abbétia , nf, nm: abbétiu, bétia Definitzione su istare abbetiandho, repicandho, sighindho a nàrrere una cosa mancari s'àteru niat chi nono o un'àtera cosa; su naturale de s'abbetiosu Sinònimos e contràrios aputa, arraghèscia, arrepedhu, bicàcara, condierra, contumàcia, ghirta, profídia, reota, repitida, rochella, tostorrímine, tricata / abbogu / certu Frases fiat nàscia un'abbétia tra issus po sciri chini fut su prus importanti ◊ sciat arrespundi a is abbétias de is Giudeus ◊ Pàulu iat fatu nasci un'abbétia manna tra is Fariseus e is Sadduceus (Atus)◊ totus, a s'abbétiu, allutànt is origas ◊ no fiat cumbintu de su chi dhi at nau e at sighiu s'abbétiu 2. sa libbertadi permitit a Pinóchiu de fai is contus cun is isbàglius, cun sa disubbidiéntzia, cun s'abbétia ◊ iat pigau s'abbétiu de narri ca fiat de aici Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu obstination, prise de bec Ingresu obstinacy, squabble Ispagnolu testarudez, terquedad Italianu caparbietà, ostinazióne, battibécco Tedescu Starrköpfigkeit, Wortstreit.

arrebbechinàre , vrb: rebbechinare* Definitzione istare a perrica, fàere s'abbetiosu, arrespòndhere po abbétia Sinònimos e contràrios abbetiae, reotare, tricatare Tradutziones Frantzesu avoir une prise de bec Ingresu to squabble Ispagnolu altercar Italianu battibeccare Tedescu zanken.

bicàda , nf Definitzione corpu giau cun su bicu, ispítzulu cun su bicu Sinònimos e contràrios abbíchidu, bicu 2, isbicada, ispitzulata, pitulada / cdh. sbiticata Frases s'àbbile desulesu ti at dadu calchi bicada, o canarinu ◊ m'abbàida custu pudhu lendhe a bicadas a chie li colat acurtzu! ◊ sa pudha che ingullit intreu su chi no segat a bicadas Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu coup de bec Ingresu peck Ispagnolu picotazo Italianu beccata Tedescu Schnabelhieb.

bicài , vrb: abbicai, bicare Definitzione pigare su papare cun su bicu, iscúdere, fèrrere cun su bicu; istare a su tasta tasta cosas de papare / bicai su casu = triballare su casu cun sa punta de sos pódhighes pro ndhe li fàghere essire su soru e pro l’allisiare Sinònimos e contràrios bichitare, isbicare, ispiticulare, pissulai / spribillonai Frases mighi ti bicat, cussu pudhu! 2. seis bichendu dogna cosa che guntruxus malus a satzai ◊ chini bicat fatuvatu no giaunat ◊ a mignanu est sèmpere bicanno e a ora de prànnere no dhi pigat fàmene! (P.La Croce) Sambenados e Provèrbios prb: pilloni chi no bicat at bicau Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu prendre avec le bec, becqueter Ingresu to peck a Ispagnolu picotear, picar Italianu beccare, spilluzzicare Tedescu picken.

bichitàre , vrb Definitzione papare, arregòllere sa cosa cun su bicu Sinònimos e contràrios abbicai, biculitare, ispidhuncare, ispirtzulare, pibitzuai Frases calchi poforinu andhaiat onzi tantu a bichitare su trigu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu prendre avec le bec, becqueter, picorer Ingresu to peck Ispagnolu picar, picotear Italianu beccare Tedescu aufpicken.

