Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

apeitàda , nf: apetzicada Definitzione posta de pei, su sinnale o arrastu chi abbarrat in terra comente si ponent is peis mescamente in logu ue prus si podet bíere Sinònimos e contràrios apeicu, peada Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu empreinte Ingresu footprint Ispagnolu huella Italianu imprónta di piède, di scarpa Tedescu Spur.

arràsta , nf, nm: arràstiu, arrastru, arrastu, rasta Definitzione sa capacidade de ndhe bodhire is fragos cun su nasu; fragu, ma fintzes singiale, òpera o cosa chi abbarrat de comente si passat o s'istat in su logu, in sa vida; fintzes singiale de is cropos chi abbarrat in sa carre, de postas de pei o àteru deasi Sinònimos e contràrios abbentada, fiacu 1, frusa / arrancu / addromu, arrestallu, frata, ilmina, peada, trata / iscringada Maneras de nàrrere csn: essiri de s'arrastu, foras de s'arrastu = essíreche fora de su chistionu, de s'argumentu; s'arrastu de sa pedhe = pedhutu, arroghedhu de petza chi abarrat atacau a sa pedhi comenti si ndi tirat iscroxendi un'animali Frases no at lassau mancu arrasta ◊ fatzais arrastu de marxani! ◊ s'arrastu de sa peta arrustindhe ch'essit atesu ◊ margiani portat càrigas finis po s'arrastu ◊ si nci ant fatu mangiucu, dhu connòsciu de s'arrastu 2. ancu fatat un'abba chi sa capra lesset s'arrastu in sa pranedha! ◊ me is bias dhoi fiant is arrastus de is lamonis de carru ◊ a pè cun sas iscarpas bullitadas, bi fit s'arrastu in donzi caminera (A.Liori)◊ passendi no lassat arrastu mancu in s'arena 3. s'ómini si depit istreletzai de is àterus, deghinò no lassat arrastu de sa vida sua ◊ no lassat arrasta, che a su bentu passanne subra de su màrmaru ◊ ant agatau grutonis cun arrastus de genti bívia in simanas antigas ◊ sunt andaus avatu de s'arrastu ma no ant agatau su tallu 4. aciotendidhu, dónnia corpu lassàt un'arrastu arrúbiu ◊ in s'arena dhoi at arrastu de peis ispollincus 5. at cummentzau bèni a chistionai, ma apustis nc'est essiu de s'arrastu ◊ guai a dhi narri s'annomíngiu ca nci essiat luegu foras de arrastu Tradutziones Frantzesu flair, trace Ingresu track, scent Ispagnolu olfato, husmo, rastro Italianu odorato, fiuto, órma, imprónta, tràccia Tedescu Geruchssinn, Witterung, Spur.

atratàre , vrb Definitzione pigare sa trata, s'ormina, s’arrastu de animales o àteru chi at passau Sinònimos e contràrios arrastai, atrataritzare, orminare, ormizare, trateare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu suivre à la trace Ingresu to follow in s.o.'s tracks Ispagnolu rastrear Italianu cercare seguendo le tràcce Tedescu jds. Spur verfolgen.

frúsa , nf: afrusa Sinònimos e contràrios arrasta, ilmina, trata Frases su cani fragat sa frusa de su lèpuri ◊ candu eus muntuau eus pérdiu unu crabu ma at sorigau sa frusa e aproillau est a solu duas dis apustis Tradutziones Frantzesu odorat, flair Ingresu scent Ispagnolu olfato Italianu fiuto Tedescu Geruch, Spur.

ilmína , nf: immina 1, irmina, olmina*, urmina Definitzione s’arrastu chi abbarrat in terra coment’e singiale chi at passau gente o animales, o fintzes cosa chi orruet a terra comente si andhat o si passat Sinònimos e contràrios addromu, apeicu, arrasta, arrestallu, frata, frusa, iltiga, peada, peita, peuta, trata Frases s'immina frisca de sos pes umanos giughes ancora crara, o Luna Tradutziones Frantzesu trace Ingresu footprint, track Ispagnolu huella Italianu órma, tràccia Tedescu Spur.

