Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

barducabídhu , nm Definitzione una genia de cardu chi narant puru canna de ruxi, corrus de crabiolu Sinònimos e contràrios cardubbiancu 1 Terminologia iscientìfica rba, Scolymus maculatus Tradutziones Frantzesu scolyme maculé, s. taché Ingresu spotted golden thistle Ispagnolu cardillo, tagardina Italianu cardoncèllo Tedescu Golddistel.

bistàcu, bistàculu , nm Definitzione mància, genia de maladia a sa pedhe chi si faet moresina a màncias mannitas o pitichedhas Tradutziones Frantzesu éphélide, tache de rousseur Ingresu a kind of skin disease, freckle Ispagnolu efélide, cloasma Italianu efèlide, cloasma Tedescu Sommersprosse, Ephelide, Chloasma, Leberfleck.

commissiòne , nf: commissioni, cummassioni, cumissioni Definitzione prus che àteru, cuncordu de personas postas po calecunu incàrrigu (es. po averguare is cunditziones de unu malàidu, unu progetu, dimandhas e àteru); fintzes imperju, faina chi si faet mescamente a cumandhu de ccn., segurtade o arresposta a calecuna cosa chi unu at dimandhau Sinònimos e contràrios cumandhu, masione Frases sa commissione de sa Comuna at aprovadu sos prozetos de sas domos ◊ si est reunida sa commissione de sos esàminos 2. mi depint torrai commissioni notesta Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu commission, tâche, chose à faire Ingresu commission, errand Ispagnolu comisión, recado Italianu commissióne Tedescu Kommission.

contibízu , nm: contifizu, contipitzu, contipizu, contivígiu, contivizu, contivixu, cuntivígiu Definitzione incuru, cabu, atentzione in su fàere o tènnere is cosas; cosas de fàere, impreu, cosas de atentzionare, de pentzare, fintzes pistighíngiu, pentzamentu / pònnere, parare c. Sinònimos e contràrios atendéncia, atendimentu, contiverju, cunviu, fracongia, impíciu, imprastu, incuru, manígiu, oloidura, pensamentu / cdh. cuntivíciu | ctr. abbandhonu, irbandhonu, iscontipizu, trascura Frases no est a pompiare su pizu de sa cara in sa fémina, ma sa salude, s'onestade, su contipizu in totu ◊ si no bi at contivizu, su dinari bolat che su fumu ◊ so andhadu cun grandhe contivizu chirchendhe ◊ contivizu apo a tenner de ti amare de cantu mi aggradesses e t'istimo (M.Murenu)◊ est ómine de grandhe contivizu ◊ in sas cosas bi cheret contivizu ◊ para contivígiu chi no si seghet sa soga chi filas!◊ sa maistredha dhue poniat contivixu po inditae is cosas a is piciochedhos 2. canno sa zustissa tocat a s’ispessata in domo tua, macari no apas furatu, carchi cuntipitzu ti assennet semper ◊ cumintzendhe a mancare s'oro candho ancora restait de fraigare su turrione, su zuighe rueit in contivizu mannu chi ndhe perdeit finas su sonnu ◊ fit ponendhe contipizu a sa muzere pro ammaniare su locu ◊ ghirabant a bidha e abbarrabant su secherru, chin su contipizu de torrarent a s'impreu 3. sa mancada de su babbu l'aiat lassadu bàrriu de contivizos ◊ est tribagliendhe e vivindhe in mesu a tantos duros contivizos ◊ su pitzinnu zuchet sa bússia a isticu de milli contipizos Sambenados e Provèrbios prb: chie at contivizu no dormit Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu diligence, soin, tâche Ingresu care, task, industry Ispagnolu celo, esmero, encargo Italianu diligènza, premura, operosità, incombènza Tedescu Fleiß, Eifer, Auftrag.

incumandhíscia, incumandhíssia , nf: incumandítzia Sinònimos e contràrios arrecumandítzia / cumandhu, impérciu, incumandha Frases nara "No!" a s'incumandhíssia de chie ti cheret pagare pro fàghere male! ◊ pro incumandhíssia divina, a totugantos devet dare su perdonu Tradutziones Frantzesu charge, tâche Ingresu commission Ispagnolu recado, encargo Italianu incombènza, incàrico Tedescu Auftrag.

ischécu , nm Definitzione pintirighinu de colore diferente, in sa pedhe Sinònimos e contràrios pannuga, pibirinu, piga Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu petite tache, tache de rousseur Ingresu speck, freckle Ispagnolu mancha, peca Italianu macchiolina, lentìggine Tedescu Fleckchen, Sommersprossen.

