Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

buratinéri , nm Definition gioghistu chi manígiat o faet mòvere is buratinos, is mascaredhas Synonyms e antonyms marioneteri, pupularzu Translations French montreur de marionnettes, marionnettiste English pupeteer Spanish titiritero Italian burattinàio German Marionettenspieler.

burrída , nf: burrira Definition genia de pische e genia de papare, manera de coghinare e cundhire (bagna e aghedu) segundhu su pische (mussola, scrita) Synonyms e antonyms bastinu Sentences lebit ca tengu porcedhu ammurtau e burrida cun àterus mandiaris! ◊ chi andas a innias ti ndi depis iscaresci de sa patata a ischiscionera e de sa burrira! 2. cantendi de mengianu chitzi est iscimingendimí, mi est faendi sa conca a burrira! Scientific Terminology mng, psc, scyliorhinus canicula Etymon itl.l buridda Translations French roussette, chat de mer English sea cat (fish) Spanish pintarroja Italian gattùccio di mare German Katzenhai.

busciàrdu , nm Definition tempus fadhidu po fàere faina a borta a borta in duos o in medas Synonyms e antonyms turnu 1 Idioms csn: a b. = s'unu cun s'àteru, a borta a borta; èssiri de b. = dare su càmbiu a un'àteru in su triballu, pigaindi su busciardu a unu Translations French à tour de rôle, roulement, service English turn Spanish turno Italian turno German Schicht.

butonèra , nf: abbutonera Definition filera de butones, de prata, in is bratzos de unos cantu costúmenes (o fintzes in àteru bestimentu e àteru tretu); in sa carena de su mascu, genia de búscia inue funt is butones Synonyms e antonyms cogionera / cdh. butunera Scientific Terminology cst, crn Etymon ctl. botonera Translations French rangée de boutons English row of buttons Spanish botonadura Italian bottonièra German Knopfreihe.

càbadu , nm: càbidu, càbiru, càbudu, càpudu Definition su tretu inue cuménciat (o acabbat) unu filu, una chistione, bicu de orrobba (es. muncadoredhu, pannitzu); càbidu est fintzes pane chi si faet po dhu giare a is piciochedhos a su candhelarzu úrtima die de annu o, in àteru logu, po dhu papare sa die de Is Tres Gurreis / pira de càbudu = pira premedia, cabudàrgia Synonyms e antonyms cabu, punta Idioms csn: su c. de sa canna de is pulmonis = cannighinas; a c. de cena, su c. de cena = apustis chenadu; a c. de un'annu = a s'agabbada de un'annu, pustis de un'annu; fai càbudu a (unu logu, camminendi)= imbàtere, corparechela in…; lassai a unu a malu c. = a sirba sua, chentza ghia, chentza annestru, irbandhonadu; s'arbei a c. = sa chi andhat addainanti, de ghia, cabidiana; bogai de c. = bogare de cabu, tasire unu triballu, lassare a pèrdere una chistione, isbandonai cosa, agabbai de circai forrogus; donai càbidu = (in sas cummédias) finire de nàrrere su chi unu depet, a manera chi su cumpanzu cumprendhat chi tocat a isse a nàrrere sa parte sua; pigai c. de una cosa = leare oru, chircare de ischire carchi cosa de una chistione; agatai su c. de una chistione = bogare de ragas de una cosa; fuiri su càbudu = imbrutàresi, cagàresi; de corru in càbidu = de un'ala a s'àtera; su càpudu de s'arrexonamentu, de unu líbburu; lòmpere in càbadu (nadu de frutu)= lòmpere premediu Sentences su càbudu de sa funi, de su filu ◊ is làmbrigas infundiant su càbudu de su mucadori (N.Laconi)◊ is giogadoris pigant is cuatru càbudus de su mucadori tenendidhu isténdiu ◊ at biu una tialla manna chi, tenta a is cuatru càpudus, lompiat finas a terra ◊ medas ant a aproillai de dónnia càpudu de sa Terra (Ev.) 2. at a benni a innòi custu càbudu de merí ◊ unu càbudu de cena fuat andau a domu de sa picioca 3. ma poita su pipiu dhu lassais aici a malu càbudu? ◊ nc'est bessia: a disígiu a lassai sa domu a mau càbudu!…◊ candu mai ia a lassai sa butega a mau càbudu?!…◊ ocanno sa castagna paret lompenno in càbadu ◊ sa notítzia nc'iat fatu càbudu a Roma! 4. bogamidhu de càbidu! ◊ bogamidhu de càbudu, no mi trumbullist s'istògumu! ◊ ammarolla funt isderrutas custas domus: dhas ant bogadas de càbidu! 5. no nc'est che su predi po ndi bogai càbudu a dónnia cosa 6. candu unu est andau a iscola ciai dhi torrat càbudu! 7. pigau càbidu nd'eis, de cussa cosa? ◊ gei no arrannesceus a dhi ponni càbudu a custa cosa! Etymon ltn. caput Translations French bout de l'écheveau English end of skein, end Spanish cabo, remate Italian bàndolo, estremità, cócca German Stranganfang, Ende, Zipfel.

