allaputzài , vrb: allepuciae, allepuciai, alleputzai, alleputzare, alliputzai, ellepuciare Definizione papare calecuna cosa, torrare in fortzas, ingrassare; bestire bene, bene cuncordaos, su si fàere bellos in contu de bestimentu Sinonimi e contrari allepuciri, arrempudhire / addinghillai, allepuritzare, arrepicai 2, assamodare, atrigliare, chinchinnare, cumpòniri, cuncodrai Frasi castit, su dotori, chi mi dha podit torrai a allaputzai sa piciochedha, ca est mesu iscòncia ◊ pensa a sa saludi: a trabballai gei andat bèni, ma innantis ti depis torrai a alleputzai! (I.Murgia) 2. poneisí is capedhus e allaputzaisí bèni! ◊ funt sannoris totu bèni allaputzaus e boint èssi serbius cun totu s'arraspetu ◊ dhui fiat genti totu alliputzara, totu infrochitara ◊ e tochit, babbai, allaputzissí ca seus in festa! Etimo srd. Traduzioni Francese ragaillardir, se pomponner, se parer Inglese to dress up to make cocky (oneself) Spagnolo fortalecer, acicalarse Italiano rinvigorire, ringalluzzire, attillarsi Tedesco stark werden, eitel werden, sich aufputzen.

càdriu , agt: càrdiu, càtriu, cràdiu 1, cràtiu Definizione si narat de una cosa ca est lisa; de una cosa o de unu chi ch’essit o tzucat in lestresa, airau, cun fortza (ma, segundhu ite, fintzes crispu, coment'e ufrau, es. tita prena de late) Sinonimi e contrari chídrinu, crispu, fruscu 1, ghidhitu | ctr. selenu, lenu Modi di dire csn: conchi cràdiu = conchi ispilidu, ispinniau; dàrendhe una cràdia e una lena = donaindi una frida e una callenti (de fata, de nada e gai), lassendhe andhare o pretenindhe carchi cosa; tita càrdia = crispa, prena; travàgliu cràtiu = apretadu, meda, fatu impresse; sole cràtiu = forte, pitziosu Frasi a canno intenno unu dopiete cràdiu chi pariat unu vallu! ◊ sa balla ch'essit cràdia dae su fusile ◊ candho mi at bidu assupríndheli a fuste za ch'est essidu cràdiu! ◊ a s'ispronizada su cadhu ch'est essidu a passu cràdiu Etimo srd. Traduzioni Francese intense, agile, leste Inglese quick, intense Spagnolo intenso, ágil Italiano intènso, scattante Tedesco stark, flink.

críspu , agt: grispu Definizione nau de una cosa a su chi paret passandhodhi sa manu in pitzu, chi arreschet unu pagu, arrasigat, chi no est lisa o bene dereta; nau de su mòvere, o de su fàere, chi est lestru, cun fortza Sinonimi e contrari arraspinosu, arraspiosu, faratzosu, rafiganzosu, raspitzu / càdriu, chíbbalu, chídrinu, intrusciadu, lestru | ctr. lísiu / acalamau, lenu Modi di dire csn: dàrendhe una crispa una lena = donaindi una frida e una callenti, fai una cosa chi dispraxit e una chi praxit, una mala e una bona, una lègia e una bella; fai passu c. = cràdiu, lestru, andhare coitendhe; bentu crispu = forte; furru c. = budhiu, fogosu meda; isfrigatzare a crispu = a forte; boghe crispa = arta, forte; learesila a crispa = arrennegaisí, pigaisidha, ofendirisí, pigaisí disprexeri; leàrela crispa = leare carchi cosa in prenu; èssere a crispu (nadu de carchi cosa) = a meda, carcu Frasi sas manos distinghiant su modhe dae su tostu, su lutu dae sa preta, su crispu dae su lisu (M.Pira)◊ portas is manus crispas 2. si su forru est crispu, po coi bèni su pani si ghetat linna frisca po abbrandai sa tèmpera ◊ su càule a upu faghet a botza crispa ◊ s'àinu si ghindheit crispu e che lu iscudeit a marcas in altu 3. mi ndhe at dadu una crispa e una lena chirchendhe in rimas sa manera digna de mustrare satírica sa vena (P.Giudice Marras) 4. no ti la lees a crispa pro cussa imputassione, tantu chie at pasta faghet pane! ◊ no ti la lees a crispa si su sótziu andhat male: cadhu de cumone, narat su ditzu, ne sedha e ne crabistu (G.Ruju) 5. l'apo leada crispa, sa munza, chirchendhe unu fiadu! ◊ mi at leadu crispa sa frebba, no podia mancu ingullire 6. sos montes sunt carrarzados de àrvures a crispu ◊ no si bidiat a duos prammos, gai crispu fuit frocandhe! Cognomi e Proverbi smb: Crispu Etimo ltn. crispus Traduzioni Francese crêpé, rêche, hérissé, accéléré, intense Inglese wrinkled, intense, bristly, quick Spagnolo crespo, intenso, rápido Italiano créspo, rùvido, ìspido, accelerato, intènso Tedesco kraus, rauh, schnell, stark.