màcia , nf: mància, mantza, marca, màrcia Definitzione tretighedhu de colore diferente, nau siat de imbrutadura (mescamente candho no ndhe andhat samunandho o fintzes de sa cusciéntzia) e siat po guastu de maladia, puntura de bobboi o cropu in su frutuàriu: is mantzas a logos funt is pintirighinos chi essint in sa pedhe Sinònimos e contràrios chéntria, guastu, màcua, navradura, pecu, prodha, taca 3 Maneras de nàrrere csn: mància de pigota = su marcu chi lassat custa maladia; pònniri mància a s'aredadi = èssere de birgonza pro sa parentella Frases una mància manna in colore iscuru fit marinendhe in mare ◊ portàt màcias orrúbias in totu sa carena ◊ portat sa faci totu a màncias ◊ su cuadhu portat màncias mannas de àteru colori 2. si no giughes mància in sa cusséntzia za si at a bídere ◊ mi at postu una mància chi no ndi andat mai ◊ sa mància originale ◊ prima de ponni màncias fei chi benga sepultau! Sambenados e Provèrbios smb: Manza Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu tache Ingresu spot, macula Ispagnolu mancha Italianu màcchia Tedescu Fleck.

macràdu , pps, agt: ammargau, macrau, magradu Definitzione de macrare; chi est a magras o a marcos de diferente colore (nau fintzes de bentina de animale), chi est ammanciau, a tretos brutu de cosa chi no ndhe andhat Sinònimos e contràrios incespiau, ziziadu / ammarciau, tacadu 2. su gatu fit pili macradu e murri niedhu ◊ est una craba magrada Tradutziones Frantzesu tacheté, taché, tacheté Ingresu stained Ispagnolu manchado Italianu chiazzato, macchiato Tedescu befleckt, fleckig, gesprenkelt, scheckig, gescheckt, befleckt.

màcru , nm: malcu, marcu Definitzione tretu de diferente colore, fintzes su singiale, genia de cosidura chi abbarrat de una segada, de una freadura in sa carre Sinònimos e contràrios frincu, leidora, libidore, lidigori, pistadura, sambellutau Frases acantu arribbant, cussus peis lassant sempri unu bellu marcu biaitu ◊ chin sos ocros at sichitu sos macros biancos de sas erveches in turvontzu ◊ su sole de martu ponet marcu Sambenados e Provèrbios smb: Marcu, Marcus Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu marque, signe, trace, plaque, tache Ingresu stain, mark Ispagnolu marca, mancha Italianu màrchio, ségno, imprónta, chiazza Tedescu Zeichen, Marke, Spur, Fleck, Mal, Striemen.

màcua, màcula , nf: màgula Definitzione prus che àteru, pecu de sa salude o fintzes de su cumportamentu de sa persona, neghe, curpa de s'ànima; tretighedhu de colore diferente coment'e de imbrutadura Sinònimos e contràrios defeta, mendha, neche, nésica, peca 1 Frases beneigo sas òperas de Deu chi no bi at ne màgula ne neu ◊ at de prata unu bestire sentza màcula peruna Sambenados e Provèrbios smb: Maguledda Ètimu itl. macula Tradutziones Frantzesu tache, défaut Ingresu stain Ispagnolu mancha, defecto Italianu màcchia, mènda, difètto morale o della salute Tedescu Fleck, Fehler, Mangel.

nècia , nf Definitzione genia de male, guastu (segada, iscarràfiu), cosa mala o fintzes intzimia de male Sinònimos e contràrios defeta, nece, neche, mància, nésica, nítzia Frases est andhadu a vísita, si tenet calchi nècia, gai faghet cura ◊ si unu at calchi nècia naturale oe podet fàghere sa cura Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu tache, tare Ingresu macula, imperfection Ispagnolu mancha, falla Italianu màcchia, magagna Tedescu Fehler, Gebrechen, Faulen.

pibirínu , nm: pipirina, piperinu, pirpirinu Definitzione pintirighinu chi essit in sa pedhe, de colore diferente e a logos fintzes porru, essidura a guronedhu in sa carre; fintzes su calagasu / sèdere a pirpirinu = apispirinados, apataus, apipiredhaos Sinònimos e contràrios ischecu, pannuga, piga, pintirina / bellacasu, carravarina, lepilepi, maniposa, pabedha, pibiritu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu tache de rousseur Ingresu freckle Ispagnolu peca Italianu lentìggine Tedescu Sommersprosse.

pintílla , nf Definitzione marchighedhu de diferente colore Sinònimos e contràrios tidha Tradutziones Frantzesu macule, tache Ingresu macula, drop Ispagnolu mancha, pizca Italianu màcula Tedescu Fleckchen.