iltíga , nf: istiga Definitzione su singiale chi abbarrat (pruschetotu in terra) de comente at passau ccn. o ccn. cosa; totu su chi abbarrat de su chi at fatu sa gente in is tempos passaos Sinònimos e contràrios apeicu, ilmina, sémida Frases as lassadu sas istigas in su caminu ◊ sos carros ant lassadu istigas de paza ◊ at sighidu s'istiga de s'ebba ◊ as caminadu subra de s'abba ma su pè tuo no bi at lassadu istiga 2. sunt chirchendhe sas istigas de sos nuraghes ◊ tripiadu mi as pro chimbant'annos ponzendhe fatu a s'istiga de sos mannos! (M.Dore)◊ sighi s'istiga de s'arte! ◊ ue passas tue lassas istigas de amore ◊ inue est passadu, Pedru at lassadu istiga luminosa de sas préigas suas ◊ si no coitat, de a nois no ndhe agatat ne umbra e ne istiga! Ètimu crsn. vistiga Tradutziones Frantzesu trace, empreinte, vestiges Ingresu footmark, vestige Ispagnolu huella, vestigio Italianu tràccia, órma, vestígia Tedescu Spur.

iscóbiu , nm: iscóviu, scóviu Definitzione su iscobiare; css. cosa chi ndhe inditet o siat singiale de un'àtera Sinònimos e contràrios irmendhu, indíscia, uspile Frases iscóbiu nos fatesit de s'ingannu 2. sighendhe a custu puntu inoghe no che restat iscóbiu de ae ◊ de su chi ant fatu bi ant lassadu s'iscóbiu ◊ bi est abbarradu s'iscóbiu de comente bi ant fatu cosa ◊ innantis o apustis custa cosa at a essiri a iscóviu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu empreinte Ingresu trace Ispagnolu huella, señal Italianu tràccia, rèsto Tedescu Spur, Rest.

màcru , nm: malcu, marcu Definitzione tretu de diferente colore, fintzes su singiale, genia de cosidura chi abbarrat de una segada, de una freadura in sa carre Sinònimos e contràrios frincu, leidora, libidore, lidigori, pistadura, sambellutau Frases acantu arribbant, cussus peis lassant sempri unu bellu marcu biaitu ◊ chin sos ocros at sichitu sos macros biancos de sas erveches in turvontzu ◊ su sole de martu ponet marcu Sambenados e Provèrbios smb: Marcu, Marcus Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu marque, signe, trace, plaque, tache Ingresu stain, mark Ispagnolu marca, mancha Italianu màrchio, ségno, imprónta, chiazza Tedescu Zeichen, Marke, Spur, Fleck, Mal, Striemen.

òedi! , iscl Definitzione oe + ti (oi, como + a tie: s'acentu, mescamente candho su foedhu est nau a solu, podet orrúere fintzes a úrtimu): bah!…, nudha!…, mancu pro sonnu!, nono! Frases - Abbàida sa peta, chi depet èssere cota! - Oedí!… Mancu a ndhe montovare! ◊ - Fatu azis? - òedi fatu: totu a fàghere est! ◊ - Bidu l'as, a Pedru, recuendhe? - Oedí!… Tradutziones Frantzesu mais non! Ingresu of course not Ispagnolu ¡qué va!, ¡anda! Italianu macchè! Tedescu keine Spur.

olmína, olmínu , nf, nm: ilmina, olminu, ormina, urmina Definitzione s'arrastu chi abbarrat in terra coment'e singiale chi at passau gente o animales, o fintzes cosa chi orruet a terra comente si andhat o si passat; s'arrancu chi lassat su lèpere comente passat / andhare a ormina = andendi e lassendi arrestallus, andendi e perdendi sa cosa chi si portat Sinònimos e contràrios addromu, apeicu, arrasta, arrestallu, frata, iltiga, peada, peita, peuta, trata Frases s'abe e sa mariposa ant sighidu onzuna s'olminu sou ◊ l'ant connotu a s'ormina chie fit su chi est intradu a furare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu trace Ingresu track, trail, footprint Ispagnolu huella Italianu órma Tedescu Spur.