bícu , nm Definitzione sa buca de dónnia genia de pigione, fata a punta, longa e tostada; ispuntone o punta de cosa (pedra, muru, trastu e àteru) e fintzes orruga, bighinau, aggrugadura, tretu de domo ue si atóbiant duas orrugas / min. bichitu, bichighedhu Sinònimos e contràrios bículu 1, pissu 1 / cdh. pitículu / biculeri, pissigorru / bica, contonada, ispuntone 1 Maneras de nàrrere csn: b. de nare = sa punta de su nasu; su b. de is frutas = su tenaghe; b. de palatu, de domo = contonada; b. de cafetera, de ampullita = zenia de cundhutu o canaledhu pro andhare menzus a betare; istare, èssere a bicu apare = faci apari; portai s'ala segada e su bicu sanu (sa maladia de tziu Pitanu)= sa maladia… de sos mandrones Frases no t'incantet sa figu a su colore, ca si che intras su bicu fin'a fundhu mischinu a tie! (B.Mureddu)◊ sa mérula zughet cosa in su bicu pro sos puzonedhos 2. su piu pro sas criaduras lu faghent a bicos ◊ sas piciocas ballendhe las faghiat andhare in àndhias de unu bicu a s'àteru de sa piata ◊ tota sa vida sua est istada una currina in bicos de bidha ◊ abberindhe cudha gianna, su ladru in su bicu at postu a unu de guàrdia 3. sos bicos de su mucaloru, de sa camisa ◊ est una làmpana a tres bicos 4. fit andhendhe a s'apàlpidu abbrunchendhe a bicos e chizolos ◊ cussos istant abboghiendhe e currulendhe de unu bicu a s'àteru! ◊ in bidha bi at bicos chentza essida, tancados a un'ala ◊ sos pisedhos current in totu sos bicos de sa bidha Sambenados e Provèrbios smb: Biccu, Bicu Terminologia iscientìfica crn Ètimu ltn. beccus + pitu Tradutziones Frantzesu bec Ingresu beak Ispagnolu pico Italianu bécco, beccùccio, spìgolo Tedescu Schnabel, Tülle, Kante.

isbicàre , vrb Definitzione pigare a cropos de bicu, a bicadas Sinònimos e contràrios abbicai, pitulicare / isbichillitare Frases sas pudhas si fint isbicadas tra issas finas a crebare ◊ lu sunt isbichendhe sos corvos ◊ sas pudhas fint isbichendhe calchi ranighedhu de cosa o calchi babbautzu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu donner des coups de bec Ingresu to peck Ispagnolu picar Italianu beccare Tedescu aufpicken.

píssu 1 , nm: pitu, pitzu 2 Definitzione sa buca de dónnia genia de pigione; css. cosa chi faet o abbarrat a punta; foedhandho de ccn., su fàere chi tenet, a poderiu, a prepoténtzia / formica pitzirúvia = una calidade de formiga, a conca orrúbia Sinònimos e contràrios bicu, bículu 1, pítiche, pítuli / ispuntone 1, punta 1 Maneras de nàrrere csn: cocòi de pitzus, trabballau a pitz'e unga = piu, pane fatu totu a bicos; segai su pitzu a ccn. = irmurràrelu, smurrai s'atrevimentu; èssiri o torrai a pitzu calau = tristu, dispiàghidu, abbirgonzadu; portai su fuedhu in pitzedhu de língua = chi paret própriu de l'ammentare, ca s'ischit, e però no si resessit a lu nàrrere, no benit Frases su sabbateri teniat unu papagallu mannu: portàt unu pissu chi Deus ndi campit! ◊ su puzonedhu aperit su pitu e che picat su bucone ◊ sa columba bodhit una chima de oliba e lia ghirat in su pitu, a Noè ◊ e comenti seu? su pitzu sanu e sa coa segada! ◊ pudhas e anates sont afainatas dae unu bicu a s'àteru acapitanne fenu chin su pitzu 2. unu pitzu de s'artari ◊ sos pitos de su monte ◊ suta de una fasche de sida e fozisina si semeschiaiat unu pitu de zancheta 3. tropu pitzu tenit, cussa fémina! Sambenados e Provèrbios smb: Pitzus Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu bec, pointe, coin Ingresu beak, border, point Ispagnolu pico Italianu bécco, punta, lémbo Tedescu Schnabel, Spitze, Zipfel.