sparlàcia, sparlàciu , nf, nm: spralàciu, sprallàcia, sprallàciu, sprallaxu, sprelàcia, sprelàciu, sprellàciu Definitzione mància, marcu de colore diferente chi essit in sa pedhe segundhu sa genia de sa maladia (fintzes a ispilidura), de sàmbene pistau (ma fintzes comente ndhe podet fàere addenote sa lughe); marcu mescamente in cambas nuas aparadas a meda a su fogu; fintzes tretu de terrenu chi no dhue at matedu, logu campu; iscórriu in s'orrobba Sinònimos e contràrios càricas, pudhérigas / màcia, spragàrgia / iscórriu Frases su sprallàciu dhu lassat su bàsidu a sutzu ◊ su no mi èssi aguantau su cotoni, prémiu a sa vena mi at fatu unu sprallaxu niedhu ◊ portat sprallàcius in dónnia logu: a cantu parit dh'at mussiada un'arréxini ◊ ita tenit chi portat sa faci a spralàcias?◊ in sa porta su noti intrat una sprelàcia de luxi 3. ant pigau cudh'ómini, chini a bratzus chini a peis, e dh'ant postu in d-unu sparlàciu puliu, in su mòri (F.Pilloni) 4. su frius nc'intràt in sprelàcius de is cratzonis e de sa camisedha istraciulada (Sanna/Lai) Tradutziones Frantzesu tache Ingresu spot Ispagnolu mancha Italianu chiazza, sprazzo Tedescu Fleck.

tàca 3 , nf Definitzione maga, mància de colore diferente, fintzes de male, de maladia, de imbrutadura; foedhandho de sa cusciéntzia, de su fàere de unu, de sa numenada, cosa male fata, atzione mala chi guastat sa bona fama, imbrutat s'onore Sinònimos e contràrios aciàchidu, màcia, prodha / curpa, disonore, neche Maneras de nàrrere csn: pònnere o lassare t. = lassare neghe, dannu, male; tacas de betzesa = màncias in color'e castàngia chi essint in sa pedhi de is antzianus; tacas biaitas = marcos biaitos, mescamente sos chi essint a su mortu; no timire taca = nadu de css. cosa, chi no si ruinzat, chi no li essit taca, neghe: nadu de pessone, chi no si lassat bínchere a fàghere male, chi no s'imbrutat sa cusséntzia; t. de fundu = zenia de pische mannu Frases totu tacas est, cussu traste ◊ zughet taca a prummones ◊ mancari la sàmunes, custa taca no che andhat! 2. si arruis t'imbrutas e ti ponis taca! ◊ pro isse est una taca chi no che li andhat ◊ sentza taca, onestu in fàcia a totu, sa vida at tribbuladu pro su pane (A.Dettori)◊ samunadebbolla, sa limba: oro netu no timet taca, però! ◊ sezis contr'a mie e mi ponides taca in s'onore! ◊ su male chi apo fatu est una taca niedha in sa cussénsia mia Sambenados e Provèrbios prb: sa limba mala ponet sa taca che a s'ozuermanu Ètimu ctl. taca Tradutziones Frantzesu tache Ingresu spot, macula Ispagnolu mancha Italianu màcchia, chiazza Tedescu Flecken.

tacàdu , pps, agt: tacatu, tacau, tzacadu Definitzione de tacare, -are 1, tacai, -ai 1; chi portat taca, fintzes mància de male in sa carena Sinònimos e contràrios ammarciau / guastu, mantzadu, punciau, puntu / aciacosu, magagnosu, maladióngiu, malesanu, temósigu, tunconidu, tzimiliosu | ctr. líaru, sanu 2. portat su dentímini tacau Tradutziones Frantzesu taché, tacheté Ingresu stained Ispagnolu manchado Italianu macchiato Tedescu befleckt.

tarèa , nf Definitzione faina de cantidade determinada chi si giaet a fàere; iscopu, cosa o logu a ue si bolet lòmpere Sinònimos e contràrios afainu, afare, berza, faina, impreu, òpera, trabàgiu Maneras de nàrrere csn: signalai sa t. = nàrrere ite si depet fàghere; fai sa t. = fàghere sa faina chi li ant postu a fàghere Frases sa tarea nostra est de gherrare pro sos àteros puru ◊ sa prima tarea de su dotori est de allebiai su mali ◊ dh'iant obbligau a sa tarea de plantai matas (A.Purqueddu) Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu tâche, devoir, arrivée Ingresu task, goal Ispagnolu tarea Italianu cómpito, impégno, traguardo Tedescu Aufgabe, Verpflichtung, Ziel.

tídha , nf: tilla, tille, tíllia, tzilla 1 Definitzione genia de mància pitichedha, istídhigu de ógiu in su brodu, ma fintzes de css. cosa; orrughedhu, parte pitica, un'apenas de css. cosa / no mi at fatu mancu tilla = própiu nudha Sinònimos e contràrios luneta, pintilla / botiu, ghema 1, gutiu, istídhigu, làmbria, lútiu, paspia, silla, stídhia / incuedhu, pitzuedhu, tanchedhu Frases custu no est si no una tilla, unu puntu ◊ si custu est una tilla, ite det èssere su riu! ◊ si los aiant puntos no lis aiat essidu tilla de sàmbene!◊ no bi mancat una tíllia!◊ nessunu at tocadu unu tille ca chie bi aiat proadu fit mortu! Sambenados e Provèrbios smb: Tidda Ètimu ltn. *stillia Tradutziones Frantzesu macule, tache Ingresu macula, drop Ispagnolu mancha, pizca Italianu téccola, màcula Tedescu Fleckchen.