pacubbène! , iscl, nm: pagubbene Definitzione genia de foedhu po nàrrere chi sa cosa o chistione no est deasi comente est naendho s'àteru o chi no faet, no andhat bene, chi si pentzat cosa in contràriu o àteru, nau fintzes, e meda, a làstima: no est gai!, mancu pro sonnu!, ita mi circas?!, ma bai! (a/c. dhu podet nàrrere fintzes una matessi persona in su chistionu); coment'e númene si narat de unu mortu, de unu malevadadu / pagubbene meu, tou, sou, e àteru = ite mi siat su bene meu, tou, sou!, e àteru Sinònimos e contràrios paguenedhu / beadu Frases - A benis a sa festa? - Pagubbene! ◊ lis pariat de resessire a si difèndhere, ma pacubbene issoro! ◊ pacubbene tuo: no ischis su chi at promítiu Deus a chie dat e a chie azudat! ◊ ite apo a regalare, pacubbene: so póveru! ◊ - A bi ndh'at de pane in sa càssia? - Pagubbene! ◊ a nosi pasare pacubbene: nosi pasaiamus peri pacu! ◊ pacubbene tuo, no at a acudire mancu a s'intzipriare chi picas cussa a muzere! ◊ pacubbene meu: fipo tzopu, isarchilatu! 2. luego si l'abbiant sos ammunestos de su pagubbene de sa mama (G.Addis)◊ sa pacubbene s'aiat cojubau un'ominedhu tropu aggarrau! ◊ finiu s'ispetàculu, cussos pacubbenes colabant su gapedhu in chirca de carchi sodhu Tradutziones Frantzesu mais non! hélas! Ingresu alas, of course not Ispagnolu ¡qué va!, ¡anda! Italianu macchè, ahimè Tedescu keine Spur, ach was.

peàda , nf Definitzione posta de pei, su singiale chi abbarrat mescamente in terra de comente dhue at passau ccn. / sighiri is peadas de unu = pònnereli fatu, fintzas chircare de fàghere a sa matessi manera de acordu cun sas ideas suas Sinònimos e contràrios addromu, apeicu, arrasta, arrestallu, frata, ilmina, pedutu, peita, trata Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu empreinte Ingresu footprint Ispagnolu huella Italianu órma Tedescu Spur.

sémida , nf: sémita Definitzione passadórgiu, genia de camminu; singiale lassau o abbarrau de calecuna cosa, fintzes sa spétzia o mota de comente unu si sentit in s'ànimu Sinònimos e contràrios àndara, andhamenta, caminu, guturinu, mòri / apeicu, ilmina, iltiga, indíscia, ségiu, signale, sinzolu Frases agato sémidas de tràvigu ◊ sa frommija andhendhe e torrendhe a su frommijalzu faghet sas sémidas ◊ atraessamus sa sémida olvidada ◊ medas intrant traitos in cussas sémidas chi giughent a sa ruina ◊ siazis veneitos e fatatos sichinne sa sémita de sos mannos! 2. oras oras li pompiabat sa cara in s'isperàntzia de li bíere sémidas de bida ◊ l'ant buscadu in dogni logu, ma de su marroculone no ndh'esistiat sémida ◊ sas sémidas de su fumu si che andhant cun su bentu Ètimu ltn. semita Tradutziones Frantzesu sentier, trace Ingresu path, trace Ispagnolu senda, camino, huella Italianu sentièro, tràccia Tedescu Pfad, Spur.

