weide, Bruchweide.

scaravangiài , vrb: iscrafangiai*, scrafangiai Definizione su si apèrrere a pígiu de fora, fàere tzacaduras pagu fundudas, crepaduras, nau mescamente de sa pasta cun su frammentu bene aghedada e de su pane modhe cotu; fàere a tzirbisas, nau de s’orrobba chistia posta male, ammurigonada, ma fintzes de is murros candho unu est acanta a prànghere; crepare de su erríere Sinonimi e contrari afilai, cheprinare, crebulare, sacai, spreciai / acarrongiai, afrangillonai, afrascillonai, aggraminzonare, aggruncire, apigiare, arruntzai, atavellai, atribuntzire, cipirodhare, frongire / ischerchedhare Frasi su mustàciu bèni trabballau si scrafàngiat in pícius candu est cotu ◊ sa figu est totu scrafangiada de cantu est cota ◊ scrafangiada che civraxu axedu siast! 2. custus pannus si funt scrafangiaus 3. no bengas allirga cun cuss'arrisu scaravangiau, o morti! ◊ gi ses arriendi pagu: scrafangiau ses?! Traduzioni Francese se crevasser, fendre Inglese to crack, to get chapped Spagnolo hender, agrietar Italiano fèndersi, screpolarsi Tedesco sich spalten, bersten, rissig werden.

schinnidúra , nf: schinnirura Definizione isperradura de cosa chídrina, tostada, deasi comente dha faet sa canna chi si aperit de longu, ma chentza èssere segada deunudotu Sinonimi e contrari abbelta, afilada, afiladura, cannidura, filidura, isperrada, tzacadura Frasi est iscorrovonendi sa fentana in dogna schinnirura ◊ sa luxi passat in is schinniduras de is portellitus de sa fentana Etimo srd. Traduzioni Francese lézarde, crevasse Inglese cleft, crack Spagnolo grieta, hendidura Italiano fenditura, lesióne Tedesco Riß, Beschädigung.

tòa , nf: (sa t. = nr. satòa) atoa* toba 1, tzoa Definizione calidades de sàlighe, genia de linna modhe e lenta de logos de abba, faet pertighedhas bonas po intèssere, bestire istrègios, fàere pischedhas e cosas deasi Sinonimi e contrari sàbixi, sciova, tzarpa Frasi picat pacas fronzas de toba pro cosire unu moju Cognomi e Proverbi smb: Zoa Terminologia scientifica mt, Salix aurita, S. fragilis, S. viminalis Traduzioni Francese saule cendré, saule fragile Inglese common sallow, crack willow Spagnolo sauce, mimbrera Italiano sàlice cenerògnolo, fràgile Tedesco Silberweide.

tracàre , vrb: atracare 1 Definizione su chi faet sa linna candho s'isperrat, s'iscratzat, si aperit a isperradura (mescamente in is frochidhaduras): faet una genia de sonu de cosa àrrida isperradho, faet unu tzàcurru (tracada)/ t. focu = tzacare, apuntai fogu Sinonimi e contrari sacai Frasi faladindhe impresse de cussa nae ca l'intendho trachendhe! 2. dae meda chena piòere, sa terra est intostada e tracada Etimo srd. Traduzioni Francese crépiter, fendre Inglese to crack (apart) Spagnolo chascar Italiano crepitare, fèndere Tedesco knistern, spalten.

trachedhàre , vrb: atrachedhare, traghedhare, trochedhare Definizione matzigare cosa àrrida, a tzàcurru; fàere sa moida de su nie candho si càtzigat passandho in pitzu o si movet, su fogu abbruxandho sida frisca, o chi si faet isparandho, tronandho, coment'e segandho cosa àrrida (chi tracat)/ traghedhare fogu = isparai, apuntai fogu Sinonimi e contrari atracare 1, istochidare, sacai, trachidare, strechedhai, tzacarrai, tzacazare, tzocai / abbruxai, isparai Frasi fit totu addolimadu in sa carena, trachedhendhe che carruledhu de canna ◊ su porcu s'intendhet traghedhendhe fae sica ◊ papandhe si trachedhat su pane carasau àrridu ◊ isse vienne vinu e geo trochedhanne caramellas 2. traghèdhali fogu a su ruo! ◊ li ant traghedhadu una fusilada, a su grodhe ◊ nechidau che berre, picat su fusile e trachedhat focu! Etimo srd. Traduzioni Francese crépiter Inglese to crack Spagnolo crepitar, chascar, crujir Italiano crepitare, scricchiolare, crocchiare Tedesco knistern, knarren.

