càrcara , nf Definizione forru po còere sa pedra carcària de fàere a crachina Traduzioni Francese four à chaux Inglese limekiln Spagnolo calera Italiano fornace per fare la calce Tedesco Kalkofen.

carrucàre , vrb: carrugare Definizione portare a carruga, carrare o portare su trigu, su laore, a s'argiola po dhu treulare, a domo a dh'incungiare Sinonimi e contrari assedare, isseidare Frasi los bido carruchendhe in sas costeras cun sa màrghine a cúcuru ◊ bi cheriat su carru a carrugare trigu e lana ◊ carrucat a s'arzola sos mannucros de su tricu Etimo srd. Traduzioni Francese porter les graines à l'aire Inglese to carry grain to barnyard Spagnolo rebañar el trigo en la era Italiano portare il grano all'àia per la trebbiatura Tedesco den Weizen auf den Dreschplatz bringen.

càsticu , avb: càstigu, càstiu 1 Definizione a c. = po is die de festa / zipone, beste de càstigu, de càstiu = su bonu Sinonimi e contrari | ctr. fitianu Frasi custos pantalones mi los lasso a càstigu ◊ si ponias mente a mie lu tias portare a càstigu in sas dies bagadias, cussu pinzos ◊ su sartu mi tevet leare sas misuras pro unu bestire de càstigu ◊ a su tempus sa peta in sas domos fit a càstigu ◊ ti ses bestiu chin sa beste de càsticu Etimo srd. Traduzioni Francese réservé pour les grandes occasions Inglese reserved for the feasts Spagnolo para las fiestas Italiano riservato per le fèste Tedesco für die Festtage aufbewahrt.

cerbòni , nm Definizione nae de linna (o fintzes canna) a frucagedhu chi si ponet a bide, a pisu, a tamatas e àteru po chi abbarrent in artu de terra, acapiaos, e no dhis fatzat dannu su bentu Sinonimi e contrari fichete, fitura, palincioni, ràdica 1 Frasi is óminis pudant e nosu passaus in sèssini, acapiaus sa carriadroxa a su cerboni Traduzioni Francese échalas Inglese vine stake Spagnolo tutor, rodrigón Italiano palétto per le viti Tedesco Weinpfahl.

cerína , nf: cherina, chirina, chirrina, gerina Definizione logu po pònnere su porcu; logu serrau, genia de acorru cumonale po dhue pònnere bestiàmene tenturau, aciapau faendho dannu; in is cuiles, aprigu ammontau po ammamare e seberare crabitos, angiones, bitellos; dhue at logu chi cherina dhu narant a sa pratza o cortina, su tretu totu asuta de una mata, o fintzes a sa crélica Sinonimi e contrari acorru, ammamadorju, chirra, crina, irchile, seperadorju / bàgliu / coltina, pratzada Frasi de cristianos no ant assimizu, si sunt fatos che porcos in cherina ◊ si est veru chi imbitzadu at a matzone, cunza bene s'anzone in sa cherina! ◊ che ant postu su sirbonedhu in d-una chirina de preda ◊ tenet sa corte cucugiada po as crabas e as cerinas po us crabitedhos 2. si betat custu bandhu: Chie li mancat su zú andhet a cherina ca bi ndhe at unu tenturadu! Cognomi e Proverbi smb: Cerina, Cirina Terminologia scientifica srr Etimo srd. Traduzioni Francese enceinte, fourrière Inglese corral Spagnolo pocilga Italiano recinto per bestiame Tedesco Pferch.

chírra , nf: chírria, cirra, ghirra Definizione logu ammontau, genia de acorru, po dhue pònnere angiones o crabitos abbandha de is mamas; in s'acorru po is procos, una parte prus pitica de s'àurra, inue si ponet abbandha sa màdria angiada; fintzes matzu o chirrione de pilos, su pilu atzutzudhiu de un'animale / erba de cirras = ispéliu (Plumbago europaea) Sinonimi e contrari adile, àrula, cerina, cirradroxu Frasi coment'e àbbile airada s'iscudet subra de sos anzones in sa chirra Cognomi e Proverbi smb: Chirra Terminologia scientifica srr Etimo ltn. cirra, cirrus Traduzioni Francese enceinte Inglese pen Spagnolo corral para animales pequeños Italiano recinto per animali pìccoli Tedesco Gehege.

címbria , nf Definizione síndria de bòveda, s'armadura chi si ponet po fàere una bòveda e s'arcu chi dhue arresurtat Sinonimi e contrari chentina 2 Terminologia scientifica dmo Etimo spn. cimbria Traduzioni Francese cintre Inglese centring Spagnolo cimbra Italiano cèntina, armatura per sostenére la vòlta Tedesco Rüstbogen.