signàle, signàli , nm: singiale, singiali, sinnabi, sinnai 1, sinnale, sinnali, sinzale Definitzione css. cosa (iscritura, colore, figura, sonu o àteru) chi si ponet o faet po inditare, distínghere o giare a cumprèndhere calecuna cosa, o chi est indítziu de s'ite o chie (precisu o nono) chi dh'at fatu dipèndhere Sinònimos e contràrios arrastu, indíscia, intzínniu, macru, sémida, síngia, sinneba, sinzolu / símbolu, significu Maneras de nàrrere csn: pònnere sinnale a unu = iscudiridhu tanti de dhu lassai cun ccn. guastu; is sinnalis de s'isposu = sos donos, s'oraria chi s'ómine donat a sa fémina cojendhe; po tali sinnali = po cussu motivu; s. istradales = indíssios chi si ponent in oros de istradones e carrelas, de diferentes zenias e colores, mescamente pro chie si moet in màchina; su s. de sa rughe = sa rughe chi si faghet tochèndhesi cun sa punta de sos pódhighes de sa destra in cherbedhos, in mesu de petorras, in su codhu mancu e destru, ma fintzas sos primos duos pódhighes de sa manu (sos inditziales) postos a rughe (e a gantzu) zurèndhesi Frases si ant fatu su sinzale de sa ruche e si sunt imbrenucadas ◊ chi no alluit est singiali malu ◊ at dau sinzale chi est galu bibu e sanu ◊ mi at fatu sinnai a mi abarrai a sa muda ◊ frebba sentza sidis: signale malu! ◊ ohi pitzinna astrada, ahi malassortada, como mi sunt prus craros sos sinzales! ◊ cun sa Cruxi, agguardada siat sa buca de mali: cun custu santu sinnali tenidha sempri segliada ◊ sinnale malu si no est torradu a como: fossis at tentu istrobbu ◊ s'arroda passendi lassat su signali ◊ is brabeis po sinnali portant is origas ispitzadas 2. s'isposu at mandau is signalis a s'isposa 3. de s'erba in cudha tanca no bi fit mancu su sinnale, mancu tudhu! ◊ chi no ndhe campet unu pro sinnale! ◊ mancu po sinnale bi ndhe at abbarradu! ◊ dhoi fut unu mascu incorradori e po tali sinnali, poita sèmpiri atumbada, unu corru dhi ammancàt ◊ su cómbidu o s'imbiatu sunt sinnales de comente unu càrculat s'àteru Sambenados e Provèrbios prb: chini pigat e non ponit, signali dhoi lassat Ètimu ltn. signale Tradutziones Frantzesu signal, symbole, symptôme, empreinte Ingresu signal, symbol, symptom, mark Ispagnolu señal, seña, síntoma, huella Italianu segnale, ségno, sìmbolo, sìntomo, imprónta Tedescu Signal, Zeichen, Symbol, Symptom, Spur.

tràsinu , nm: tràxinu Definitzione su trasinare; fintzes sinnale, síngia chi si lassat tragandho cosa / a t. = trasinadràsina Sinònimos e contràrios trísinu Frases como no resesso a andhare mancu a tràsinu ◊ bi est su sinnale in su piúere de comente ant coladu cosa a tràxinu Tradutziones Frantzesu égratignure Ingresu creeping Ispagnolu arrastre, rastro Italianu strisciata Tedescu Kriechen, Spur.

tràta , nf Definitzione indítziu (es. posta de pei, sinnale de iscarpa, de peis) chi abbarrat de comente at passau gente, bestiàmene, àteru: fintzes òperas, su chi unu faet e chi abbarrat apustis suo Sinònimos e contràrios addromu, arrasta, arrestallu, frata, frusa, ilmina, peada, peita Maneras de nàrrere csn: picare sa t. = leare s'ormina, andai avatu de is arrestallus; leare sa t. a…= agatai is arrestallus fintzas a…; cane de t. = cani de cassa, tratiadore Frases su grodhe si connoschet a sa trata ◊ at dassau sa trata de sos pedes ◊ ti abbizas ch'in su mundhu ses colau chentza lassare trata, che nabiu (B.Filindeu)◊ si ponent in chilca, cun sos canes addainanti, sighendhe sas tratas ◊ no dassamus trata in su colare ◊ che apo leadu sa trata de su bestiàmine meu fintzas a su cuile sou 2. ti afranzo, fizu, pro chi crescas onestu e birtudosu e lasses tratas de ómine galanu Ètimu ltn. tracta Tradutziones Frantzesu empreinte Ingresu mark Ispagnolu huella Italianu tràccia, imprónta Tedescu Zeichen, Spur.

«« Torra a chircare