repitída , nf: ripitia, ripitida Definitzione foedhare, arrespòndhere coment'e po no dha giare binta a s'àteru, fintzes coment'e chistionu; foedhandho de sonu de campana, su segundhu tocu po sa matessi cosa (ora, o àteru); manígiu de sa limba a manera de torrare a nàrrere cosa nada po dhi giare prus fortza / leàresi, tènnere repitida = abbetiai Sinònimos e contràrios abbétia / ttrs. ribidia / repitu Frases nos amus leadu repitida: deo nendhe goi e issa chi nono! ◊ chin issa no bi at àpiu mai una ripitia o un'irbúfida in tantu tempus chi biviat in dommo ◊ biendhe chi babbu e fizu si fint caentandhe meda, si est posta in mesu pro abbrandhare sa ripitia 2. sos tocos de s'orolozu ant sonadu sa ripitia de mesunote 3. ndhe li mutzo sa conca, ndhe li mutzo! ◊ màniga casu, màniga! ◊ inchi ti fatzant iscritu, ti fatzant! ◊ baxi in sa fruca chi andeis! ◊ bae in bonora, bae! ◊ ancu lu sulent sas píberas, chi lu sulent! ◊ ma cale bucu?!… ancu ti che falet su mucu, ti che falet! ◊ si no fumis tribagliadores bonos bi fumis istados una chida, bi fumis istados, in cussa faina! ◊ e gopai sartat, sartat? ◊ Prontos semus, prontos! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu insistance, prise de bec Ingresu little vendetta, insistence, squabbles Ispagnolu insistencia, discusión Italianu ripicca, insistènza, battibécco Tedescu Einwand, Widerrede.

spíciu , nm: ispítzulu, spitzu, spíssulu, spítzulu Definitzione istrinta chi si giaet cun sa punta de duos pódhighes a sa carre, cropu de bicu chi giaent is pigiones, genia de puntura (o fintzes de mossighedhu) chi faent is bobbois; biculedhu piticu o apenas de cosa chi si segat o si pigat cun sa punta de is pódhighes, parte pitica de calecuna cosa / min. spitzulitu Sinònimos e contràrios bicada, pítiche 1, puntura / arroghedhu, pimpirina, piticada, pítzolu Maneras de nàrrere csn: basai a spítzulus = basare muntenindhe s'àteru a càvanos cun sos pódhighes; fai sa cosa a spitzuledhu a spitzuledhu, a spítzulus e a móssius = a pagu a pagu, a arrogus e a mússius; consumai sa cosa a spitzuledhu = a retentu, a pagu a pagu, a régula Frases comenti si curat su spítzulu de s'àrgia? ◊ unu spitzu de carroga si minescit, e no unu spitzu de babballoti! ◊ su spítzulu de s'àrgia fait bènni iscimíngius de conca e malacaducu ◊ seu totu a alluinadura de ogus e a spitzus a brenti 2. cussu frori s'est sicau totu: no ndi at abarrau mancu unu spíciu! ◊ cussus no funt bonus a trabballai unu spitzu de bíngia! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu pincée, coup de bec Ingresu pinch, bite Ispagnolu pellizco, picotazo Italianu pízzico, beccata Tedescu Kniff, Schnabelhieb.

tiristràtza , nm Definitzione tira e istratza, tira e tosta, nau prus che àteru in su sensu de murrúngiu, briga, su istare tirandho donniunu sa cosa a sa parte sua, s'arrexone sua Sinònimos e contràrios atupetada, gherrabiga, repitida Frases sa zente fit a su currente de su tiristratza de su marissallu chin sa sorre de su bandhiu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu prise de bec Ingresu bickering Ispagnolu discusión Italianu battibécco Tedescu Wortstreit.

«« Torra a chircare