cimbússa , nf: cimussa, gimussa, tzimusa, zimussa Definizione sa fasca de pònnere a su pipiu de naschidórgiu imbodhigada in chintzu (o de àtera genia po fascare un'arremu); genia de chintórgiu largu de pònnere in chintzu, in costúmene de fémina Sinonimi e contrari chimusa, fasca / cdh. cimuxa Frasi candu nasciat su pipiu serbiant is cimbussas, su triàngulu, su cuacedhu ◊ po sa fasciadura is cimbussas, unu poghedhu fragósidas, si dhas prestàt tziu Pietrinu Terminologia scientifica bst Etimo ltn. cimussa Traduzioni Francese lange, lisière Inglese selvage Spagnolo pañal Italiano fàscia per neonati Tedesco Windel.

civèra , nf: sivera, tzivera Definizione genia de létia de is mastos de muru (e picaperderis) po portare o carrugiare perda o àteru chi dhis serbit trebballandho, o fintzes una genia de càscia de pònnere in su carru Terminologia scientifica stz Etimo ctl. civera Traduzioni Francese civière Inglese handbarrow Spagnolo angarillas de albañil Italiano sòrta di barèlla per materiali Tedesco Trage.

cochíntzu, cochínzu , nm: coghíngiu, coghinzu, coighinzu Definizione su còere, su fàere sa cota de su pane; su tanti de sa cosa de còere po papare una borta; su s'imbriagare / unu coghinzu de fae, de basolu, e gai = unu tanti de fà, de fasolu chi bastat po ndi còi una borta (e po su tanti de personas chi dhui papant) Sinonimi e contrari cochidura, cota, cotolza, cotua / imbreachera Frasi tanno ite sont cussas lachedhas de lavontzu e su cochintzu e totu sas àteras fainas?! ◊ duus pòburus funt andaus a s’arxola po domandai unu coghingedhu de trigu 2. est andhadu a s'ortu e at batidu unu bellu coghinzu de fae 3. cussos sont contos de cochinzu! Etimo srd. Traduzioni Francese cuisson Inglese cooking, cooking quantity Spagnolo cocción, porción Italiano cottura, quantità cucinàbile quanto basta per una vòlta Tedesco Kochen, Quantität zum Kochen.

coilàrza, coilàtza , nf, nm: cubilarja, cuilàglia, cuilàrgia, cuilarza, cuilarzu, cuilarxa, cuilarxu, cuilatza, cuilaxa, curiatza Definizione tretu, logu inue totu a fúrriu si dhue faet o ant fatu acorru po bestiàmene, passiale, cuile, e fintzes sa mindha ue si ponet su cuile; logu alladamingiau, grassu ca dhue fut su cuile; coilarza est fintzes sa tana de su lèpere / fàghere cuilarza = pònnere bestiàmene a pàschere, a crocare, po ingrassare sa terra Sinonimi e contrari coibi, pastoritzale Frasi cue est logu de pastoriu e de cuilarzos ◊ nche colaiat su tempus pulindhe sa cubilarja ◊ no t'ispundas atesu de cuilarxa ca cussu ti bolit ispitzulai! ◊ eus fatu s'abbisita de is cuilarxus de sa cussòrgia Terminologia scientifica pst Etimo srd. Traduzioni Francese terrain où il y a des enceintes pour les animaux Inglese corral Spagnolo terreno donde hay apriscos Italiano terréno dóve insistono i recinti per il bestiame Tedesco Viehpferch.

còla 1 , nf: cora, cori Definizione genia de surcu (solu su fossu) fatu po passare o arregòllere abba, logu ue passat abba currendho; nau de abba o suore, su chi calat coment'e chi siat passandho in cora / cora tastera, corixedha maista, cora maista = surcos chi in sas terras aradas collint sas abbas projanas, dae mesu a s'oru, pro che las bogare candho sunt a tropu Sinonimi e contrari caraju, sucru Frasi fiat orrutu in d-una cola e si fiat isciustu totu ◊ in su falare tanta abba aundhada at fatu coras in sos terrinos ◊ custa no est ora de lassai andai àcua de su cundutu, ca sa cora passat aranti de s'enna mia! ◊ s'abba in sa cora cheret abbiada pro coitare a colare ◊ abbendhe a surcu, s'abba si càssiat de sa cora a su surcu 2. su suore li falaiat a coras ◊ sas làgrimas li ant fatu sas coras ◊ candho bufat che li falat sa cosa a coras Traduzioni Francese caniveau Inglese drain Spagnolo reguera, cuneta, cauce Italiano canalétto per tèrra, cunétta, ròggia Tedesco Rinnstein, Gerinne.