fòlte , agt, nm: forte, forti, froti Definizione chi o chie giughet fortza, fortzas, chi aguantat isfortzu, pesu, o podet meda, chi est de agguantu o no si lassat dominare o trebballare, chi tenet coràgiu; segundhu de ite si narat, chi giughet àrculu meda; calecunu fàbbricu chi depet serbire de fortilesa, de difesa prus che àteru militare Sinonimi e contrari poderosu, potentivu | ctr. débbile, fridu, lenu Modi di dire csn: fatu in forte = a manera chi aguantit meda; avb. a forte = cun fortza meda (ctr. abbellu); forte che brunzu, che ferru, che bòi = meda Frasi is piciochedhos furint giogandho a cuadhos fortes ◊ bi cheret cosa forte pro agguantare pesu meda ◊ ghetat un'istichida de pei aici forti chi nd'iat a èssiri iscanciofau s'aposentu ◊ pariat folte, ma a baranta ses annos si ch'est moltu ◊ tocat a èssi prus fortis de sa tentatzioni ◊ lampu a forte: a solu si poniat a codhu su cuintale! 2. cust'abbardente est forte 3. in Sant'Antiogu bi est su Forti, zenia de castedhu a muros artos 4. issa fit costoida apalas, baltziesit una manu, bi la ponzesit in codhos e ispinghesit a folte ◊ dh'at atripau a forti Cognomi e Proverbi smb: Forte, Forti Etimo ltn. fortis Traduzioni Francese fort, fervent Inglese strong, fervent Spagnolo fuerte Italiano fòrte, fèrvido Tedesco stark, kräftig, Starke.

forcionúru , agt Definizione nau de ccn., chi est forte meda, chi giughet fortzas Sinonimi e contrari folte, forsudu Traduzioni Francese musclé Inglese brawny Spagnolo forzudo Italiano forzuto Tedesco sehr kräftig, sehr stark.

poderósu , agt Definizione chi podet meda, chi at podere mannu, chi est forte meda Sinonimi e contrari cdh. puderosu Frasi creo in Deus totu poderosu ◊ aeras e mares as sulcadu cun fortza poderosa (V.Falchi)◊ su pecadore at a èssere perdonadu: totu assolvet sa manu poderosa ◊ fit unu zigante poderosu ◊ o Mama Divina, cun s'agiudu poderosu de sa gràscia tua potemus arrivare cun s'ànima pulida a dananti de su Zuighe Divinu! Traduzioni Francese puissant Inglese powerful Spagnolo poderoso Italiano potènte, poderóso Tedesco mächtig, stark.

potentívu , agt Definizione forte meda, nau mescamente de cosas po su sabore o s'efetu chi faent papandhodhas (es. aghedu, velenu e àteru) Sinonimi e contrari folte, potentosu / profetosu Traduzioni Francese fort, piquant Inglese strong, efficacious Spagnolo eficaz, fuerte Italiano efficace, fòrte Tedesco wirksam, stark.

russàtzu , agt Definizione nau de ccn., chi portat carena grussa, nau de cosa, chi est grussita, prus grussa de su chi serbit Sinonimi e contrari aurratzu, bagarinu, introssiu, trunchedhinu / cdh. grossatzu | ctr. iltrízile, ispídine, schirriolu Etimo srd. Traduzioni Francese robuste Inglese sturdy Spagnolo robusto Italiano robusto Tedesco stark.

«« Cerca di nuovo