cabidannítu, cabidannítzu , agt Definition chi est de cabudanni, chi benit o lompet in cabudanni / pira cabidannita Etymon srd. Translations French de septembre English september Spanish septembrino Italian settembrino German September.

cabidiànu , agt: cabudianu Definition chi benit o andhat prus a innanti de un'àteru, de un'àtera cosa, chi est in primu pupa; nau de frutuàriu, chi benit o lompet a presse, lompet cabudàrgiu / màsciu cabidianu, berbeghe cabidiana = mascu, brebei de ghia Synonyms e antonyms cabidraxu, premediu | ctr. regadiu, coàinu Sentences sos tronos sunt cabidianos de sos lampos Etymon srd. Translations French précédent, chef de file English previous, leader Spanish batidor, que precede, primero de una fila Italian guidaiòlo, precedènte, che precede, capofila German Leit…, vorige, erste, Erste.

càbu , nm: capu Definition s'úrtimu tretu o fintzes su coménciu, su primu tretu de una cosa (filu, fune, tiàgia, lentzolu, muncadore, e àteru, cosa longa); capacidade de pentzare a is cosas, de dhas fàere bene, cun incuru, cun imprastu; unu chi cumandhat àteros in calecunu grupu organizau: in sa cumpangia de is barracellos, chie po importu benit luego apustis de su capitanu / min. cabighedhu Synonyms e antonyms càbadu, cabutzu, cabútzulu / abbistesa, fracongia, giudísciu, imprastu Idioms csn: unu c. de filu = agullada, soga, un'arrogu de filu (itl. gugliata, su tantu de filu chi s'intrat in s'agu pro cosire); su c. de sa fune = aundi sa funi acabbat (o aundi cummentzat), coatza; zúghere c. = tènniri abbistesa; èssere de c. = abbistu, zudissiosu; àere, leare c. de una cosa = leare oru, circai de isciri; pònnere c. a fàghere una cosa = fai sa cosa cun coidau e assentu; dare, torrare c. de una cosa = dare segurtade, torrai isceda; bogare de c. = acabbai de…, lassai de fai una faina; bocare capu, bocare capu bonu de una cosa = agatare su médiu, resessire a fàghere una cosa, bogare ragas; cabu b'at!… = no bi at cabu, dhui at pagu de crèiri, de isperai; no s'at c. si…, chie ndh'at c. chi… = chini dhu scit si…, bae e ischi si…; pònnere in capu a unu, de una cosa = incarrigai a unu pro dha fai; su c., nessi! = aite tiat èssere!, est totu in debbadas! Sentences su cabu de su filu, de sa fune, de s'atzola, sos cabos de su mucadore, de su pannitzu, de sa tiaza ◊ si agatades sos nodos, chircade su cabu a ixobare ◊ su trabballu no at capu ◊ a cabu de un'ora est beniu a ndi dhus iscidai ◊ a cabu de un'annu, de unu mese 2. in cussa famíllia no bi at ne cabu e ne coa ◊ chie zuchet capu, sas bachianas las prétziat comente tocat ◊ sa pessone, si zuchet capu, fachet benes e àteru ◊ pensa de ti rimediare, e no sias a cabu de criadura! ◊ ponebbei cabu, mih, a istudiare, no ti botzent! ◊ e ite ndhe at a bogare de cussu triballu si no bi ponet cabu?! ◊ no ponzas fatu a isse, chi no bi at cabu in su chi ti narat! ◊ cabu b'at, pessas, in su chi faghet cussu!… est unu macu! ◊ mi abbizo de s'errore chi cun malu cabu apo fatu ◊ pro su malu cabu chi zughet depet fàghere sa cosa a duas bias 3. chie ndhe at cabu si at a fàghere tempus bonu, cras?! ◊ leadu cabu ndhe as de su chi est nendhe sa zente, de su chi ant fatu istanote? ◊ po ponner cabu a su Vangelu tou che as bogadu su betzu po su nou ◊ currindhe allirgu, su pipiu no at postu mancu capu a sa camisedha chi dhi piculaiat in palas 4. bogàdeli de cabu, como, ca sezis istracos! ◊ trabballant fintzas a chi li bocant de capu ◊ chi sichies de custu tamanu no nche bocaes capu bonu! ◊ a sas noe li bogamus de cabu ◊ mezus che la secamus inoche, tantu non ndhe bocamus capu, oje! 5. ocannu no ndhe poto incolliare una: e mighi mi ndh'at faladu de suore! Su cabu, nessi! (G.Ruju)◊ est andhadu a Tàtari e no at fatu nudha: su cabu, nessi! ◊ dai cussa meighina no ndhe apo àpidu profetu: su cabu, nessi! (G.Ruju) 6. bisonzat de pònnere in capu sos amicos pro fàchere sa paradura Etymon ltn. capus Translations French bout de l'écheveau English end of skein Spanish cabo, esmero Italian bàndolo, estremità, diligènza German Stranganfang, Ende, Fleiß.