tzacadúra , nf: itzacadura, sacadura, tzacarura Definizione su tzacare; segadura de cosa chídrina, tostada, deasi comente dha faet sa canna chi si aperit de longu, ma chentza èssere segada deunudotu Sinonimi e contrari tracadura, tzàchida / abbelta, afilada, afiladura, cannidura, calpidura, filidura, isperrada Modi di dire csn: tz. a manus, a peis, me is laus = trapadas chi faghet su fritu in sa pedhe; tz. de ossos = tracada de ossu chi si segat Frasi sa porta de linna portat tzacaduras ◊ is tzacaruras de sa fentana Etimo srd. Traduzioni Francese fêlure, rhagade Inglese crack, rhagas Spagnolo raja, hendedura, grieta Italiano incrinatura, fessura, ràgade Tedesco Riß, Schrunde.

tzacài , vrb: ciacai, sacai, tzacare 1, tzacari Definizione fàere tzàcurru coment'e de cosa chi iscópiat, isperrare, afilare, apèrrere a cropu, segare a crepadura, crepare de su fritu o de àteru: in cobertantza, su si pigare arrennegu, foedhare male po fele, po tzacu; fintzes iscúdere (po su sonu a cropu chi faet), fàere camminu, andhare, intrare Sinonimi e contrari abbèrrere, afilai, calpire, cannire, cherpai, filiri, fresai, ischisciai, iscopiare, iscrafangiai, issacai, scanniri, sinniai, tzacarrai, tzocare / incrivire, iscúdere Modi di dire csn: tzacai a perda = iscúdere a pedra; tzacai is peis a terra = istribitare (pro arrennegu); pratu tzacau = afiladu, cannidu; fai su crepatzaca a unu = fai su crepa crepa, fàchere su derre, fàghere carchi cosa a crebu, mancari crebet, s'àteru Frasi nemus ghetat binu nou in istrexus bècius, poita su binu dhus tzacat ◊ sa canna si tzacat si pagu pagu dha fortzant ◊ portat is manus tzacadas de su frius ◊ e innui si depit tzacai s'ou, in punta o in mesu? ◊ papendi cussa cosa gei no si ant a tzacai sa brenti, no! ◊ mi depit pagai su chi mi depit, mancai tzachit… o crepit! ◊ po s'isfortzu de ai arrísiu tropu, dhi fiat tzacada una vena ◊ tzaca, manedha, ca benit babbai! ◊ tzacant is guetus arendi su celu ◊ est tzachendi de s'arrennegu ◊ in su fogu tzacat sa linna frisca, pruscatotu sa folla 2. a su fillu dhi at tzacau una bussinara ◊ lah ca ti tzacu, chi no abarras chietu! ◊ at tzacau su pratu a terra candu at ghetau sa gràtzia a is isposus ◊ mi benit ganas de dha tzacari a su muru ◊ si ti ponit chinta ti tzacat a frastimu, lah! ◊ castiadí e circa de nci tzacai su nuncu! ◊ ci fio a su postu tuo, dhi aio tzacau unu lampu e dhos io abbruscaos cummente a is tiauledhos de s'inferru! 3. toca, tzaca stradoni! Etimo srd. Traduzioni Francese fendre, éclater, crépiter Inglese to crack Spagnolo hender, reventar, crepitar Italiano fèndere, fessurare, scoppiare, crepitare Tedesco spalten, bersten.

tzócu , nm: tzoncu 1 Definizione su sonu surdu chi faet unu cropu, mescamente in cosa chi no est fata po sonare (es. linna, pedra, terra) o una cosa chi orruet de artu, o fintzes cosa chi iscópiat / min. tzochitu, tzochighedhu Sinonimi e contrari cocu, corpedhu, istódhicu, tzàchidu, tzóchida / píchiu / cdh. ciocu Modi di dire csn: tènnere musca a tz. = fai un'istampu in s'àcua, no arrènnesciri, picai o pretèndiri in debbadas; basu a tzocu = manera de basare lassendhe andhare a corpu sas laras serradas afissas; ríere a tz. = a iscracàllios; èssere in su tz. de… = in su grofu, própiu in su menzus…, in mesu; èssere chin su tzocu in s'ischina = èssere ispetendhe carchi cosa de grave Frasi si est intesu su tzocu de un'isparu ◊ sos tzocos de sas manos ◊ iscatat su grillete de s'archibbusu: unu tzocu introneit in s'aera ◊ apo intesu unu tzocu in su tauladu: bae a bídere ite che at rutu! ◊ cun cussos tzocos de martedhu mi ndhe as ischidadu ◊ at iscutu una pedra a intro de sa perca e at fatu tzoncu de abba 2. cudhu aturdidu, sos àteros riendhe a tzocu, no apeint sos àschidos de lu frimmare ◊ de su fele, de s'arrennegu, bi ndhe at de fàghere tzocu! ◊ za ti n'as a tènnere de musca a tzocu!… Cognomi e Proverbi smb: Zoncu Etimo srd. Traduzioni Francese coup, éclatement Inglese stroke, percussion, crack, crash Spagnolo golpe, chasquido, estallido Italiano bòtto, schiòcco, schianto, cólpo, percussióne Tedesco Krach, Knall, Schlag.

«« Cerca di nuovo