úmu, úmulu úlimu
úna , art, agt, prn Definition
art. chi s'impreat cun númene fémina: si apòstrofat sèmpere candho si agatat ananti foedhu chi cumènciat cun vocale e no si ponet candho su nm. portat un'agt. nau a ispantu o cun ironia (es.: bella domo ti as fatu! ◊ màchina manna s'at comporadu, balla!◊ bellu mastru ses, a ti currèzere su maniale!); s'impreat coment'e prn. po fémina (o fintzes cosa, chistione, fata) bastat chi siat
Idioms
csn:
una ma una, mih! = una própiu bella, bona, de sas menzus; a una a una, a unas a unas = a unedhas, una per borta; sa una = un'ora apustis de mesadí, sa primu ora de su merí, o fintzas apustis de mesunoti; totu in d-una (totinduna) = induninduna, totu a una borta, de botu, de un'improntu; unas (+ agt. numerale) = a fúrriu de…, de prus a mancu…
Sentences
una borta e duas bi apo a èssere andhadu a cussu logu!…◊ una borta Lussu depiat benni a Bidhanoa a fai una parlata ◊ in su celu dhui at una nui manna ◊ si bi at una cosa chi no mi piaghet est a fàghere male ◊ in su cungiau dhui at una mata sicada
2.
si ch'est fata sa una: est ora de ghirare! ◊ una ma una, mih, chi ti ndhe as chircadu, de fémina! ◊ si m'iscurtates, bos ndhe conto una chi fachet a rídere
3.
fint unas chentas amigas, unas chentu berbeghes
Etymon
ltn.
una
Translations
French
une
English
a (n)
Spanish
una
Italian
una
German
eine.
unanimidàde, unanimidàdi , nf Definition
acórdiu intr'e totus, nemos contràriu
Sentences
su síndhigu riunesit su Consizu e fatesit sa proposta de votare a unanimidade
Translations
French
unanimité
English
unanimity
Spanish
unanimidad
Italian
unanimità
German
Einstimmigkeit.
únca , nf, nm: uncu Definition
sentidu malu contras a ccn., de chie bolet male o si bolet pagare de un'ofesa
Synonyms e antonyms
angóniu,
ódia,
tírria
Sentences
ite unca, o Pilatu, chi nos tenes…: mústradi grabbosu e bonu! ◊ in nois no bi at unca, ca bos amus friscione ◊ as calchi unca cun isse? ◊ proite sa sorte no paschet in custu ranedhu de immensu chentza uncu e arrennegu? (M.Portas)◊ est capatze chi cussa mi muntenet s'unca, ca est odiosa!
Etymon
cdh.
Translations
French
rancune
English
grudge
Spanish
rencor
Italian
rancóre
German
Groll.
unchédhu uchédhu
unchinàdu , pps, agt: unchinau Definition
de unchinare; chi est trotu, cun sa punta a gànciu, acancarronau
Synonyms e antonyms
acancarronau,
ganciudu,
ónchinu
| ctr.
daretu,
ténneru
Translations
French
crochu
English
hooked
Spanish
ganchudo,
encorvado
Italian
uncinato,
adunco
German
hakenförmig.
unchinàre , vrb: aunchinare Definition
atrotigare, fàere a gànciu, a cancarrone, nau de gente puru
Synonyms e antonyms
acancarronae,
ancujare,
unchinedhare
/
atzumborai,
ingobbedhare
Sentences
cun sos annos s'est unchinadu
Etymon
srd.
Translations
French
recourber en croc
English
to bend like a hook
Spanish
encorvar
Italian
piegare ad uncino
German
hakenförmig krümmen.
unchinàu unchinadu
unchinedhàre , vrb Definition atrotigare, fàere a cancarrone, nau de gente puru Synonyms e antonyms acancarronae, ancujare, unchinare Etymon srd.
unchínu, únchinu , nm, agt: uncinu,
untzinu,
úntzinu Definition
css. cosa fata a cancarrone, cun sa punta atrotigada a una parte, a gànciu, a manera de arrèschere pigandho o tirandho cosa, es. pértiga longa po abbasciare cambos de una mata ingollendho su frutu segada in su tretu créschiu a frochidha e lassandho unu de is duos cambos curtzu; css. cosa atrotigada o incrubada / devotu a nostra segnora de s'u. = (nau de ccn.) est unu furuncu, ungrudu, acostumat a furai
Synonyms e antonyms
amu,
àncara,
gànciu
/
acancarronau,
ónchinu,
unchinadu
| ctr.
daretu,
ténneru
Sentences
istaiant dae s'arvorinu fintzas a s'úrtimu filu de luche chin s'ischina a únchinu, messanne ◊ pro ndhe abbassiare cussu rampu bi cheret un'unchinu ◊ s'ispina de s'abe selvidora est fata a únchinu ◊ como a sa betzesa, cussa fémina est ancujada che unchinu
2.
zughet su nasu únchinu
Etymon
ltn.
uncinus
Translations
French
croc
English
hook
Spanish
garfio
Italian
uncino
German
Haken.
úncia , nf: untza Definition
misura de pesu: unas trinta tres grammos e pagu prus
Sentences
mancat s'untza a su cuintali ◊ mal'apat cantas pedras bi at in mare e cantas untzas pesat su terrinu! ◊ crannatzeri arrichiu de is untzas furaras!…◊ tres untzas sunt 100 grammas
2.
su chelu intreu tenzat in azudu chena connòschere untza de carestia!
Surnames and Proverbs
prb:
s'untza ch'etat su cantare
Translations
French
once
English
ounce
Spanish
onza
Italian
óncia
German
Unze.
uncinàja , nf Definition in is macellos, filera de gàncios po apicare pegos pangaos, sa petza po bèndhere Synonyms e antonyms gancera Sentences masellandhe che ant artiau s'uncinaja e torrau totu a sos gantzos.
uncinèto, uncinètu , nm Definition agu de croscé, genia de busa pitichedha e acancarronada pagu pagu in d-una punta po fàere trebballos de tessidura a manu, a lobighedhos de lana o filu / fai uncinetu = triballare a u. Sentences cun s'uncineto faghet randha e pitzeria (Bg.Sini)◊ is piciochedhas funt imparendi a fai uncinetu Scientific Terminology ans.
uncínu unchínu
uncónchinu , nm: incónchinu* Definition nau a su molente de cantu est cónchinu Synonyms e antonyms àinu, borricu, burràgliu, mobenti, poledhu.
uncòne, uncòni , nm: incone Definition (bucone etotu ma cun sa b- a lampalughe e una -n- epentética) orrugu de cosa, prus che àteru de papare, móssigu de cosa, ma fintzes tzicu de cosa a bufare Synonyms e antonyms bucone* / bucada Sentences is piciochedhus nci essint apenas cabau s'unconi ◊ donamí un'unconi de pani e casu, ca soi scinigau! 2. bufada un'unconi de binu ma illuegu nci dhu ispudàt.
unconósu , agt, nm Definition chi o chie tenet unca contr'a calecunu Synonyms e antonyms odiosu, terriosu Scientific Terminology ntl.
uncósu , agt: uncrosu Definition chi sentit e tenet unca, tírria / pichire u. a ccn. = ficare ódiu, crocone, afuta contra ccn. Sentences sa betza l’at abbaidadu cun severidade uncrosa e at tiradu sa beste a sa zòvana nàndheli de non dare importàntzia a s’istranzu (L.Pusceddu)◊ sa mama fit arrennegada e uncosa ca sa fiza fit cojendhe cun d-unu póveru Etymon srd.