còlte , nf: corte, corti Definizione logu serrau, in fora, apresu a sa domo in bidha o in su sartu ue si faet fúrriu, fatu adatu a pònnere animales, o fintzes po àtera cumbénia; tretu minore prus che àteru tundhu a inghíriu de su truncu de una mata (o fintzes solu síngia tundha a cricu, in terra, giogu de piciochedhos); organísimu de giustítzia, collégiu de giuighes chi faent is dibbatimentos de gradu superiore / min. cortita; corte/i de múrghere, de mulli = mandra Sinonimi e contrari bachile, cerina, coltíglia, màndara, passiale / zirella / cortile Modi di dire csn: sa corte de sa Luna = zenia de cortina, bàlliu tundhu prus craru chi a notes si paret totu a inghíriu de sa Luna, a bortas astrintu e a bortas largu meda; fàghere sa corte a s'abba = mòere s'abba cun sa manu, inue est apojada, a frànghere s'arga a manera de no ndhe la umprire cun s'abba; colte reale = polatu, logu ue b'istat unu re; fai corti chena crabas = fàghere innantis su chi cheret fatu apustis, manera irballada de fàghere sas cosas Frasi sas cortes sunt prenas de pudhas e gai sa zente tenet sos obos ◊ candho torrant sos pastores a sa serra, in màgiu, faghent torra sas cortes a múlghere 2. sa luna istanote zughet sa corte ◊ fàgheli sa corte, a s'abba, e umpri! 3. a sa pitzinna che l'at giuta a colte reale ◊ sunt pagos sos chi tenent santu in corte pro si pòdere catzare dogni gustu Cognomi e Proverbi smb: Corte, Cortes, Corti, Cortis, (Decortes, Degortes) / prb: benint is de monti e ci bogant is de corti Terminologia scientifica srr Etimo ltn. cohorte(m) Traduzioni Francese enceinte Inglese corral Spagnolo corral, tribunal Italiano recinto per animali, córte, alóne Tedesco Viehpferch, Gericht, Hof.

contrapuntàre , vrb Definizione èssere a paris de un'àteru, in su sensu chi, a su chi unu tenet, s'àteru podet nàrrere de tènnere cosa issu puru; chistionare faendhosi is partes, difendhendhosi e betandho curpas a s'àteru, arrespòndhere a truncadura Frasi sa família de Fulanu oe contrapuntat cun calesisiat àtera família ◊ non bi at rejone, mancu sa piús manna de custu mundhu, chi potat cuntrapuntare cun sas fortzas de su padronu suridu (Z.Zazzu) 2. tue ses semper contrapuntendhe cun megus Etimo spn. contrapunt(e)ar Traduzioni Francese répondre du tac au tac Inglese to compete, to give sharp answer Spagnolo rivalizar Italiano gareggiare, rispóndere per le rime Tedesco wetteifern, gehörig Bescheid sagen.

córdula , nf: Definizione s'istentina de unu pegus mescamente piticu filada, a imbodhigadura, cun àteros orrugos de matzàmene (bentre, cordule, orrugu de napa, àteru) e poi cota a orrostu o, si est pegus mannu, iscotada e apustis orrustia o fata a cassola / fai sa córdula a sa musca = èssere limidos, susuncus Sinonimi e contrari codra Terminologia scientifica mng Etimo srd. Traduzioni Francese tresse de boyaux servant à faire rôtir Inglese gut plait prepared to be roasted Spagnolo trenza, madeja, revoltillo, mazo Italiano tréccia di intestini per arròsti Tedesco Darmflechte zum Braten.

corrorinài , vrb Definizione cricare e arregòllere codrolinu Sinonimi e contrari cugumedhare Etimo srd. Traduzioni Francese cueillir des champignons Inglese to look for mushrooms Spagnolo buscar hongos Italiano andare per funghi Tedesco Pilze suchen gehen.

covacúra , nf Definizione totu su chi si podet pònnere a covecu, po ammontu a calecuna cosa Sinonimi e contrari acavannu, ammantadroxu, assacarru, carrarzura, coberta, coguzu, cubutóngiu, cucutzura, cugutzadorza Frasi betare una cosa a covacura Etimo srd. Traduzioni Francese couverture, tout ce qui sert à couvrir Inglese coverings Spagnolo todo lo que cubre Italiano tutto ciò che può servire per coprire Tedesco Decke.

cóvinu , nm Definizione arretza po piscare ambidha, nassa fata cun pértiga Terminologia scientifica pscd Etimo ltn. cophinus Traduzioni Francese nasse pour pêcher l'anguille Inglese eel basket Spagnolo nasa para anguilas Italiano nassa per anguille Tedesco Aalreuse.

crispésu , nm Definizione genia de móriga, baculedhu a tres puntas, po murigare cosa in istrégiu; a logos est s'ispinatzu de ogiastu o de àtera linna po ifrichire figu a sicare; a logos est una genia de pasta chi si faet po augúriu candho si che leat s'asciugàriu a domo de sa cojuada noa, fata cun s'iscete e posta in calecuna figura de crésia fata a filuverru cun animaledhos e maginedhas de santos apicadas Terminologia scientifica ans Etimo srd. Traduzioni Francese fouet (cuis.) Inglese whisk Spagnolo batidora Italiano frusta per miscelazióne Tedesco Schneeschläger.

cucutzúra , nf: cucuzura, cugugiura, cugutzura, cuguzura Definizione totugantu su chi serbit po carragiare, de ammontu Sinonimi e contrari acavannu, ammantadroxu, ammuntolzu, assacarru, carralzamenta, carrarzura, coguzu, covacura, cubutóngiu, cugutzadorza, cuzicadura, cuzicura, incarralzu Etimo srd. Traduzioni Francese tout ce qui sert à couvrir Inglese covering Spagnolo cobertura Italiano tutto ciò che serve per coprire Tedesco Decke.

«« Cerca di nuovo