Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

abbudhàdu , pps, agt Definitzione de abbudhare; chi at papau meda; chi dh'ant puntu; chi est pirmau (mau de s'aera, annuada) Sinònimos e contràrios mascadu, satzau / puntu 2 / cdh. riadhatu / abbudhonadu Frases ndh'at avassadu puru, mih, candho s'est bene abbudhadu! 2. arratza de zente abbudhada, chi no cheret prus minestrone! ◊ sos batos no ant chérfidu macarrones: abbudhados sunt! 3. su sole si ch'est frantu a crista bàscia: in s'aera abbudhada e tempestosa si respirat s'alenu de sa dilgràscia Tradutziones Frantzesu rassasié Ingresu satiated Ispagnolu lleno, harto Italianu satóllo Tedescu satt.

abbultzonàdu , pps, agt Definitzione de abbultzonare; chi est totu abbugnau Sinònimos e contràrios acrocongiolau, becosu, bumburonau Tradutziones Frantzesu plein de bosses Ingresu bumpy Ispagnolu lleno de chichones Italianu bernoccoluto Tedescu voller Beulen.

bugnósu , agt: bungiosu Definitzione chi est totu a giúmburos, prenu de giúmburos, de nodos (nau de linna, de truncu) Sinònimos e contràrios abbultzonadu, abburrutonadu, bullonatu, bunzudu, giumburudu, nuosu, tzurumbosu Frases custu est linnàmini bugnosu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu bosselé Ingresu knotty Ispagnolu lleno de chicones Italianu bozzoluto Tedescu voller Beulen.

ciaciàtu , agt: satzau, tzatzatu Definitzione tzatzau, chi at papau bene Sinònimos e contràrios afiancu, atatu, mascadu, pienu, zibbu | ctr. famidu Tradutziones Frantzesu rassasié Ingresu replete Ispagnolu harto, lleno Italianu sàzio Tedescu satt.

imbarratzàdu , pps, agt: imbarratzau Definitzione de imbarratzare; nau de logu, chi est prenu de trastos, de cosas chi funt prus de istrobbu chi no àteru, no importat si postas bene o a s’afaiu Sinònimos e contràrios abbascaramenadu, abbusatu | ctr. illertidu, líchidu 1, límpiu 2. innòi fiat totu imbarratzau de mesedhas, gruxis e santus ◊ cun cussa cosa chi apo manigadu zuto s'istògomo imbarratzadu Tradutziones Frantzesu encombré Ingresu encumbered Ispagnolu ostruido, lleno Italianu ingombrato, ingómbro Tedescu versperrt.

istibbídu , pps, agt, nm: istibbiu, stibbiu Definitzione de istibbire; nau de cosa o gente, chi funt postos a istrintu de pare, cracos meda; unu chi papat meda, pasterone Sinònimos e contràrios ciacau, insacadu / sassagoni, tuviu 2. is arrugas funt istibbias de genti, in sa festa, no fait a passai Tradutziones Frantzesu bondé Ingresu crammed Ispagnolu lleno, repleto Italianu zéppo Tedescu vollgestopft.

mesumésu , avb Definitzione in mesu giustu giustu Sinònimos e contràrios perraberra Frases si est fadhidu mesumesu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu en plein Ingresu completely Ispagnolu de lleno Italianu in pièno Tedescu mitten.

piénu , pps, agt, nm: plenu, prenu Definitzione de pienare e de plèniri, cun totu is matessi significaos; chi aintru no dhue at logu ca est totu ocupau, chi no dhue cabet àteru (ma a bortas nau fintzes in su sensu de meda, es. cussu móbbile est prenu de brúere, fróbbilu!; est su logu prenu de musca, sa linna betza prena de frommiga) Sinònimos e contràrios cenu, prenadu / cólimu / afiancu, atatu, mascadu, satzau / càrrigu, frunidu, prignu, semenadu | ctr. líchidu 1, sbuidu, tufudu Maneras de nàrrere csn: p. a ponte a ponte (nadu de isterzu)= a cucurru, a meda, a istibbu, a issacu; prenu che ou (nadu de isterzu o de chie at manigadu)= prenu ’eretu, de no càbere prus nudha; terra prena a trigu, a órgiu, a fà, o àteru = chi bi ant semenadu trigu, orzu, fae, o àteru; plenu de doloris = chi est totu dólimas, chi li dolet in totu sa carena; prenu de chentu e unu male = malu meda (nadu de ccn.); fàghere su prenu = prenare deunudotu; leare, iscúdere a punzu prenu = cun su punzu afissu o serradu; su pienu de sa Luna = candho sa Luna est tundha tundha, si bidet totu intrea; leare in prenu (iscudindhe) = fèrrere bene, de fàghere totu s'efetu Frases amus prenu s'ortu a fae ◊ cuss'isterzu l'apo prenu deo ◊ ndhe apo prenu su logu, at prenu sa broca ◊ sa piata s'ibboideit coment'etotu si fit piena ◊ de custas lendhas ndhe ant prenu su logu 2. sa die fit piena a ponte a ponte de càntigos, ballos, brincos, giogos e risos ◊ fit pienu de dépidos cun sa butega ◊ portat is manus prenas de ungas mannas ◊ su monte nostru fit prenu de onzi linna ◊ apu agatau cust'ampudha prena: is atras funt buidas ◊ sa note fit galu tépia e prena de istedhos 3. fit arendhe e at lassadu s'aradu intro de su sulcu, in su pienu ◊ in su prenu no bi depet colare bestiàmine ca faghet dannu ◊ cussus animalis faint dannu in is terras prenas a trigu! 4. cussos sunt tirriosos e prenos de pretesas ◊ fit unu trighínnia bellu, prenu, primariu, cumpridu ◊ fostei est sempri impressiu, sempri prenu de cosa de fai… (A.Garau) Sambenados e Provèrbios prb: sa brenti prena non creit a sa sbúida Ètimu ltn. plenus Tradutziones Frantzesu plein, rempli, encombré Ingresu full, hight, filled Ispagnolu lleno, colmado, repleto Italianu pièno, cólmo, sàturo, brulicante, infestato Tedescu voll, erfüllt.

satzàu , pps, agt: assassadu, ciaciatu, tzatzatu Definitzione de satzai; chi at papau, chi s'est prenu papandho Sinònimos e contràrios afiancu, atatu, introtzu, mascadu, pienu, zibbu | ctr. famidu, sciamigau 2. satzadedhu cussu gatu…, portat sa brenti parit unfrau! Tradutziones Frantzesu rassasié Ingresu satiated Ispagnolu harto, lleno Italianu sàzio, satóllo Tedescu satt.

úrigu , agt Sinònimos e contràrios aggrighidhiu, chíbbalu, imbénnidu Frases ocannu sa càmula est bella e úriga e amus a tènnere olia meda ◊ unu tempus fint úrigas sas naes ingrussàndhesi in d-unu modu raru Sambenados e Provèrbios smb: Urigu Tradutziones Frantzesu prospère, turgescent Ingresu prosperous, turgid Ispagnolu próspero, lleno Italianu pròspero, tùrgido Tedescu blühend, üppig.