caciúmbu , nm Definition una genia de pramma de is regiones tropicales chi faet una genia de nughe de unu o duos chilos, cun d-unu buidedhu aintru ue dhue at un'abbarolu unu pagu biancu, druche: sa prupa est bianca, tostada, a pígiu grussu, apicigada a su corgiolu de fora, tostau meda Synonyms e antonyms còcu Scientific Terminology frt, Cocos nucifera Etymon ctl. catxumbo Translations French cocotier, noix de coco English coconut (palm) Spanish cocotero, coco Italian palma e nóce di còcco German Kokospalm, Kokosnuß.

cadeliàre , vrb: cadoliare Definition àere sa cosa a fortza de sacrifíciu; arrespramiare sa cosa (ma fintzes cuvrenare sa persona, pausare); istare a míndhigu, cun tropu pagu cosa, in su bisóngiu Synonyms e antonyms acolomizare, arresparmiai, avitare, istraviare 1 | ctr. perdimentare, sperditziai Idioms csn: pane cadeliadu = fatu a fortza de triballu; cadeliàresi de su fàmine = mòrriri de su fàmini po sa mandronia, po su pagu trabballai Sentences apo cadeliadu e marasadu chena profetu, che mísera zente 2. si ses iltraca, cadéliadi! ◊ cussa fémina si ndhe iltat totaganta cadeliada, chena essire mai Translations French gagner de quoi vivre à la sueur de son front English to gain with sacrifice Spanish gañar con sacrificio Italian guadagnare con sacrifìcio German mühsam verdienen.

cadimàre , vrb Definition abbrandhare proendho, cessare de pròere Synonyms e antonyms istansciare Translations French cesser de pleuvoir English to stop raining Spanish gotear Italian spiòvere German aufhören zu regnen.

cadíssu , nm Definition orrobba de lana, tira de orrobba Sentences in sos ojos no bi zughet cadissos! ◊ sos bator moros de sa bandhera sarda zughent sos cadissos Etymon spn. cadiz Translations French étoffe de laine grossière, bandeau English woollen cloth Spanish tejido de lana tosco Italian stòffa di lana grossolana, bènda German grober Wollstoff, Binde.

cadrànzu , nm Definition in su fundhu de sa bide, genia de nodu, de cambu chi no ant segau bene a paris Translations French loupe (excroissance de l'arbre) English lump Spanish nudo, habón Italian bitórzolo German Knolle.

cadredhaméntu , nm Definition su atripare is peis a terra comente faet chie no bolet abbarrare o no bolet calecuna cosa Synonyms e antonyms acuadhinadura, cadredhada, cadredhadura, cadredhu Etymon srd. Translations French remuement de pieds par souffrance English fidgeting Spanish forcejeo de los pies Italian dimenìo con i pièdi per insofferènza di qlcs German Schlenkern.

cagadía , nf: cogodia Definition fodhe, frutu aortitzu de sa pruna, chi no ammadurat s'ossu e chi no dhu sèberat de sa prupa: abbarrat coment'e teghighedha, buida in mesu, ladita, modhe, in colore tra birde e biancu, bona a papare, de sabore marigosu, e apustis si sicat deunudotu Synonyms e antonyms tacatia 2. s'amistade issoro ch'est finida in cogodia e no si sunt mancu piús faedhados! Scientific Terminology rbr Etymon srd. Translations French fruit rabougri de la ronce English withered fruit of the plum tree Spanish fruto apestado del endrino Italian frutto imbozzacchito del pruno German eingeschrumpfter Frucht des Pflaumenbaums.

cagallonédhu , nm Definition sa làdhara de sa craba, ledàmine abballinadu Synonyms e antonyms cadhajoni, ghiritoni, gradhajone, ladhagione, làdhara Translations French crotte de chèvre English dung Spanish cagarruta Italian cacherèllo German Kötel.

cagliàda , nf: callada Definition su s'istare mudos, citios, su si firmare de foedhare Synonyms e antonyms acaida, cedada, citida | ctr. faedhada Sentences sa cagliada est risposta ◊ fit a chistionu, ma comente li ant nadu cosa at fatu sa callada Etymon srd. Translations French action de se taire English action of being silent Spanish callada Italian atto di tacére German Schweigen.

caixedhabbiànca , nf Definition orrúndhine o runduledha marina Scientific Terminology pzn, sterna albifrons Translations French hirondelle de mer, Sterne English shear-water Spanish tindío Italian fraticèllo German Zwergseeschwalbe.

calastrínu , nm: calestrinu Definition genia de traessa po mantènnere duas bigas de calecuna cosa acostias apare Etymon itl. Translations French mince pièce de bois servant de support English small chock Spanish telera Italian calastrèllo German Unterlegebalken.

calavèra , nf: calivera Definition is ossos de conca de su mortu (ma nau fintzes po totu sa carena) Synonyms e antonyms calavre 2. is tumbas de gigantis no serbiant po óminis de calivera o contomaxi manna, ma po interrai paris medas personas (B.Erdas) Etymon spn. Translations French crâne, tête de mort English skull Spanish calavera Italian tèschio German Schädel.